محور : اقتصاد اسلامی
از جمله مواردي كه مُداهنه و سهل‌انگاري در آن جايز نيست، حق‌الناس است، چه حقوق شخصي افراد و چه حقوق عمومي و بيت‌المال كه هيچ‌كس حق سازش در اين امور را ندارد. حتي رئيس حكومت و يا امام مسلمين نيز حق تصرف و يا تضييع حقوق مسلمين و بيت‌المال آنان را بجز صرف در امورات جامعه و خود مردم ندارد. پيامبر مكرم(ص) و امامان معصوم عليهم‌السلام در مسئله بيت‌المال و حق‌الناس بسيار حساس و دقيق بودند و در مسئله شخصي حتي استفاده از يك شمع بيت‌المال را هم جايز نمي‌دانند.
در سيره نبي‌اكرم(ص) نيز به خوبي مشهود است كه آن حضرت در مورد اموال عمومي و حق‌الناس سخت‌گير و قاطع و با صلابت بوده‌اند و هيچگاه در آن باره مداهنه و سستي به خرج نداده‌اند.
در زمان پیامبر، بخصوص در اوایل بعثت، درآمد مسلمانان فوقالعاده ناچیز، و تنها عبارت بود از: زکاتی که اسلام به عنوان حق فقرا در اموال ثروتمندان مقرّر کرده بود. ثروتمندان مسلمان در آن زمان عبارت بودند از: انصار؛ یعنی اهالی مدینه؛ زیرا مسلمانان مکّه به علت مهاجرت اضطراری به مدینه تمام ثروت خود را در مکّه به جا گذاشته بودند و نه تنها ثروتی نداشتند، بلکه کاملاً نیازمند هم بودند. انصار به حکم اخوّت اسلامی، از اموال خود به مهاجران کمک میکردند تا اینکه جنگها شروع شدند و درآمد جدیدی از طریق غنایم جنگ نصیب مسلمانان گردید. این درآمد در ابتدا طبق دستور پیامبر و آیه انفال، بین کسانی که در جنگ شرکت داشتند تقسیم شد، ولی پس از جنگ بدر و نزول آیه غنیمت، مقرّر شد یک پنجم اموال غنایم را به عنوان حق «رسول، ذوی القربی، ایتام، مساکین و ابناء السبیل» جدا کنند و بقیه را بین رزمندگان تقسیم نمایند یک پنجم اموال غنایم گرچه به مصارف معیّن شده میرسید، ولی نه اموال غنایم تاآن زمان به درجهای بود که بتواند جوابگوی تمام احتیاجات رزمندگان باشد و نه یک پنجم آن میتوانست مخارج مهاجران فقیر را تأمین نماید. به همین دلیل، پیامبر اولین درآمد مسلمانان را، که در نتیجه صلح با طایفه بنینضیر به دست آمده بود و به موجب دستور قرآن میتوانست به مصارف معیّن شده در آیه «فیء» برساند، به علت احتیاج شدید مهاجران، فقط بین آنان و دو تن از انصار که فقیر بودند تقسیم نمود.
با توسعه اسلام، درآمد از طریق غنایم، روز به روز زیادتر شد و وضع عموم مسلمانان بهبود کلی یافت؛ دیگر احتیاج سالهای اول بعثت وجود نداشت؛ زیرا عدالت و مساواتی که اساس کار بود و به خاطر آن هم اسلام توانسته بود دوران سخت ناتوانی خود را پشت سر بگذارد، رعایت میشد. درآمدها به عنوان مال جامعه تلقّی میگردیدند و پیامبر سعی میکرد برای آنکه مدیون جامعه نباشد تا آخرین ذرّه، حق آنان را بدهد. همین توجه بود که باعث شد تمام مسلمانان یکسان پیشرفت کنند.
روز حركت از سرزمين خيبر، به رزمنده‌اي كه مأمور بستن كجاوه‌ها بود، تيري اصابت كرد و جان سپرد. تحقيقات مأموران اطلاعاتي دربارة علت قتل به جايي نرسيد. همگي گفتند: بهشت بر او گوارا باد. اما پيامبر(ص) فرمود: با شما هم‌عقيده نيستم، زيرا عبايي كه او بر تن دارد از غنايم و بيت‌المال است و او آن عبا را به خيانت برده است و روز رستاخيز به صورت آتش او را احاطه خواهد كرد. از اين روي پيامبر اكرم(ص) بر جنازه او نماز نخواند.
پيامبر در اجرأ عدالت و احكام اسلام، هرگز مماشات و سهل‌انگاري نفرمود. امام علي(ع) طي مأموريتي از ناحيه پيامبر(ص) جهت دعوت مردم يمن به اسلام، به آن سرزمين سفر نمود و هنگام مراجعت، از مردم نجران، پارچه‌هاي حرير را به عنوان جزيه و ماليات كه طبق پيمان روز مباهله مشخص شده بود، گرفت و سوي مدينه حركت نمود، در بين راه از حركت پيامبر(ص) براي شركت در مراسم حج، اطلاع يافت و بدين جهت فرماندهي سربازان را به يكي از افسران سپرد و خود به سرعت حركت كرد تا نزديكي مكه به خدمت پيامبر(ص) رسيد. پس از گفتگو با آن حضرت، مأموريت يافت به سوي نيروهاي خود بازگردد و آنها را به مكه بياورد. وقتي امام علي(ع) به ميان سربازان خويش بازگشت، ملاحظه فرمود كه پارچه‌هاي حرير را ميان خويش تقسيم كرده و به عنوان لباس احرام، مورد استفاده قرار داده‌اند. علي(ع) از اين تصميم جانشين خويش سخت ناراحت شد و او را مورد بازخواست قرار داد. او در پاسخ گفت كه با اصرار سربازان مواجه شدم و اين پارچه‌ها را به عنوان امانت به آنان سپردم تا پس از مراسم حج از آنان پس بگيرم. علي(ع) فرمود: تو چنين اختياري نداشتي. آنگاه دستور داد كه تمام پارچه‌ها را پس گرفته و بسته‌بندي نمايند، از اين فرمان قاطع و سخت علي(ع)، گروهي كه از عدالت، رنج مي‌بردند، به پيامبر(ص) شكايت جُستند و از رفتار علي(ع) ابراز ناراحتي نمودند.
پيامبر(ص) اين پيام را به شاكيان رساند:
«ارفعوا أالسنتكم عن عليٍ فانه خشنٌ في‌ذات‌الله عزوجل، غير مُداهنٍ في دينه»
زبان از بدگويي علي(ع) برداريد كه او در اجراي دستور خدا، بي‌پروا و سخت‌گير است و اهل سازش و مداهنه در دين خدا نيست.
مي‌بينيم كه رفتار و سيرة پيشوايان معصوم(ع) در دين خدا و اجراي احكام الهي، هرگز سازگاري و سازش با احدي را بر نمي‌تابد و دين خدا را با هيچ چيز مصالحه نمي‌كنند. كساني كه در مكتب علي(ع) تربيت شدند نيز چنين بودند.
رسولاللّه در پرداخت حقوق و مستمری از بیت المال به برده و آزاده، عرب و عجم و هرکس که مقیم و عضو کشوراسلامی بود با نظر واحد مینگریست، هیچ کسی را بردیگری ترجیح نمیداد، خویشتن همان مقدار حقوق دریافت میکرد که به سرداران و صاحب منصبان سیاسی و پستترین فرد از طبقات اجتماعی عطا میکرد. در عین حال هر کسی آزاد بود علاوه بر دریافت مستمری ثابت و یکسان با دیگران به فعالیت تولیدی پرداخته و درآمد اضافی تحصیل نماید. در پایان جنگ بدر که رسولاللّه غنایم را بین ارتش اسلام به طور مساوی تقسیم میکرد سعد وقاص خشمگینانه اعتراض کرد که آیا مرا که از اشراف و بزرگان طائفه بنی زهره هستم با آب آوران و باغبانهای یثرب یکسان میبینی؟ حضرت از شنیدن کلام سعد ناراحت شد و فرمود: هدف از جنگ حمایت از مظلومان در برابر ظالمان است، من مبعوث شدم که تمام تبعیضها و امتیازات موهوم را ریشه کن سازم و مساوات را بین همگان حاکم نمایم. پیامبر صلیاللهعلیهوآله در این جنگ سهم ذوی القربی را نیز بین رزمندگان اسلام تقسیم نمود. هرچه از غنایم جنگی به دست میآمد به بیت المال برگردانده میشد تا بالسویه بین همه تقسیم شود.
پیامبر صلیاللهعلیهوآله پس از جمع آوری اخماس و زکوات و صدقات تا آخرین درهم را بین همه مستحقان و مستمری بگیران از عرب و عجم و سیاه و سفید تقسیم میکرد وکسی را جرأت آن نبوده به خاطر وابستگی به رسولاللّه یا داشتن منصب فرماندهی سپاه یا فرماندار و استاندار بودن بیش از سهم گمنامترین و پائینترین طبقه اجتماع از بیت المال دریافت نماید.
پیامبر اکرم صلیاللهعلیهوآله در تمام دوران رسالت خود به هیچ عنوان به اطرافیان و خویشان خود اجازه ندادند که به سبب انتساب و نزدیکی به آن حضرت، در جهت سوء استفاده گامی بردارند، خود و خاندن و یارانش، همگی در یک رتبه (برابری در برابر قانون خدا و پاکی از دستاندازی به اموال مردم) برخوردار بودندعلی علیهالسلام بهترین یار، وزیر و دامادش بر روی خاک میخوابید و از ثمره کار و مال خود ارتزاق مینمود و با همه زحماتش در راه تحکیم پایههای اسلام هیچ امتیاز مادی بر دیگران نداشت. خانه دخترش از وسایل و لوازم غیر ضروری خالی و بی تجمل بود، و چون دیگران لباس وصله دار میپوشید. تیره بنیهاشم نیز چنینبود.
منبع : وبلاگ اقتصاد عادلانه
