محور : جهاد اقتصادی

جهاد اقتصادي به دلايل مختلف يك برنامه عملياتي و مبتني بر استراتژي هاي عملياتي محسوب مي گردد كه البته اين برنامه عملياتي در صورت تكرار در سال هاي مختلف مي تواند صبغه بلندمدت و استراتژيك نيز پيدا نمايد.

جهاد اقتصادي از جهات مختلف بايد مورد توجه قرار گيرد. جهاد اقتصادي از اين جهت كه مبتني بر اصول ديني و اعتقادي است، از منظر فرهنگي قابل بحث است و از اين جهت كه حوزه اقتصادي به عنوان هدف و غايت آن در نظر گرفته شده، در حوزه مباحث اقتصادي مورد توجه اقتصاددانان و مديران اقتصادي قرار مي گيرد.

يكي از جهات بسيار مهم در جهاد اقتصادي، منظر و وجهه مديريتي آن است. به نظر نگارنده و مبتني بر اصول علمي دانش مديريت، جهاد اقتصادي به دلايل مختلف يك برنامه عملياتي و مبتني بر استراتژي هاي عملياتي محسوب مي گردد كه البته اين برنامه عملياتي در صورت تكرار در سال هاي مختلف مي تواند صبغه بلندمدت و استراتژيك نيز پيدا نمايد.

برنامه عملياتي يا اصطلاحا «برنامه و بودجه ساليانه» مهم ترين ابزار مديريتي محسوب مي گردد و يكي از موضوعات كليدي در حوزه مديريت هم در مباحث تئوريك و علمي و هم در مباحث كاربردي و اجرايي است. دو دليل اصلي براي جنبه عملياتي بودن جهاد اقتصادي مبتني بر اصول علم مديريت به شرح زير قابل ارايه مي باشد.

وجود زمان بندي ساليانه:

يك دوره زماني مشخص و معين (سال 1390) براي تحقق جهاد اقتصادي مشخص شده است. در ادبيات علمي مديريت، برنامه هاي ساليانه جزو برنامه هاي عملياتي طبقه بندي مي شوند. از اين منظر جهاد اقتصادي يك استراتژي عملياتي است نه يك طرح بلندمدت كه البته اين برنامه عملياتي مي تواند براي سال هاي متمادي تكرار گردد. نقطه آغاز اجراي يك برنامه عملياتي ساليانه دقيقا ساعتها و روزهاي آغازين همان سال مي باشد. از اين رو جهاد اقتصادي در عمل مي بايست از ابتداي سال 1390 آغاز شده باشد.

بنابراين تمامي سازمان ها و نهادهاي مسئول در كشور و همه افرادي كه در فعاليت هاي اقتصادي به طور مستقيم يا غيرمستقيم نقش دارند، لازم است به جاي پرداختن به بحث هاي صرفا تئوريك و بيان ضرورت ها، با قيد فوريت در برنامه هاي روزمره بازنگري نموده و مؤلفه هايي براي حركت جهادي خود تعبيه نمايند. كاهش يا صرفه جويي در زمان اجراي برنامه و فعاليت هاي روزمره يكي از مهم ترين مؤلفه ها مي باشد كه در ادامه توضيح بيش تري در مورد آن ارايه مي گردد.

نوآوري در اجراي طرح ها، صرفه جويي در هزينه ها، افزايش بهره وري، توجه به معيار ارزش افزوده اقتصادي (Economic Value Added) در ارزيابي عملكرد، بودجه بندي عملياتي يا مبتني بر عملكرد (Performance- based budgeting) و ساير ابزارها و تكنيك هاي مديريتي نيز در تحقق جهاد اقتصادي مي توانند حايز اهميت باشند.

لزوم تغيير تاكتيك ها و تكنيك ها براي حركت فراتر از حالت طبيعي و عادي:

آن چه كه در صحبت هاي رهبري معظم انقلاب بر آن تأكيد شده است، لزوم «حركت جهشي و مجاهدانه» است. «... از مسئولان كشور، چه در دولت، چه در مجلس، چه در بخش هاي ديگري كه مربوط به مسايل اقتصادي مي شود و هم چنين از ملت عزيزمان انتظار دارم كه در عرصه اقتصادي با حركت جهاد گونه كار كنند، مجاهدت كنند. حركت طبيعي كافي نيست؛ بايد در اين ميدان، حركت جهشي و مجاهدانه داشته باشيم...».

در اين بخش از صحبت هاي ايشان، يكي ديگر از ويژگي هاي برنامه و استراتژي عملياتي مورد تأكيد قرار گرفته است. برنامه هاي عملياتي (Action plans)، طرح هاي مشخصي هستند كه براي پياده سازي برنامه ها و استراتژي هاي بلندمدت طراحي شده اند و در يك چارچوب زماني مشخص در طي يك سال محقق مي گردند. در برنامه هاي عملياتي، علاوه بر زمان بندي اجرا، ابزارها و تكنيك هاي مربوط نيز مشخص شده است.

اجراي برنامه هاي عملياتي در چارچوب برنامه زمان بندي شده و با استفاده از ابزارها و تكنيك هاي موجود به طور قطع و يقين، «حركت طبيعي» محسوب مي شود. بنابراين مفهوم حركت جهادگونه و جهشي، وقتي قابل تحقق مي باشد كه برنامه زمان بندي عادي موجود در برنامه هاي عملياتي (بودجه سال 1390) مورد توجه جدي مسئولان و متوليان هر بخش از بودجه قرار گرفته و تلاش و مساعي مديران به كاهش زمان معطوف گردد.

با عنايت به اين كه معمولا زمان بندي هاي موجود در برنامه ها متناسب با حركت و فعاليت هاي عادي طراحي مي شوند، لذا كاهش زمان در يك برنامه ساليانه، صرفا در قالب حركت جهاد گونه امكان پذير است. در برخي موارد كاهش زمان از راه نوآوري و به كارگيري تكنيك ها و ابزارهاي نوين امكان پذير است.

بخش علمي و نخبگان كشور نيز بايد در اين جهاد اقتصادي ايفاي نقش نموده و دولت را در طراحي و به كارگيري ابزارهاي جديد ياري نمايند. نقش مجلس شوراي اسلامي نيز در اين زمينه بسيار حياتي است. در چارچوب «حركت طبيعي» دولت صرفا بايد در محدوده مشخص شده در برنامه و بودجه سال 1390 حركت كند.

بنابراين امكان بروز نوآوري در بودجه هاي ساليانه به دليل خاصيت انعطاف پذير نبودن بودجه معمولا بسيار كم است. از اين رو مجلس شوراي اسلامي نيز بايد با يك حركت جهادي، (خارج از روال طبيعي و متداول)، زمينه تحقق اين امر را فراهم آورد. مفهوم «Beyond Budgetig» يا اصطلاحا فراسوي بودجه بندي در ادبيات علمي مديريت بيش از 15 سال است كه رايج شده است.براساس اين مفهوم، در صورت وجود 12 اصل در بودجه، مي توان آن را از حالت ايستايي و غيرقابل انعطاف خارج نمود و به صورت يك برنامه عملياتي پويا، منعطف و به عبارتي فراسوي بودجه بندي سوق داد.

به نظر نگارنده، توجه به اين اصل در بودجه سال 1390 شرط بسيار ضروري و به عبارتي پيش نيازي اساسي براي تحقق «جهاد اقتصادي» محسوب مي شود.

نويسنده:دكتر محمد جليلي

منبع:http://www.kayhannews.ir/900131/6.htm