اشاره: نویسندگان و روزنامه‌نگاران فقط یک اسم برای «اداره مطالعات و پژوهش‌ها» IMP هستند و مطالب مورد نظر این سازمان است که با نام روزنامه‌نگاران منتشر می‌شود. به منظور جلوگیری از نفوذ عقاید مختلف در سرزمین‌های وابسته به انگلیس در سال ۱۹۴۷، یکی از مدیران اطلاعاتی انگلیس یک برنامه تبلیغات تهاجمی را به دولت ارائه [...]

اشاره: نویسندگان و روزنامه‌نگاران فقط یک اسم برای «اداره مطالعات و پژوهش‌ها» IMP هستند و مطالب مورد نظر این سازمان است که با نام روزنامه‌نگاران منتشر می‌شود.

به منظور جلوگیری از نفوذ عقاید مختلف در سرزمین‌های وابسته به انگلیس در سال ۱۹۴۷، یکی از مدیران اطلاعاتی انگلیس یک برنامه تبلیغات تهاجمی را به دولت ارائه داد. وی پیشنهاد کرد که برای انجام جنگ تبلیغات تهاجمی، یک اداره خاص تشکیل شود و برای مخفی کردن آن، بودجه لازم از محل بودجه سری دولت تامین شود.

اداره جدید یعنی، اداره مطالعات و پژوهش‌ها (IMP) دو هدف اصلی را تعقیب می‌کرد که یکی از آنها تهیه تبلیغات به اصطلاح خاکستری برای استفاده در خارج از کشور بود. این نوع تبلیغات، دروغ‌های مستقیمی در برنداشتند، ولی به دلخواه، واقعیت‌هایی که در آن گنجانده شده بودند، دستکاری می‌شدند. این تبلیغات خاکستری متوجه کمونیزم یا هر مخالف دیگر سیاست انگلیس می‌شد.
مقاله حاضر که در پی از نظر خوانندگان گرامی می‌گذرد، به بررسی این سازمان و عملکرد آن می‌پردازد:

***

IMP، اداره مطالعات و پژوهش‌ها، مناطق را بر اساس میزان غلظت تبلیغاتی‌ که لازم داشت، ‌تقسیم‌بندی کرد. نخستین هدف‌ها در اروپای غربی (از جمله فرانسه، ایتالیا و آلمان) بودند و آسیا و خاورمیانه از جمله ایران در تقسیم‌بندی دوم قرار می‌گرفتند و کشورهای بلوک شرق که به عهده آمریکایی‌ها گذاشته شده بود در مقام سوم قرار داشتند. این تقسیم بندی، روح متعصب استعماری و استکباری را در سیاست‌های عملیات پنهانی انگلیس به خوبی آشکار می‌کرد.
دومین هدف مورد علاقه این اداره، آماده‌سازی افکار عمومی در خود انگلستان بود.
این اداره به منظور اجرای اهدافش کمک‌های فراوان مالی به احزاب انگلیس می‌کرد تا آنان را وارد عرصه توجیه کردن افکار عمومی کنند، گاهی این اداره اقدام به تهیه یک سری متن سخنرانی و نطق برای نمایندگان مجلس می‌کرد و به وسیله این دسته نمایندگان، به محدود کردن فعالیت‌های مخالفان در مجلس و دولت می‌پرداخت.

معمولا تمامی مراکز دولتی و غیر دولتی، دارای بخش تبلیغاتی و روابط عمومی هستند که غالب خط مشی‌های تبلیغاتی اداره مطالعات و پژوهش‌ها را به اجرا در می‌آوردند. به طور مثال مسئول تبلیغاتی اتحادیه کارگری انگلیس موافقت کرده بود که از تبلیغات ضد کمونیستی آن اداره که برای پخش در خارج از کشور منتشر می‌شود، در داخل کشور و در نهضت کارگران انگلیس نیز بهره گیرد.

گروه‌ها و افراد متعددی که متواری یا پناهنده هستند یا در انگلیس اقامت می‌کنند، زمینه بسیار حاصل‌خیزی را برای IMP فراهم می‌کنند تا از میان آنها منابع مفید خود را انتخاب کند.

مطالب تهیه شده در IMP به طور مستقیم و غیرمستقیم توسط این گونه منابع در تمامی نشریات منتشر می‌شود. این گونه مطالب برای تمامی افسران و ماموران اطلاعات در تمامی هیأت‌های سیاسی خارج از کشور نیز ارسال می‌شود. (منظور، ماموران اطلاعاتی مستقر در سفارتخانه‌ها و کنسولگری‌های انگلیس در سراسر جهان هستند که از پوشش استفاده می‌کنند).

کارمندان این اداره از ترکیبی مخلوط و عجیب به وجود آمده‌اند که در میان آنها می‌توان از اکثر ملیت‌ها، افرادی را شناخت این افراد شامل ماموران اطلاعاتی و عملیاتی انگلیسی و غیرانگلیسی هستند که به نوعی در خارج از کشور شکست خورده یا لو رفته‌اند. این اداره به محل خوبی برای گذراندن ایام استراحت ماموران «MI-6» ، «MI-5» و حتی «SAS» تبدیل شده است تا در خاتمه خدمتشان تطهیر شوند. مخفی کاری چنان بر این اداره حکمفرما بود که حتی خود کارمندان IMP فکر می‌کردند، آن طور که از نام آن اداره بر می‌آید، مشغول انجام پژوهش و مطالعه هستند.

ارتباط با نهادهای امنیتی

رابطه IMP با MI-6 بسیار نزدیک و تو در تو است، این اداره در تمامی ملاقات‌ها و جلسات ارتباطی و اطلاعاتیMI-6 و حتی CIA در سراسر جهان حاضر بوده و حتی در مقطعی، رئیس اداره IMP به ریاست MI-6 انتخاب شده است.

IMP در ابتدای کار حدود ۳۰۰ تا ۴۰۰ عضو داشت و به مرور گسترش فوق العاده‌ای پیدا کرد. این اداره به بخش‌های منطقه‌ای (مانند بخش‌های منطقه‌ای وزارت خارجه MI-6 و بخش‌های ویژه) در رابطه با مسائل خاص تقسیم می‌شود. IMP علاوه بر دفتر مرکزی که در لندن مستقر است، مامورانی در سفارتخانه‌های انگلیس دارد که منافع آن را تامین می‌کند.

اطلاعــات ایـن اداره بـه روزنامه نگارانی داده می‌شود که توسط مقامات، قابل اعتماد تشخیص داده شده‌اند و در غیر این صورت از راه های دیگر (غیرمستقیم) و با امضای منابع موجه، مطالب برای انتشار به نشریات منتقل می‌شوند. نویسندگان و روزنامه‌نگاران فقط یک اسم برای اداره مطالعات و پژوهش‌ها هستند که با امضای آنان مطالب مورد نظر اداره انتشار می‌یابد. شرکت‌ها و مؤسسات تحقیقاتی خصوصی یا رسمی مستقیما ناشر افکار اداره هستند و ناخواسته‌ مورد بهره برداری قرار می‌گیرند یا منابعی در آن شرکت‌ها، به استخدام اداره IMP در می‌آیند. سرمایه داران و صاحبان صنایع که به طور غیرمترقبه علاقه‌مند به مطالعات و تحقیقات می‌شوند، کسانی هستند که به نوعی در دام این اداره گرفتار می‌شوند، تا مستقیم و غیر مستقیم از نشریات مختلف،‌حمایت مالی کنند.

این اداره دارای نشریات متعدد از جمله یک نشریه سری است که برای استفاده مقالات در سطوح بالای جهان‌سیاست، مانند سران کشورها، وزرای کابینه‌ها و شخصیت‌ها تهیه می‌شود و هیچ یک از مطالب آن قابل انتشار نیستند. نشریات توجیهی دیگری نیز در بین کارمندان و هیات‌های سیاسی انگلیسی در سراسر جهان توزیع می‌شود که آنها یا رابطان معین آنان، مطالب را به نحوی به سردبیران، شخصیت‌ها، مسئولان مرتبط و غیر مرتبط حوزه ماموریت خود منتقل می‌کنند تا به عنوان دانش،‌زمینه‌‌ای برای فعالیت‌های عمومی آنان باشد، موفقیت عملیات تبلیغات تهاجمی، به فعالیت‌ نمایندگان اداره IMP بستگی تمام دارد.

خط رایج و محبوب اداره مطالعات و پژوهش‌ها این است که به رهبران، شخصیت‌ها و در مجموع به اهداف خود، برچسب‌های گوناگون بزند، زیرا معتقد است که با این روش، آنان قدم‌های بعدی اداره مطالعات و پژوهش‌ها را سرعت خواهند بخشید و همچنین اداره را در موضع تبلیغات تهاجمی قرار خواهند داد، از این رو، به طور مستمر و مداوم، MI-6 معمولا اطلاعات تهیه شده را در پوشه‌هایی قرمز با طبقه‌ بندی به کلی سری، به این اداره ارسال می‌کند.

برای انجام عملیات و جنگ روانی (تهاجم تبلیغاتی)،‌ پس از طراحی و تعیین اهداف در اداره مطالعات و پژوهش‌ها، انجام طرح معمولا بدین گونه است که یک روزنامه نگار مورد اعتماد (در موارد مستقیم) یا یک منبع را وادار می‌کنند با نفوذی که بر روزنامه نگار یا یک روزنامه دارد (در موارد غیر مستقیم) مطالب تهیه شده در اداره مطالعات و پژوهش‌ها را بدون یک کلمه کم و زیاد، به اسم خود به چاپ برساند.

سپس این اداره، مطلب چاپ شده را به عنوان خبر و شایعه یا گزارش، به تمامی مطبوعات کشورهای جهان به طور مستقیم یا غیر مستقیم ارسال می‌کند و یا گاهی خود روزنامه‌ها پس از انتشار مطالب، متن آن را در اختیار خبرگزاری‌ها و سایر نشریات قرار می‌دهند.

اداره مطالعات و پژوهش‌‌ها، هر سال بودجه زیادی برای روزنامه‌ها و نشریات خارجی که با مشکلات مالی رو به رو هستند، هزینه می‌کند.

استخدام مخفی رسانه‌ها

از اقدامات دیگر اداره مطالعات و پژوهش‌ها، استخدام گسترده نویسندگان و روزنامه نگاران و سایر افراد غیر حرفه‌ای است. آنها پس از استخدام، مدتی در اداره مطالعات و پژوهش‌ها به تحقیقات می‌پردازند و سپس با توصیه این اداره به استخدام روزنامه‌های مختلف در سراسر جهان در می‌آیند. آنها پس از استخدام، در سرویس‌های خبری و مطبوعاتی روزنامه مشغول کار می‌شوند و با ارتباط بسیار پنهان خود با اداره مطالعات و پژوهش‌ها، از پوشش بسیار طبیعی خود به نفع اداره بهره می‌گیرند و مقالات مورد نظر را با نام خود در روزنامه به چاپ می‌رسانند – بدون این که سردبیر و مدیر مسئول روزنامه از مأخذ آن مقالات مطلع باشد – اکثر این افراد ضمن دریافت حقوق از روزنامه، مبالغی نیز از اداره مطالعات و پژوهش‌ها دریافت می‌دارند. پس از مدتی هر کدام از این افراد نقش موثر و کلیدی در روزنامه پیدا خواهند کرد، به طوری که این روزنامه‌نگاران آماتور پس از مدتی می‌توانند مسئولیت‌های اصلی روزنامه‌ را بر عهده بگیرند و از طریق آن، روزنامه را به طور غیر مستقیم به شعبه‌ای از IMP تبدیل کنند. IMP بارها به طور مشترکا به MI-5 و MI-6 برنامه‌های تهاجم تبلیغاتی علیه اهداف مشخص ارائه داده است. اضافه بر نفوذ گسترده در مطبوعات و نشریات، صحنه کتاب نیز از این نفوذ مصون نمانده است. این اداره از هر گونه کتاب و نشریه‌ای که نزدیک به مقاصد تبلیغاتی‌اش باشد، حمایت می‌کند، کتاب «قلعه حیوانات» نوشته «جرج اورول» و کتاب «تاریکی در ظهر» نوشته «آرتورکستلر» و داستان‌ها و رمان‌های مصوری مثل «من منشی خانم مائو بودم» یا کتاب آیات شیطانی نوشته سلمان رشدی مرتد و هزاران کتاب دیگری که چاپ شده یا در دست چاپ است، برای چاپ به شکل تبلیغاتی و پاورقی در نشریات و روزنامه‌ها به سراسر جهان ارسال می‌شوند.

یکی دیگر از عملیات جنگ‌ روانی (تبلیغات تهاجمی) IMP، دامن زدن به وحشت بین‌المللی است.
ایجاد ترس و وحشت و نگرانی از حوادث غیر مترقبه سیاسی یا سوانح طبیعی از زمره کار‌های روزمره بخش «شایعه» این اداره است. این اداره توجه خاصی را به خبرگزاری‌ها و روزنامه‌ها معطوف می‌دارد. در درجه نخست تلاش می‌کند که افراد یاد شده، در روزنامه‌ها حضور فعال داشته باشند و مقالات آنان را چاپ کنند و از ناحیه روزنامه در اختیار رسانه‌های گروهی کشورها قرار دهند.

مشابه این توافق با روزنامه‌های: دیلی اکسپرس،‌دیلی تلگراف،‌ روزنامه فایننشال تایمز و چندین روزنامه و نشریه دیگر منعقد شده است که آنها نیز زیر نظر یکی از شرکت‌های وابسته به IMP هستند. کمک به راه اندازی یا حمایت از خبرگزاری‌های انگلیس و کشورهای دیگر، یا نفوذ در آنها، یکی دیگر از راه‌های انتشار تبلیغات تهاجمی اداره مطالعات و پژوهش‌های انگلیس است.

در زمان تشکیل IMP سازمان MI-6 نیز ضمن نفوذ در خبرگزاری‌ها، نسبت به حمایت مالی آنان اقدام و از آنان برای انجام مقاصد پوششی خود بهره برداری می‌کرد. نفوذ در آنها را تا جایی گسترش می‌داد که گاهی نقش اصلی مدیران طراز اول آن خبرگزاری‌ها را به انجام می‌رساند که به مرور با حفظ عوامل، مسئولیت به اداره مطالعات انتقال می‌یافت و ضمن استفاده از مقاصد پوششی برای سازمان MI-6 ، مقاصد تبلیغاتی تهاجمی را به اجرا در می‌آورد. به طور قطع می‌توان اذعان داشت که نسل جدید خبرگزاری‌های تازه تاسیس در آسیا و خصوصا کشورهای عربی، توسط کارشناسان اطلاعاتی اداره IMP راه اندازی شده یا در کنترل اطلاعاتی آنان قرار گرفته‌اند.

خبرگزاری‌ عربی (قاهره) و شماری از خبرگزاری‌های هند، پاکستان، آفریقا و کشورهای حوزه خلیج فارس، خیلی نزدیک به سیاست‌های اداره مطالعات و پژوهش‌های انگلیس عمل می‌کنند.
به عبارتی دیگر، این رسانه‌ها به مرور به ابزاری برای جنگ روانی (تبلیغات تهاجمی) انگلیس تبدیل شده‌اند یا در حال آلودگی به این فریب بزرگ و جنگ بزرگ جهانی انگلیس هستند.

وابستگی خبری

آژانس‌های خبری‌ وابسته، از بزرگترین و موثرترین خبرگزاری‌های خاورمیانه هستند که در قالب سرویس‌های خبری به زبان‌های انگلیسی و عربی در دمشق، بیروت، بغداد، بیت‌المقدس و دیگر شهرهای عربی فعالیت و از اخبار IMP استفاده می‌کنند. این خبرگزاری‌ها در تهاجمات تبلیغاتی انگلیس، کمک گرانبهایی برای این کشور بوده و نقش مهمی را ایفاء کرده اند و با استفاده از کمک‌ها و سوبسیدهای IMP قادرند ضمن اداره خبرگزاری‌ها، اخبار خود را به توصیه‌ این اداره، ارزان‌تر و حتی در مواردی مجانی در اختیار نشریات و روزنامه‌ها و رسانه‌های جمعی قرار دهند، بیشتر این سوبسید‌ها به حساب منابع، عوامل و مدیران این خبرگزاری‌ها واریز می شود. IMP در تهاجم تبلیغاتی توجه زیادی به کتاب دارد. هرسال تعداد زیادی از کتاب‌های مختلف به سفارش IMP تالیف و چاپ می‌شوند. تعداد زیادی شرکت انتشاراتی در انگلستان و خارج از آن نیز با این اداره در زمینه‌ چاپ کتاب همکاری نزدیک دارند. سازمان CIA یکی از مشتریان پولدار این شرکت‌های انتشاراتی است و غالبا کتاب‌هایی در تیراژ گسترده به سفارش CIA تهیه و در اختیار این سازمان برای توزیع قرار می‌گیرد. CIA در حدود ۸۵ کشور نمایندگی فرهنگی دارد که هر یک از آنها هزاران خواننده را پوشش می‌دهند.

حمایت از نویسندگان کشورهای مختلف، که مشابه مورد اداره مطالعات و پژوهش‌ها، کار تحقیقی و تالیفی انجام می‌دهند، از جمله حمایت‌های غیر مستقیم این اداره به شمار می‌رود. کتاب «آفریقا بین غرب و شرق» که توسط یک روزنامه نگار جوان غنایی به نام «دومگا» تالیف شده بارها به سفارش اداره IMP و توسط شرکت‌های انتشاراتی وابسته به CIA و IMP در سراسر آفریقا و آسیا و حتی اروپا توزیع شده است.

IMP به دلیل گسترش روز افزون سطح فعالیت خود در عرصه تبلیغات تهاجمی، به سیستمی عظیم در زمینه مبارزه با شورش‌ها در جهان در آمده و در نتیجه، مسئول «صندوق مالی تبلیغاتی تهاجمی ضد شورش» یکی از مراکز مهم مالی است که از سوی انگلستان برای عملیات تبلیغاتی ضد شورش و عملیات جنگ روانی علیه شورش، تاسیس شده است. علاوه بر این موفقیت، IMP توانست شرایطی را به وجود آورد که در پی آن، سازمان‌های اطلاعاتی موظف شوند خود را با تلاش‌ها و فعالیت‌های تبلیغاتی هماهنگ کنند، که قبلا عکس این شرایط حاکم بود.

اداره مطالعات و پژوهش‌ها در کنار فعالیت‌های تبلیغاتی تهاجمی، «انستیتوی مطالعات بحران‌ها» ISC را تاسیس کرد تا توانایی برآورد، پیش بینی و مبارزه با بحران‌های گوناگون را در اداره تقویت کند. موسسه مطالعات بحران‌ها در اوج کار خود، بیش از۲۵۰ مرکز تحقیقاتی ـ امنیتی در زمینه بحران‌ها را پشتیبانی و از آنان اطلاعات روزانه دریافت می‌کرد. یک شرکت بزرگ انتشاراتی فقط تولیدات ISC را چاپ و منتشر می‌کرد و در اختیار موسسات فوق قرار می‌داد. موسسه مطالعات بحران‌ها تاکنون کمک‌های شایانی به CIA برای تهیه برنامه‌های ضد شورش و ضد بحران و ضد تبلیغات کرده است و می‌رود تا یکی از معتبرترین موسسات در این زمینه شود.

روابط و تماس‌های بسیار گسترده‌ ISC با موسسات پلیسی و نظامی انگلیس و سایر کشورها و استفاده آنان از مطالعات بحران‌ها (تولیدات این مؤسسه) سبب شد که مؤسسه مطالعات بحران‌ها، اصلی‌ترین محور برنامه‌ریزی در زمینه‌ تبلیغات تهاجمی ضد شورش و تروریزم و کتب این موسسه به عنوان کتاب درسی در دانشکده‌های پلیس و دفاع ملی تدریس شود. بافت کلی IMP و مؤسسات وابسته آن مانند ISC از یک بافت آکادمیک، دیپلماتیک، اطلاعاتی و نظامی تشکیل شده است؛ بدین گونه که یک رئیس اطلاعاتی، یک معاون تبلیغات تهاجمی ضد شورش نظامی (اطلاعاتی عملیاتی)، یک معاون دیپلمات، گروهی از دانشگاهیان و کارمندان متعددی از ملیت‌ها و کشورهای مختلف با توانمندی‌های تخصصی، گوشه‌ای از بافت عجیب و گوناگون اداره مطالعات و پژوهش‌ها و مؤسسات وابسته به آن را تشکیل می‌دهند. این چرخه از اشخاص مطلع نسبت به مکانیزم تبلیغات تهاجمی، IMP را تبدیل به یک بخش بسیار با نفوذ کرده‌اند. علاوه بر موسسه یاد شده، «اداره اطلاعات کشورهای خارجی» OID نیز زیر نظر IMP تشکیل شد.

این اداره، اکثر کارهای اجرایی IMP از جمله ارسال اخبار برای گروه خاصی از روزنامه نگاران و هماهنگ کردن فعالیت‌هایی اجرایی در کشورهای مختلف را به عهده گرفت. این اداره ارتباط نزدیک‌تری با وزارت خارجه برقرار کرد تا با کمک کارشناسان آن وزارتخانه، توجیهات کلی سیاست انگلیس در جهان و تبلیغات تهاجمی را هدایت کند.

منبع: خبرگزاری فارس