محور : اقتصاد اسلامي

ابونوري اسماعيل,خوش كار آرش
 
 يکي از آموزه هاي اقتصادي اسلام، عدالت است و از مولفه هاي اصلي عدالت، کاهش نابرابري ها و رسيدن به توازن اقتصادي بين شهروندان است.
هدف اساسي در اين مقاله برآورد الگوي عامل هاي موثر بر نابرابري اقتصادي در ايران است. براي اين منظور ابتدا با استفاده از ريزداده هاي طرح درآمد- هزينه، ضريب جيني و سهم بيستک هاي درآمدي (هزينه) طي دوره 1363-1383 برآورد شده است. آنگاه با استفاده از اين شاخص هاي نابرابري اقتصادي و اطلاعات سري زماني نسبت اشتغال، تورم، درآمدهاي مالياتي از خانوارها و هزينه هاي اجتماعي دولت براي خانوارها بر اساس مفهوم هاي همجمعي، الگوي عامل هاي موثر بر نابرابري اقتصادي برآورد شده است. بر اساس نتيجه هاي حاصل، نسبت اشتغال و هزينه هاي اجتماعي دولت برنابرابري اثر کاهشي داشته است. در مقابل، اثر تورم و درآمدهاي مالياتي بر نابرابري افزايشي بوده است. به منظور تجزيه شاخص نابرابري اقتصادي و تحليل اثر متغيرها بر نابرابري، از الگوي عامل هاي موثر بر بيستک ها به صورت دستگاهي از معادله هاي همزمانه به ظاهر نامرتبط (SURE) استفاده شده است. نتيجه هاي حاصل حاکي از آن است که، کاهش نابرابري ناشي از افزايش نسبت اشتغال، در اثر کاهش سهم بيستک چهارم و پنجم به نفع افزايش سهم ديگر بيستک ها به ويژه بيستک اول بوده است. کاهش نابرابري در اثر هزينه هاي اجتماعي دولت بر حسب خانوار ناشي از کاهش سهم بيستک پنجم به نفع افزايش سهم چهار بيستک اول بوده است. در مقابل، افزايش نابرابري ناشي از تورم و درآمدهاي مالياتي بر حسب خانوار، به علت کاهش سهم چهار بيستک اول به نفع افزايش سهم بيستک پنجم بوده است. براي تعيين شدت اثرهاي متغيرها، الگوهاي پيش گفته با متغيرهاي استاندارد برآورد شده است. نسبت اشتغال و درآمدهاي مالياتي بر حسب خانوار به ترتيب قويترين عامل کاهنده و افزاينده نابرابري اقتصادي بوده است. اما، اثر نابرابرگر درآمدهاي مالياتي بر حسب خانوار از اثر برابرگر نسبت اشتغال بيشتر بوده است. بنابراين، سياست گذاري در جهت افزايش فرصت هاي اشتغال مولد در کنار اصلاح هاي اساسي و ساختاري در نظام مالياتي به ويژه در حوزه اجرايي و جمع آوري ماليات تاکيد مي شود.
 
كليد واژه: نابرابري اقتصادي، ريزداده ها، ضريب جيني، بيستک ها، اشتغال، تورم، ماليات، هزينه هاي اجتماعي دولت