محور : اقتصاد اسلامي

موسويان سيدعباس*
 
 تجربه بيش از بيست و سه سال اجراي قانون عمليات بانكي بدون ربا بر اساس الگوي فعلي نشان مي دهد اين الگو در عين حال كه كاميابي هايي داشته، مشكلات و نارسايي هايي هم به همراه دارد. برخي از آن ها عبارتند از:
تعدد بيش از حد عقدهاي بانكي باعث پيچيده، طولاني و پرهزينه شدن آموزش كاركنان بانك مي شود،
 آموزش ناكافي كاركنان بانك، باعث عدم انتخاب صحيح قراردادها و عدم تفهيم مناسب مشتريان، و اين، سبب صوري و باطل شدن خيلي از قراردادها مي شود،
برخي از عقدها با فعاليت بانكي تناسب ندارند و اجراي صحيح آن ها در بانك ممكن نيست،
برخي از قراردادها به نظارت و كنترل مستمر نياز دارند، در حالي كه همه بانك ها ابزار و نيروي انساني مناسب براي نظارت و كنترل را ندارند،
اجراي صحيح برخي از قراردادها همراه با هزينه سنگين عملياتي است و براي همه بانك ها مقرون به صرفه نيست،
برخي از قراردادها با اهداف و سليقه هاي مشتريان بانك (سپرده گذاران و متقاضيان تسهيلات) سازگار نيستند، در نتيجه مشتري، به اجراي صحيح قرارداد تمايلي ندارد.
براي حل مشكلات پيش گفته، الگوي ديگري تحت عنوان «الگوي جديد بانكداري بدون ربا» طراحي شده است.
اساس اين الگو لحاظ اهداف، سليقه ها و انتظارات مشتريان بانك از يك سو و تفاوت ماهوي قراردادهاي اسلامي از سوي ديگر است. الگوي جديد، بانك ها را در سه گروه بانك هاي تجاري با سود معين مبتني بر قراردادهاي مبادله اي، بانك هاي تخصصي با سود متغير با محوريت قراردادهاي مشاركتي و بانك هاي جامع با تركيب خاص قراردادهاي مبادله اي و مشاركتي سامان مي دهد و انتظار دارد تمام مشتريان بانك را بر اساس اهداف و سليقه هاي خودشان از راه عقدهاي متناسب اسلامي پاسخ دهد.
مقاله، بعد از نگاهي گذرا به الگوهاي گوناگون بانكداري بدون ربا در بخش هاي تجهيز و تخصيص منابع به نقد الگوي فعلي بانكداري بدون رباي ايران مي پردازد، آن گاه الگوي جديد بانكداري بدون ربا را تبيين مي كند و به بررسي مباني فقهي و حقوقي آن مي پردازد.
 
كليد واژه: ربا، فلسفه تحريم ربا، عقدهاي مبادله اي، عقدهاي مشاركتي، بانك هاي تجاري، بانك هاي تخصصي، بانك هاي جامع، سود معين و سود انتظاري

» » » توجه : برای مشاهده متن کامل مقاله میتوانید به فصلنامه اقتصاد اسلامی 23  مراجعه نمایید .