محور : جهاد اقتصادی

اقتصاد همواره براي جوامع بشري از اهميت بالايي برخوردار بوده است چه آنكه استقلال يك جامعه در مقابل جوامع ديگر و ثبات سياسي آن بستگي به حل مشكلات و رفع كمبودهاي اقتصادي آن جامعه دارد. بدون ترديد، اقتصاد بيمار زمينه را براي نابودي ارزش‌هاي اخلاقي و حاكميت فساد و فحشا و جرم و جنايت بيشتر مهيا مي‌كند و اصولا پيمودن مسير تكامل و رسيدن به كمال مطلوب براي يك جامعه بدون فراهم بودن امكانات اقتصادي و رفع نيازهاي مادي غيرممكن به نظر مي‌رسد. از اين‌رو است كه اقتصاد از حساسيت بسيار بالايي برخوردار است بدين معنا كه يك تصميم‌گيري بجا و بموقع درباره امور اقتصادي مي‌تواند جامعه‌اي را به عظمت و ترقي مادي بكشاند و در مقابل، يك تصميم نسنجيده و حساب نشده موجب شكست اقتصادي يك جامعه شود، لذا بسياري از وابستگي‌هاي يك جامعه در اثر فقدان كارآيي اقتصادي آن جامعه است و بسياري از عقب‌ماندگي‌هاي فرهنگي، سياسي و نظامي در اثر عقب‌ماندگي اقتصادي‌است يعني امكانات لازم اقتصادي براي پيشرفت در اين زمينه‌ها قبلا فراهم نشده و بدين جهت اين نوع عقب‌ماندگي‌ها پديد آمده يا تشديد شده است و اين ويژگي‌ها از ميان مسائل اجتماعي به اقتصاد اهميت خاصي مي‌بخشد. گفتني است در كتب مربوط به علم اقتصاد آورده‌‌اند كه اقتصاد بر وزن اعتدال و از ريشه "قصد " به معني دونيمه كردن نيشكر است، براي آنكه مواد داخل نيشكر را از آن خارج كنند بايد آن را بشكنند يعني بهترين روشي كه با صرف حداقل وقت و انرژي بيشترين نتيجه را عايد مي‌كند. اما در نظام اسلامي و مجموعه اقدامات و تدابير مربوط به آن كه از اساس فكري و عقيدتي معيني نشأت مي‌گيرد و متاثر از آموزه‌هاي ديني و ارزشي حاكم بر آن جامعه است، واژه اقتصاد كه در فرهنگ غربي با عنوان اكونومي (ECONOMY، تدبير امور خانه) به كار مي‌رود، برگرفته از معارف اسلام است كه به معناي اعتدال و ميانه‌روي است و بنياد فكري آن بر پايه قيام به اداره ثروت‌خواه به واسطه فرد، خانواده يا دولت است. در اين نظام، اقتصاد در اصل به معناي اعتدال بوده و در همه امور چه مالي و غيرمالي و حتي در عبادات به كار رفته و به جاي آن در صدر اسلام از

2 مفهوم "تدبير و تقدير در زندگي " استفاده مي‌كرده‌اند، لذا از آنجا كه دين اسلام، دين اعتدال و عدالت است كلمه اقتصاد با معني اعتدال گره خورده تا مفهوم مناسبي براي تدبير امور مالي در اسلام باشد. لازم است عنوان شود كه به زعم كارشناسان امر، اقتصاد به اعتبار هدف عبارت از علم برآوردن نيازمندي‌ها و به طور كلي و گسترده به مفهوم شناخت قوانين مربوط به توليد، توزيع و مصرف ثروت است. از اين رو اقتصاد اسلامي را مي‌توان چنين تعريف كرد: قوانيني است بر اساس جهان‌بيني الهي و اخلاق اسلامي كه عمل به آن توليد را افزايش، توزيع را عادلانه، مصرف را معتدل و زندگي مرفه را همراه با آزادي از آن همگان كرده و انسان را آماده حركت به سوي كمال مي‌كند. رهبر حكيم انقلاب اسلامي با نگاهي جامع و ژرف‌انديشانه به مساله تحقق پيشرفت و عدالت در دهه فرارو، امسال را به عنوان سال جهاد اقتصادي مزين فرمودند تا در اين جهاد بزرگ، دولت و ملت با جديت براي تحقق عدالت و پيشرفت كشور كوشش كنند. هم ملت در همه وجوه زندگي، جهاد اقتصادي را نصب‌العين خود كرده و هم مسؤولان و متوليان اجرايي و قانونگذار كشور زمينه را براي حضور مردم در وجوه مختلف جهاد اقتصادي تمهيد كنند تا رشد، ترقي و تعالي اقتصادي براي آحاد مردم ميسر باشد چه آنكه مهم‌ترين خواست مقام معظم رهبري، احياي تفكر "اقتصاد اسلامي " است. لازم است عنوان شود كه در جهاد اقتصادي نه دولت‌سالاري شرط است و نه ملت‌سالاري و آنچه مهم است خداسالاري و توجه به بايد‌ها و نبايدهاي ديني و الهي است. در آمريكا و كشورهاي سرمايه‌داري كه مشروب‌فروشي و كار اقتصادي غيرمشروع، ‌قانوني است!

ميليون‌ها جوجه را زنده- زنده مي‌سوزانند تا قيمت آن كاهش نيابد يا مثلا ميليون‌ها تن برنج را از بين مي‌برند تا قيمت آن ثابت بماند اما اقتصاد اسلام مشروط است يعني درآمد از هر راهي مجاز نيست و بايد از مجراي درست و صحيح باشد. در اقتصاد اسلامي يكي از مصاديق جهاد اقتصادي، توجه به كالاي ايراني است. رهبر معظم انقلاب در يكي از ديدارهاي اخيرشان بر مصرف كالاهاي ايراني تاكيد بسياري كردند و عنوان فرمودند نجات اقتصاد كشور و جلوگيري از سيطره فرهنگي دشمن با توليد كالاي ايراني امكانپذير است كه با همتي جهادگونه بايد مسؤولان و مردم به آن اهتمام داشته باشند. حتي حوزه كشاورزي هم كه يكي از حوزه‌هاي اصلي و مبنايي در اقتصاد اسلامي است بارها و بارها در روايات و احاديث اهل بيت عصمت و طهارت مورد توجه و تاكيد قرار گرفته است. پيامبر اكرم (ص) فرمودند: "الزراعه الكيميا الاكبر، زراعت گنج بزرگ است. " و اين در حالي است كه زمين‌هاي كشاورزي ايران به اندازه كل زمين‌هاي كشاورزي اروپاست! مطمئنا علاوه بر توجه به بخش‌هاي مختلف اجتماعي و اقتصادي (تعاون، بنگاه‌هاي اقتصادي، كشاورزي، صنعت و...) در ابعاد مختلف زندگي فردي هم مي‌توان به جهاد اقتصادي انديشيد و برنامه‌ريزي كرد. در بياني از حضرت امام‌باقر(ع) روايت شده كه فرمود رسيدن به درجات رفيع كمال انساني در سايه 3 چيز ميسر است:

1- التفقه في‌الدين (فهم دين و شناخت آن) 2 - الصبر علي النائبه (داشتن عزمي بلند و همتي استوار در مقابل حوادث بزرگ و مصيبت‌ها و مشكلاتي كه بر سر راه انسان قرار مي‌گيرند.) 3 - تقدير المعيشه (سنجش و اندازه نگه داشتن در امور مربوط به معيشت و حيات اقتصادي).

بنابراين فرموده امام باقر(ع) يكي از اركان زمينه‌ساز حركت تكاملي، تقدير در معيشت است؛ امام در بياني ديگر فرمود: "من علامات المومن... حسن التقدير في المعيشه "، تدبير خوب زندگاني و تمشيت امور اقتصادي از علائم مومن است. ناگفته نماند، اقتصاد اسلامي تاكيد مي‌كند تلاش و كوشش بايد در جهت روان‌سازي بازار كل جامعه اسلامي باشد و نگاه فردگرايي و خودمحوري بايد تبديل به تشريك مساعي و نگاه جامعه‌محوري و جمع‌گرايي باشد.

نويسنده : عمادالدين رضايي‌همداني

منبع : روزنامه وطن امروز 24/02/1390