محور : الگوهاي اقتصادي امام علي (ع) گردآورنده : نويسنده وبلاگ
اصبغ بن نباته مىگويد :
حضرت اميرالمؤمنين على عليه السلام بر مركب رسول خدا صلى اللَّه عليه و آله به اسم شهبا سوار شده در بازار مسلمين در همه جا رفت و آمد مىكرد،
متخلفان را تنبيه مىكرد، و بازاريان را حساب شده تبليغ و نصيحت مىفرمود.
روزى به امام على عليه السلام گفتم :
يا اميرالمؤمنين شما در منزل بمانيد، ما به جاى شما اين كار را انجام مىدهيم.
نپذيرفت و فرمود :
اين چه خيرخواهى است كه مىكنيد؟
امام على عليه السلام تمام اصناف بازاريان را قسمت به قسمت از نزديك نظارت مىكرد، و به همه اصناف، متناسب با شغلشان اندرز مىداد.
به بازار گوشت فروشان آمد و فرمود:
اى قصابها در كار گوسفند شتاب نكنيد، بگذاريد روح از بدنش خارج شود، و مبادا برگوشت بدميد،
و رو به يك قصاب كرد و فرمود :
گوشت زيادتر به مردم بده كه بركت را بيشتر مىكند. (1)
و سپس به بازار خرمافروشان رفت و فرمود:
خوب و بد خرما را در معرض ديد مردم قراردهيد.
و آنگاه به بازار ماهى فروشان رفت و فرمود:
غيراز ماهى حلال گوشت، ماهى ديگرى نفروشيد، از فروش ماهىهائى كه در دريا مردهاند و موج آنها رابيرون افكندهاست خوددارى كنيد.
و به محله كناسه كوفه مىرفت كه انواع خريد و فروشها در آنجا صورت مىگرفت و مىفرمود:
(اى بازرگانان! قسم خوردن دراين بازار رواج پيدا كرده باصدقه دادن جبران كنيد، ازقسم خوردن خوددارى كنيد، كه خداى بزرگ كسى راكه قسم به دروغ خورد پاك نخواهدكرد)(2)
سپس به محله خياطان مىرفت،
روزى بالاى سر خياط خلافكارى ايستاد و فرمود :
مادران فرزند مرده بر تو گريه كنند،
محكم بدوز،
درزها را خوب بگير،
و نزديك به هم سوزن بزن،
كه از رسول خدا صلى اللَّه عليه و آله شنيدم كه فرمود :
خياط خائن رابا همان پيراهنى كه خوب ندوخته محشور مىكنند.
و از برداشتن اضافات پارچه بپرهيز، كه مال صاحب پارچه است، و آنها را براى خود نگه مدار، تا از آنها استفاده كنى.(3)
حضرت اميرالمؤمنين على عليه السلام در تداوم نظارت بر بازار،
خياط خلافكار را نكوهش كرد.
و ماهى فروش متخلف را كه ماهى بى فلس مىفروخت و مار ماهى براى فروش آورده بود شلاق زد (4).
و احتكار كننده ابزار آتش را تنبيه كرد. (5)
و شخصى كه گندمهاى فاسد شده را احتكار كرده بود تنبيه و گندم او را بين افراد محتاج تقسيم كرد. (6)
و به بازار شتر فروشان رفت و خطاب به آنها چنين فرمود:
(بفروشيد، اما قسم نخوريد، چون سوگند خوردن سرمايه را از بين برده و بركت را نابود مىكند.)(7)
وقتى وارد بازار خرما فروشان شد، غلامى را ديد كه گريه مىكند پرسيد چرا گريه مىكنى؟
گفت :
اين خرما فروش يك درهم خرما به من فروخت كه مولايم قبول نمىكند، و اين مرد هم پس نمىگيرد.
امام على عليه السلام به خرما فروش فرمود :
خرما را بگير و درهمش را بده، خرما فروش پس داد. (8)
حضرت اميرالمؤمنين على عليه السلام در بازار، گمشدگان را راهنمائى مىكرد.
و ناتوانها را دستگيرى مىفرمود، و شخصى را كه بار مىبرد در بردوش گرفتن بار، وبردن بار سنگين كمك مىكرد. و آيات قرآن را بر بازاريان و سرمايه داران مىخواند كه:
تلك الدار الْآخرة نجْعلها للَّذين لايريدون علواً فى الْأرْض و لافساداً
(اين بهشت است كه آن را به انسانهائى كه برترى طلب نيستند، و در زمين فسادگرى ندارند اختصاص دادهايم.)(9)
و مىفرمود :
(اين آيه مربوط به حاكمان و توانمندان جامعه است.) (10)
پی نوشت ها :
1-دعائم الاسلام ج2 ص 538
2- فروع كافى ج5 ص152
3- المستطرف ج2 ص55 - و - ربيعالابرار ج2 ص536 - و - تنبيهالخواطر ص42 - و - مستدركالوسائل ج2 ص472 - و - تذكرة الخواص ص116 و77
4- وسائلالشيعه ج16 ص332
5- المحلى ابن حزم ج 7ص 573 (وسائل آتش كردن، مانند سنگ چخماق و امثال آن كه نقش كبريت را در آن زمان داشت).
6- المحلىبن حزم ج7ص 573
7- شرح نهجالبلاغه خوئى، ج9 ص394
8- تراتيب الاداريه ج1 ص289 - و - استيعاب در حاشيه اصابه ج3 ص48
9- سوره قصص، آيه 83
10- كنزالعمال ج 15 ص 160 - و - البداية و النهاية ج 8ص 5 - و - تذكرة الخواص ص 216 - و - حياة الصحابة ج2 ص 624 - و - الغارات ج 1 ص 114 و 111
منبع : الگوهاى رفتارى جلد 3 «امام على (ع) و اقتصاد» - محمد دشتي رحمه الله عليه
