محور : شهید مطهری و اقتصاد

1. مجموعاً (1) از متن آیات قرآن و اخبار در فلسفه حرمت ربا چه استفاده مى شود؟

2. آیا اساس ربا در اسلام رباى قرضى است، و رباى معاملى براى حفظ حریم رباى قرضى تحریم شده است؟ و آیا در رباى قرضى فقط قرض دادن ربوى پول رباى واقعى است و اما قرض دادن غیر پول رباى واقعى نیست، زیرا قرض دادنِ چیزى است كه خود آن چیز كالاى مورد استفاده است و مثل پول نیست كه فقط معادل ارزش و وسیله ی جریان باشد و از مسیر خود منحرف شده است ولى در حكم ربا است، از این جهت كه اسلام نمى خواهد باب قرض و احسان بسته شود و الّا وقتى كه كالاى قرضى بنفسه مورد احتیاج بود و «للاجل قسط من الثمن» یك قاعده عقلایى است، چرا قرض نفعى غیر پول اشكال داشته باشد و حال آنكه تفاوت معامله نقد و نسیه را اسلام مى پذیرد. به هر حال رباى اسلامى اوسع است از رباى غیر اسلامى، زیرا رباى غیر اسلامى منحصر است به قرض پول و رباى اسلامى شامل قرض پول و غیر پول مى شود و بعلاوه شامل رباى معاملى نیز . [از اینجا تا اول شماره 4 در نسخه اصل دستنویس یك خط طولى كشیده شده است. علت خط خوردگى به احتمال زیاد مورد استفاده قرار گرفتن این مطالب در جاى دیگرى بوده است. نظر به اینكه به حذف این قسمت از یادداشتها از طرف استاد یقین نداشتیم، با بیان این توضیح به درج آن مبادرت ورزیدیم مى شود.

3. آیا فلسفه حرمت ربا چیست؟ آیا براى این است كه مانع كمك و خدمت و به اصطلاح روایات «اصطناع معروف» نشود، یا علت آن ركود اقتصاد و اعراض از منابع تولید كننده (1) و توجه به تولید كاذب پول است (2) ؟ در صورتى كه پول بنفسه فقط وسیله جریان است، نه مولّد مثل زمین و مواشى و نه ابزار تولید است مثل صنایع. یا علت آن این است كه اسلام مى خواهد پول از سه خاصیتى كه براى او ذكر شده (3) : شكل عمومى معادل ارزش، وسیله جریان و مسافر جاودانى بودن و ذخیره، فقط دو خاصیت اولى را داشته باشد و اما خاصیت ذخیره را به حكم آیه «كنز» نفى كرده است، ذخیره مانع جریان مى شود. و اما ذخیره كردن در ذمه مردم از نظر شخص ربا دهنده ذخیره است هر چند از نظر گیرنده، پول در جریان است (4) خصوصاً در رباى انتاجى. علیهذا خود ربا دادن پول خاصیت چهارمى است براى پول كه گرچه غیر پول هم قابل ربا دادن است، اما پول بهتر قابل ربا دادن است.

»» مشاهده متن کامل در کتاب ««

منبع : پایگاه جامع شهید مطهری