گامی در راستای تولید «علوم‌‌انسانی‌اسلامی»(4)؛
تاريخ : شنبه 5 فروردین 1391  | 10:36 PM | نویسنده : قاسمعلی

 

مهدی جمشیدی/ گامی در راستای تولید «علوم‌‌انسانی‌اسلامی»(4)؛

یک برنامه‌ی پیشنهادی برای تولید«جامعه‌شناسی اسلامی»
ما نه تسلیم و مطیع علوم انسانی غربی می­‌شویم و نه به طور کلّی آن را رد و طرد می‌­کنیم، بلکه هوشمندانه و مؤمنانه، مفاد و مضامین آن را از نظر می­‌گذرانیم و هر آنچه که به کار تکوین و تولید علوم انسانی اسلامی برآید را برمی­‌گزینیم. مقام معظم رهبری بر این باور هستند که می‌­باید از دستاوردهای غرب در زمینه‌­ی علوم انسانی، بهره‌­برداری کرد.
گروه فرهنگی – اجتماعی برهان/ مهدی جمشیدی؛ در این بخش پایانی، یک برنامه‌‌ی پیشنهادی برای تولید جامعه‌‌شناسی‌اسلامی ارائه شده است، اما از آنجا که ماهیت برنامه‌‌ی نظری، می‌‌تواند متأثر از رویکردهای گوناگونی باشد، سیاست‌‌های کلان حاکم بر برنامه‌‌‌‌ی تولید جامعه‌‌شناسی‌اسلامی نیز ارائه گردیده است.
 
9. برنامه‌‌ی حوزه‌­ی تمحّض علمی:
 
برنامه‌‌ی حوزه‌­ی تمحّض علمی در سه قلمرو نظری معطوف به جامعه­‌شناسی اسلامی تعریف شده اشت: «قلمرو اکتشاف و تحلیل»، «قلمرو نقادی و دفاع»، و «قلمرو نظریه‌­پردازی». در ذیل هر یک از این قلمروها، تلاش­‌های نظری و فعالیت‌­های علمی ویژه­‌ای صورت خواهد گرفت.
 
1-9. در قلمرو اکتشاف[34]و تحلیل[35]
 
الف) «استخراج»، «ساختاربندی» و «بسط» مواریث علمی و تجربه انباشته‌­ی بازمانده از علامه شهید مرتضی مطهری(رحمه­‌الله علیه) درحوزه‌­ی نظریه‌­ی اجتماعی به همراه مبادی و مبانی فلسفی آن.
 
ب) «استخراج»، «ساختاربندی» و «بسط» مواریث علمی و تجربه­‌ی انباشته­‌ی بازمانده از علامه محمدتقی جعفری(رحمه­‌الله علیه) در حوزه‌­ی نظریه‌­ی اجتماعی به همراه مبادی و مبانی فلسفی آن.
 
2-9. در قلمرو نقادی[36] و دفاع[37]
 
الف) ابطال مستدل و نقد عالمانه­‌ی «جامعه­‌‌شناسی سکولار» به عنوان انگاره‌­ی علمی معارض در دو عرصه‌­ی مبادی و مبانی فلسفی جامعه­‌شناسی سکولار و رهیافت‌­های جامعه‌­شناسی سکولار.
 
ب) پاسخ­‌دهی به عمده­‌ی اشکالات و معضلات نظری مطرح شده درباره­ی جامعه­‌شناسی اسلامی.
 
ج) حضور و آمادگی کامل برای «مواجهه­‌ی انتقادی» و «مناظره­‌ی علمیِ» شفاف با تمام هواداران وطنیِ جامعه­شناسی سکولار و همچنین انگاره­های جامعه­‌شناختی رقیب.
 
 3-9. در قلمرو نظریه‌­پردازی[38]
 
الف) تولید نظریه­ی اسلامی در حوزه­‌ی «فلسفه­‌ی علم اجتماعی»؛
 
ب) تولید «رهیافت نظری» در حوزه­‌ی جامعه­شناسی اسلامی؛
 
ج) تولید سه «نظریه­‌ی اجتماعیِ» معطوف به واقعیت اجتماعی در چارچوب انگاره­‌ی جامعه‌­شناسی اسلامی.
 
در جدول زیر،  سرفصل‌های اصلی برنامه‌ی حوزه­ی تمحّض علمی را نمایش داده شده است:
  
 
ردیف
 
قلمرو تلاش نظری
 
ردیف
 
محتوای تلاش نظری
 
عنوان­های پژوهشی
 
مقطع زمانی
(سال شمسی)
شروع
پایان
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
1
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
اکتشاف و تحلیل
 
 
 
 
 
 
 
1-1  
 
 
 
 
 
 
«استخراج»، «ساختاربندی» و «بسط» مواریث علمی و تجربه انباشته‌­ی بازمانده‌از علامه شهید مرتضی مطهری(رحمه‌‌الله علیه) در حوزه‌­ی نظریه­‌ی اجتماعی به همراه مبادی و مبانی فلسفی آن
 
1-1-1. بنیادهای اجتماعی وقوع انقلاب اسلامی در نظریه­‌ی علامه مطهری
[انجام شد]
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
1390
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
1395
2-1-1. نظریه­‌ی فرهنگی علامه مطهری
[انجام شد]
 
3-1-1. تحلیل کنش فرهنگی علامه مطهری
[انجام شد]
 
4-1-1. فلسفه­‌ی علم اجتماعی از منظر علامه مطهری
 
5-1-1. جامعه‌­شناسی دین از منظر علامه مطهری
 
 
 
 
 
2-1
«استخراج»، «ساختاربندی» و «بسط» مواریث علمی و تجربه انباشته‌­ی بازمانده‌از علامه محمدتقی جعفری(رحمه‌الله علیه) در حوزه‌­ی نظریه­‌ی اجتماعی به همراه مبادی و مبانی فلسفی آن
 
1-2-1. فلسفه‌­ی علم اجتماعی از منظر علامه جعفری
 
2-2-1. نظریه‌­ی اجتماعی علامه جعفری
3-2-1.جامعه‌­شناسی دین از منظر علامه جعفری
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
2
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
نقّادی و دفاع
 
 
 
1-2
ابطال مستدل و نقد عالمانه‌­ی «جامعه­‌شناسی سکولار» به عنوان انگاره­‌ی علمی معارض در دو عرصه‌­ی مبادی و مبانی فلسفی جامعه‌­شناسی سکولار و رهیافت‌­های جامعه‌­شناسی سکولار
 
1-1-2- تضادّهای جامعه‌­شناسی سکولار با اسلام
 
 
 
 
 
 
 
 
1392
 
 
 
 
 
 
 
1400
2-1-2.نقدی بر نظریات عبدالکریم سروش در زمینه‌­ی علوم انسانی اسلامی
 
 
2-2
پاسخ­ دهی به عمده­‌ی اشکالات و معضلات نظری مطرح شده درباره‌­ی جامعه‌­شناسی اسلامی
 
 
نگارش مقاله
 
 
 
3-2
 

حضور و آمادگی کامل برای «مواجهه­‌ی انتقادی» و «مناظره­ی علمیِ» شفاف با تمام هواداران وطنیِ جامعه­‌شناسی سکولار و همچنین انگاره­‌های 

جامعه‌­شناختی

رقیب

 
 
 
مناظره­‌ی علمیِ
 
 
 
 
 
3
 
 
 
 
 
 
نظریه‌­پردازی
 
1-3
تولید نظریه‌­ی اسلامی در حوزه­‌ی «فلسفه‌ی علم اجتماعی»
 
فلسفه‌­ی علم اجتماعی با رویکرد اسلامی
 
 
 
 
 
 
1395
 
 
 
 
  
 
1400
 
 
2-3
تولید «رهیافت نظری» در حوزه‌­ی جامعه‌­شناسی اسلامی
 
«رهیافت نظری» در جامعه­شناسی اسلامی
 
 
3-3
تولید سه «نظریه‌­ی اجتماعیِ» معطوف به واقعیت اجتماعی در چارچوب انگاره‌­ی جامعه‌­شناسی اسلامی
 
فهم فرهنگ به مثابه یک واقعیت اجتماعی
[انجام شد]
 
جامعه‌­شناسی دفاع مقدس
 
جامعه‌­شناسی فرهنگ
 
 
10. سیاست‌‌­های کلان[1] حاکم بر برنامه‌‌‌ی حوزه‌­‌ی تمحّض علمی:
 

1-10. تکیه‌‌­ی بنیادی بر «ایدئولوژی اسلامی»[2] 

 
مرزبندی روشن با سایر جریان‌­‌های فکری منتقد علوم اجتماعی سکولار که «اصالت اسلامی» ندارند، به ویژه اخباری‌‌­ها، هایدگری­‌ها و پست­‌مدرن‌­های وطنی از جمله سیاست‌­‌های کلان این پروژه است. در واقع، ما برآنیم که تنها بر «ایدئولوژی اسلامی» تکیه کنیم و از التقاط معرفتی، به شدّت پرهیز نماییم. مقام معظم رهبری حین رویکرد را مطالبه نموده و تصریح کرده‌­‌اند که باید مبانی علوم انسانی مطلوب خویش را از «قرآن کریم» برگیریم و در «بنیان‌‌­ها»[3]، وام‌­دار نظام معرفتی دیگری نباشیم:
 
«ریشه و پایه و اساس علوم‌‌انسانى را در قرآن باید پیدا کرد. یکى از بخش‌‌­هاى مهم پژوهش قرآنى این است. باید درزمینه‌‌‌هاى گوناگون به نکات و دقائق قرآن توجه کرد و مبانى علوم انسانى را در قرآن‌‌کریم جستجو کرد و پیدا کرد. این یک کار بسیار اساسى و مهمى است. اگر این شد، آن وقت، متفکرین و پژو‌هندگان و صاحب­‌‌نظران در علوم مختلف انسانى می­‌توانند بر این پایه و براین اساس، بناهاى رفیعى را بنا کنند. البته آن‌­وقت می‌­‌توانند از پیشرفت‌­هاى دیگران، غربى‌‌‌ها و کسانى که در علوم انسانى پیشرفت داشتند، استفاده هم بکنند، لکن مبنا باید مبناى قرآنى باشد»[4]
  
2-10. «مواجهه‌­ی گزینش­‌گرانه»[5] با علوم انسانی غربی
 
ما نه تسلیم و مطیع علوم انسانی غربی می­‌شویم و نه به طور کلّی آن را رد و طرد می‌­کنیم، بلکه هوشمندانه و مؤمنانه، مفاد و مضامین آن را از نظر می­‌گذرانیم و هر آنچه که به کار تکوین و تولید علوم انسانی اسلامی برآید را برمی­‌گزینیم. مقام معظم رهبری بر این باور هستند که می‌­باید از دستاوردهای غرب در زمینه‌­ی علوم انسانی، بهره‌­برداری کرد:
 
«این که ما گاهى می­گوییم بیگانه‌‌ستیزى یا بیگانه‌‌گریزى، معنایش این نیست که ما از دانش و دستاورد او خودمان را محروم کنیم؛ ابداً. من بارها گفته‌‌ام ما کاملاً حاضریم شاگردى کنیم، براى این‌­که یاد بگیریم؛ منتها همیشه نباید شاگرد بمانیم.»[6]
 
«هیچ ایرادى هم ندارد که ما از روان‌‌شناسى و جامعه‌‌شناسى و فلسفه و علوم ارتباطات وهمه‌‌ى رشته‌‌هاى علوم انسانى که غرب، ایجاد و تولید کرده یا گسترش داده، استفاده‌ کنیم. من بارها گفته‌‌ام که ما از یادگیرى، به هیچ وجه، احساس سرشکستگى نمی­‌کنیم. لازم است یاد بگیریم؛ از غرب یاد بگیریم، از شرق یاد بگیریم.»[7]

3-10. تلاش نظری «متراکم» و «فشرده»
 
جبران عقب­‌ماندگی­‌های علمی چند صد ساله، به صورت طبیعی و معمول، نیازمند زمانی طولانی است، اما ما نباید تمام اقتضائات را غیرشکننده و تغییرناپذیر بینگاریم. از این رو، برآنیم تا در برهه­‌ی زمانی اندکی، یک گام بلند و تاریخی به پیش برداشته و تحولی بنیادی را رقم بزنیم. به تعبیر مقام معظم رهبری، باید به دنبال «جهش علمی»[8]و استفاده از «راه­های میان­بر»[9] باشیم تا بتوانیم در «پنجاه سال» آینده، به «مرجع علمی مقتدر» در سطح جهانی تبدیل شویم:
 
«باید حرکت، یک حرکت سریعى باشد. [...] دانشگاه‌‌ها و مراکز تحقیقاتى در همه‌‌ى زمینه‌‌ها، علوم تجربى، علوم انسانى در همه‌‌ى بخش‌هایى که براى کشور مورد نیاز است،بایستى همتشان را در تحقیق و علم، افزایش بدهند؛ مراحل دورترى را در مقابل چشمشان ومد نظرشان قرار بدهند؛ کار را باید متراکم‌­تر کنند.»[10]

 «توقّعم از جامعه‌­ی علمی کشور این است که تا پنجاه سال دیگر، صادرکننده‌­ی علم به دنیا باشیم، و این امری است که محال نیست. الآن شما به خودتان مراجعه کنید؛ اگر دیدید که این حرف به نظرتان ناممکن و محال می‌‏آید، بدانید که هنوز آن فرهنگ تحمیلی در ذهنتان هست که بگویند شما نمی‌‏توانید، عُرضه ندارید. این فرهنگ تحمیلی را باید بزداییم.»
 
 کاملاً ممکن است. ما دچار زمامداران فاسد، حکومت استبداد و دولت­‌های وابسته به غرب و آمریکا بودیم. هر جا خواستیم استعداد خود را در طول صد و پنجاه ودویست سال اخیر - که دوران تولّد و رشد علم است - شکوفا کنیم، بر سرش کوبیدند.[...] ان‏شاءالله به فضل الهی و به برکت نظام اسلامی و انقلاب، در آینده اینکارها خواهد شد؛ این سرنوشت قطعی کشور ماست.«[11]
 
4-10. تمرکز بر تولید «برونداد مکتوب»
 
 به جای سخنرانی و مصاحبه و میزگرد و مناظره و بروندادهای دیگری از این دست، می­‌باید تلاش و توان در راستای عرضه­‌ی «برونداد مکتوب» تمرکز یابد و این نقطه به عنوان نقطه‌­ی کانونی و کلیدی محصولات و تولیدات محقق تعریف شود. از این رو، انتشار آثار علمی فاخر و عمیق در حوزه­‌ی جامعه­شناسی اسلامی در دستور کار قرار دارد.
 
5-10. «تمحض‌‌­گرایی»
 
 پراکنده‌­کاری و تشتّت مطالعاتی، امکان عرضه­‌ی تولیدات عمیق و تاریخ‌­ساز را می‌ستاند. به همین سبب، «تمحض­‌گرایی» یکی از سیاست­‌های کلان پروژه‌­ی مطالعاتی به شمار می­‌آید و وارد شدن در عرصه­‌های معرفتی دیگر، مجاز نمی­باشد.(*)
  
منابع:
 
1. قرآن کریم
 
2. آرون، ریمون؛ مراحل اساسی سیر اندیشه در جامعه‌­شناسی؛ ترجمه‌­ی باقر پرهام؛ تهران: علمی و فرهنگی؛ ١٣٨١.
 
3. پارکر، جان؛ ساخت­‌یابی؛ ترجمه حسین قاضیان؛ تهران: نی، ١٣٨٦.
 
4. بستان نجفی، حسین ؛ گامی به سوی علم دینی(1): ساختار علم تجربی و امکان علم دینی؛ قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه؛ چاپ اول؛ 1384.
 
5. گامی به سوی علم دینی(2): روش بهره­‌گیری از متون دینی در علوم اجتماعی؛ قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه؛ چاپ اول؛ 1390.
 
6. پارسانیا، حمید؛ پناهی، محمد حسین؛ میرسپاه، اکبر؛ «بومی‌‌سازی جامعه‌‌شناسی»؛ فصلنامه‌­ی علمی-تخصصی معرفت فرهنگی- اجتماعی؛ سال اول؛ شماره‌­ی اول؛ زمستان 1388.
 
7. پارسانیا، حمید؛ کچویان، حسین؛ بستان نجفی، حسین؛ نشست تخصصی با عنوان «پارادایم جامعه ‌شناسی‌اسلامی: چیستی و روش‌شناسی»؛ پژوهشگاه حوزه و دانشگاه؛ 29 خرداد سال 1389؛ برگرفته از:
 http://www.rihu.ac.ir
 
8. جمشیدی؛ مهدی؛ بنیادهای اجتماعی وقوع انقلاب اسلامی در نظریه‌­ی علامه مطهری؛ تهران: دانشگاه امام صادق(ع)؛ چاپ اول؛ 1390.

 

9. رشاد، علی­‌اکبر؛ «فلسفه‌‌­ی مضاف» در: فلسفه­‌های مضاف، جلد اول؛ تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی؛ چاپ اول؛  1385.
 
10. دین‌‌­پژوهی معاصر: درنگی در گفتمان­‌های سه­‌‌گانه‌­ی متجمّد، متجدّد و مجدّد؛ تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
 
 11. «معیار علم دینی»؛ فصل‌نامه‌­ی ذهن؛ سال نهم؛ شماره یکم؛ 1387؛ صص 5-12.
 
12. ریتزر، جورج؛ نظریه­‌ی جامعه­‌شناسی در دوران معاصر؛ ترجمه‌­ی محسن ثلاثی؛ تهران: علمی؛ ١٣٨٠.
 
13. روشه، گی؛ سازمان اجتماعی: مقدمه­ای بر جامعه‌­شناسی عمومی؛ ترجمه­ی هما زنجانی­زاده؛ چاپ پنجم؛ ١٣٨٩.
 
14. مقدمه‌‌ای بر جامعه‌‌شناسی‌عمومی: کنش اجتماعی و سازمان اجتماعی؛ ترجمه‌­ی هما زنجانی‌‌زاده؛
 
15. رجبی، محمود، و دیگران؛ درآمدی به جامعه­‌شناسی اسلامی: مبانی جامعه‌­شناسی؛ تهران: سمت؛ 1388.
 
16. رجبی، محمود، و دیگران؛ تاریخ تفکر اجتماعی در اسلام؛ تهران: سمت، چاپ ششم؛ 1385.
 
17. [حضرت آیت­الله]خامنه­ای، سیدعلی؛ بیانات عمومی، برگرفته از:
 
18. ساجدى، ابوالفضل؛ «اسلامى‌‌‏سازى علوم انسانى: آسیب‏‌‌شناسى»؛ ماهنامه‌­ی علمی-ترویجی معرفت؛ سال بیستم؛ شماره 167؛ آبان 1390؛ صص 61ـ71.
 
19. سروش، عبدالکریم؛ درس­‌هایی در فلسفه‌­ی     علم‌‌­الاجتماع: روش تفسیر در علوم اجتماعی؛ تهران: نی؛ چاپ اول؛ 1374.
 
20. همان، تفرّج صُنع؛ گفتارهایی در اخلاق و صنعت و علم انسانی؛ تهران: موسسه فرهنگی صراط؛ چاپ سوم؛ 1373.
 
21. همان، فربه­تر از ایدئولوژی؛ تهران: مؤسسه‌ی فرهنگی صراط؛ چاپ سوم؛ 1375.
 
22. همان، «اسلام و علوم اجتماعی؛ نقدی بر دینی کردن علم» در: علم دینی؛ دیدگاه­ها و ملاحظات؛ قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه؛ چاپ اول؛ 1385.
 
23. همان،«راز و ناز علوم انسانی»؛ مهر ماه 1389؛ برگرفته از:
http://www.drsoroush.com/Persian/By_DrSoroush/P-NWS-13890712-RazVaNazOloomEnsani.html.
 
24. سلیمانی امیری، عسکری؛ منطق و معرفت­‌شناسی از نظر حضرت آیت­الله مصباح‌­یزدی: به ضمیمه‌­ی روش­‌شناسی علوم؛ قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی؛ چاپ اول؛ 1388 .
 
25. شجاعی‌­زند، علیرضا؛ «اندیشه‌­ی اجتماعی، دانش جامعه‌­شناختی». مجله‌­ی دانشکده‌­ی ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تربیت معلم. سال دوازدهم. شماره‌­ی ٤٤. بهار ١٣٨٣؛ صص١-٣٧.
 
26. طالبان، محمدرضا؛ «جامعه­شناسی اسلامی: طرحی بزرگ با بضاعتی اندک»؛ صص 27 تا 33.کتاب ماه علوم اجتماعی؛ اردیبهشت و خرداد 1382؛ شماره­‌های 67 و 68؛
 
27. مصباح یزدی، محمدتقی؛ جامعه و تاریخ از دیدگاه قرآن؛ تهران: شرکت چاپ و نشر بین‌­الملل سازمان تبلیغات اسلامی،١٣٧٩.
 
28. آموزش فلسفه؛ جلد اول؛ تهران: شرکت چاپ و نشر بین‌‌الملل؛ چاپ یازدهم؛ 1389.
 
29. همان،«تعریف علوم انسانی، سلسله مراتب علوم انسانی و نقش دین در علوم انسانی»؛ مبانی فلسفی علوم انسانی: گفت­و­گوها؛ قم: موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی؛ چاپ اول؛ 1389؛ صص 88-106.
 
30. همان، «رابطه­‌ی ایدئولوژی و فرهنگ اسلامی با علوم انسانی»؛ حوزه و دانشگاه: مجموعه مقالات و مصاحبه‌­های برگزیده؛ کتاب اول؛ قم: پژوهشکده حوزه و دانشگاه؛ چاپ اول؛ 1378. صص 74-90.
 
31. همان، علم و دین: رابطه، مرزهای دلالت و انتظارات حوزه و دانشگاه: مجموعه مقالات و مصاحبه‌­های برگزیده؛ کتاب اول؛ قم: پژوهشکده حوزه و دانشگاه؛ چاپ اول؛ 1378.صص 112-125. 
32. کاف، ای.سی.؛ شاروک، دبلیو.دبلیو.؛ فرانسیس، دی. دبلیو.؛ چشم‌­اندازها‌یی در جامعه‌­شناسی. ترجمة بهزاد احمدی و امید قادرزاده. تهران: کویر؛ ١٣٨٨.
  
33. کرایب، یان؛ نظریه اجتماعی مدرن: از پارسونز تا هابرماس؛ ترجمه عباس مخبر؛ تهران: آگه؛ ١٣٨٦.
 
34. کچوئیان، حسین؛ کندوکاو در ماهیت معمایی ایران: جهانی‌‌سازی، دموکراسی‌‌سازی و جامعه شناسی سیاسی ایران؛ قم: مؤسسه بوستان کتاب؛ ١٣٨٣.
 
35. همان، تجددشناسی و غرب‌شناسی: حقیقت‌‌های متضاد؛ تهران: امیرکبیر؛ چاپ اول؛ 1389.
 
36. همان، ت‍طورات‌ گ‍ف‍ت‍م‍ان‌­ه‍ای‌ ه‍وی‍ت‍ی‌ ای‍ران‌: ای‍ران‍ی‌ در ک‍ش‍اک‍ش‌ ب‍ا ت‍ج‍دد و م‍اب‍ع‍د ت‍ج‍دد؛ ت‍ه‍ران‌: ن‍ش‍رن‍ی؛ 1384.
 
37. همان، نظریه‌‌های جهانی شدن: پیامد چالش‌‌های فرهنگ و دین؛ تهران: نشر نی؛ ‏‫1389.
 
38. همان، هویت ما؛ قم: کتاب فردا؛ ‏‫1390.
 
 39. همان، «جامعه­‌شناسی، الهیات سکولار است»؛ روزنامه‌­ی ایران؛ سال پانزدهم؛ شماره­‌ی 4350؛ 10 آبان 1388؛ ص 10.
 
40. لیتل، دانیل؛ تبیین در علوم اجتماعی: درآمدی بر فلسفه  علم‌­الاجتماع؛ ترجمه عبدالکریم سروش؛ تهران: صراط؛ ١٣٨٦.
 
41. مناسبات جامعه‌شناسی‌و حدیث(مجموعه بحث‌‌ها و گفتگوها)؛ به کوشش محمدرضا ضمیری؛ قم: موسسه علمی- ‌فرهنگی دارالحدیث؛ چاپ اول؛ 1384‏.
 
42. مظفر، محمدرضا؛ المنطق. جلد اول؛ ترجمه­‌ی علی شیروانی؛ قم: دارالعلم. ١٣٨٧.
 
43. مصباح‌‌یزدی، محمدتقی؛ آموزش فلسفه؛ جلد اول؛ تهران: شرکت چاپ و نشر بین‌الملل؛ چاپ یازدهم؛ 1389.
 
44. همان، درباره‌­ی پژوهش؛ قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی؛ چاپ اول؛ 1389 .
 
45. مطهری، مرتضی ؛ مقدمه­ای بر جهان­‌بینی اسلامی: انسان و ایمان؛ جلد اول، تهران: صدرا، ١٣٨٨.
 
46. همان، مقدمه­‌ای بر جهان‌­بینی اسلامی: وحی و نبوت؛ جلد سوم، تهران: صدرا، ١٣٨٧.
 
47. مقدمه‌­ای بر جهان‌­بینی اسلامی: انسان در قرآن؛ جلد چهارم، تهران: صدرا، ١٣٨٧.
 
48. همان، مقدمه‌­ای بر جهان‌­بینی اسلامی: جامعه و تاریخ؛ جلد پنجم، تهران: صدرا، ١٣٨٧.
 
49. همان، بر جهان‌­بینی اسلامی: زندگی جاوید یا حیات اخروی؛ جلد ششم، تهران: صدرا، ١٣٨٧.
 
50. همان، اصول فلسفه و روش رئالیسم؛ جلد سوم؛ تهران: صدرا؛ چاپ شانزدهم؛ 1388.
 
پی‌‌نوشت‌ها:
 
[1].Macro-policies.
 
[2]. Islamic ideology.
 
[3].Foundation.
 
[4]. بیانات رهبر معظم انقلاب در دیدار جمعى از بانوان قرآن‌پژوهکشور در تاریخ 1388/07/28؛ برگرفته از:
http://www.leader.ir/langs/fa/index.php?p=bayanat&id=6030
 
[5]. Selectional Encounter.
 
[6]. بیانات رهبر معظم انقلاب در دیدار جمعى از نخبگان وبرگزیدگان علمى در تاریخ1390/07/13؛ برگرفته از:
 
[7]. بیانات رهبر معظم انقلاب در دیدار جمعی از دانشجویان در تاریخ1390/05/19؛ برگرفته از:
http://www.leader.ir/langs/fa/index.php?p=bayanat&id=8444
 
[8]. Scientific Mutations.
 
[9]. shortcut ways.
 
[10]. بیانات رهبر معظم انقلاب در اجتماع زائران و مجاوران حرممطهر رضویدر تاریخ 1389/01/01؛ برگرفته از:
 
[11]. بیانات رهبر معظم انقلاب اسلامی در دیدار دانشجویان نمونه و ممتاز دانشگاه­ها در تاریخ 1381/09/07؛ برگرفته از:
http://www.leader.ir/langs/fa/index.php?p=bayanat&id=2345
  

*مهدی جمشیدی؛ محقق و پژوهشگر



نظرات 0