محور : اقتصاد اسلامي

ميرمعزي سيدحسين*
 * پژوهشگاه فرهنگ و انديشه اسلامي
 
 
اين مقاله به بحث درباره موضوع علم اقتصاد اسلامي و گستره آن مي پردازد. در اين باره سه نظريه وجود دارد: موضوع علم اقتصاد اسلامي همچون علم اقتصاد متعارف، پديده هاي اقتصادي است؛ موضوع آن رفتارهاي اقتصادي مسلمان ها در جامعه اسلامي است؛ موضوع آن رفتارهاي اقتصادي انسان ها در جامعه انساني است.
نظريه سوم معتقد است که علم اقتصاد اسلامي علمي جهان شمول و مشتمل بر قانون هاي علمي عامي است که اين علم را بر تبيين رفتارهاي انسان با صرف نظر از باورها و ارزش هاي وي، قادر مي سازد.
اين مقاله با تحليل نظريه هاي پيش گفته به اين نتيجه مي رسد که، علم اقتصاد جهان شمول امکان تحقق ندارد و علم اقتصاد را به دو وجه مي توان به اسلام منتسب کرد: از راه موضوع و از راه مباني معرفت شناختي و هستي شناختي.
اگر موضوع علم، رفتارهاي انسان هاي مسلمان در جامعه اسلامي باشد حتي اگر روش وصف و تبيين و پيش بيني يکسان باشد، نتيجه ها فرق مي کند؛ زيرا اصول مذهب اقتصادي اسلام و انگيزه هاي فرد مسلمان و اخلاق و حقوق اسلامي با سرمايه داري متفاوت است.
اگر موضوع آن رفتارهاي اقتصادي انسان هاي مسلمان در جامعه اسلامي نباشد وجه انتساب آن به اسلام بايد انتساب روش اين علم به اسلام باشد. روش علم اقتصاد بر مباني هستي شناختي و معرفت شناختي مکتب سرمايه داري مبتني است که با اين مباني در مکتب اسلام متفاوت است. اگر بتوان روشي متفاوت با علم اقتصاد متعارف ارايه کرد که مبتني بر مباني هستي شناختي و معرفت شناختي اسلام باشد مي توان مدعي بود که علم اقتصاد اسلامي جهان شمول است.
 
كليد واژه: موضوع علم، اقتصاد اسلامي، رفتار اقتصادي مسلمان، معرفت شناسي، هستي شناسي