مشاركت سياسي يكي از شاخصه هاي مهم «توسعه سياسي» است و در ادبيات سياسي امروز جهان، نظام هاي سياسي مختلف را نسبت به سطوح و دايره مشاركت به نظام هاي سياسي استبداد، تا دموكراتيك تقسيم مي كنند.
     

 مشاركت سياسي، فعاليت داوطلبانه اعضاي جامعه در شركت مستقيم و غيرمستقيم در سياست گذاري عمومي و انتخاب كارگزاران است. اين مشاركت از سطوح مختلفي برخوردار است كه تحقق آن در نظام هاي سياسي مختلف مبتني بر اوضاع سياسي - اجتماعي آن كشورها است. در مجموع سطوح زير را مي توان براي مشاركت سياسي برشمرد:

1- حق رأي و شركت در انتخابات 2- حق فعاليت هاي سياسي و عضويت در احزاب و گروه هاي سياسي 3- حق كانديداتوري در انتخابات

4- دخالت در تصميم گيري هاي كلان و تغييرات ساختاري

در همه اين سطوح، وجود برخي صلاحيت ها ضروري به نظر مي رسد. البته هرچه سطح مشاركت و تأثيرگذاري بر سياست افزايش يابد، بايد انتظار داشت كه به همان اندازه، شاخصه صلاحيت ها بالا برود و بدين معنا جمع كمتري از افراد بتوانند بالفعل در آن سطح از مشاركت نقش آفرين باشند، مگر آنكه قبل از آن، صلاحيت هاي لازم را كسب كنند. به عنوان نمونه درباره سطح اول از مشاركت مي توان گفت كه در بسياري كشورهاي غربي در نيم قرن اخير، زنان حق رأي پيدا كرده اند. در سوئيس تا 1971 و در انگلستان تا 1978 زنان از حق دادن رأي محروم بودند. امروز نيز افراد زير 18 سال در اغلب كشورهاي جهان از دادن رأي محرومند. صلاحيت هاي مذكور در هر نظام سياسي مبتني بر دستگاه ايدئولوژيك آن جامعه شكل مي گيرد.

در نظام هاي ليبراليستي، اين آموزه هاي فردگرايانه و كاپيتاليستي ليبراليسم است كه شاخصه هاي را مشخص مي كند، اما در نظام مردم سالاري اسلامي، مكتب اسلام و دستگاه ارزشي آن است كه صلاحيت ها را تعريف مي كند. در اين نگاه، اخلاق و علم، مهم ترين مولفه براي تعيين شاخصه هاي صلاحيت هستند. هرچه ميزان اثرگذاري در مشاركت سياسي بالا رود، به همان اندازه تأكيد بر فضايل اخلاقي و توانايي هاي علمي و آگاه به آموزه هاي ديني بالاتر خواهد رفت. نكته اساسي در اين ميان آن است كه وجود شروط براي احراز صلاحيت به معناي وجود نگاه طبقاتي به قدرت و محروميت بخشي از افراد جامعه از مشاركت سياسي نيست، چرا كه شرايط مشخص شده براي احراز صلاحيت، همگي اكتسابي است و موانع ذاتي براي رسيدن به آن وجود ندارد.

شركت در انتخابات، عام ترين، سهل ترين و كم هزينه ترين نوع مشاركت سياسي و يكي از معيارهاي مناسب براي كشف ميزان مشاركت سياسي مردم ولو به شكل كمي آن است و تا حدودي انگيزه ها و عوامل تشديدكننده مشاركت، همچنين موانع مشاركت مردم را در عرصه فعاليت هاي سياسي نشان مي دهد. انتخابات هرچند اولين سطح مشاركت سياسي است، اما از آنجا كه فراگيرترين سطح آن است، مهم ترين آن نيز هست و يكي از ملاك ها و معيارهاي مهم براي ارزيابي سلامت نظام هاي سياسي به حساب مي آيد. در نظام سياسي اسلام، انتخاب و رأي ملت به رسميت شمرده شده و به فرموده حضرت آيت الله العظمي خامنه اي: «امروز در جمهوري اسلامي همه مقاماتي كه به نحوي در كار مردم دخالت دارند، مستقيم يا غيرمستقيم منتخب خود مردمند؛ حتي رهبري»(13/11/70) در الگوي اسلامي، همه شهروندان جامعه اسلامي با هر گرايش و سليقه و مذهبي حق رأي دارند و مي توانند در انتخابات مشاركت داشته باشند. اين الگو امروز به عنوان الگويي ممتاز در سطح جهان مطرح شده و به عنوان رقيبي براي نظام هاي دموكراتيك غربي درآمده است.