از اولین رادیوی ترانزیستوری كه سونی در سال 1955 به بازار ارائه كرد, تا اولین تلویزیون ترانزیستوری، اولین دستگاه ضبط ویدیویی خانگی، اولین میكروفون خازنی، اولین واكمن, اولین رادیوی مبتنی بر IC ، اولین لامپ تصویر تلویزیون رنگی، اولین دیسكت 5/3 اینچی, اولین دیسك فشردة كوچك و اولین‌های دیگری كه همچنان ادامه دارد, نشان‌دهندة رویكرد نوآوری در سونی می‌باشند. تحلیل زیر به دنبال اثبات اینكه آیا واقعاً همة محصولات فوق, اولین بار توسط سونی تولید شدند, یا اینكه سونی توانست سریعاً بازارهای آنها را از آن خود سازد, نیست. در این تحلیل سعی شده است به برخی اتفاقاتی كه در داخل سونی رخ داده و منجر به این نوآوریها در بازار شده است اشاره شود. این اتفاقات كه در قالب چند نمونه بیان شده‌است, حاوی تجربه‌های مفیدی برای كشورهایی است كه "جهش صادراتی" را به عنوان سیاست ملّی خود انتخاب كرده‌‌اند!
0) پایه‌گذاری شركت
شركت سونی, از سال 1946 كه با نام شركت ارتباطات توكیو (TTK ) پایه‌گذاری شد, بازارهای خارجی را هدف گرفت. در آن زمان, نفوذ و موقعیت ماتسوشیتا در ژاپن به حدی بود كه سونی چاره‌ای جز اندیشیدن به بازارهای خارجی نداشت.
در آن زمان شركت‌های ژاپنی به كپی محصولات شركت‌های غربی مشغول بودند. اما سونی از همان ابتدا بر خلاقیت و نوآوری تأكید زیادی كرد. مدیران سونی می‌دانستند كه "نوآوری", نیازمند فرهنگ سازمانی خاص خود است ولذا تدابیری را برای تحقق عملی آن در شركت اتخاذ نمودند كه در ادامه به آنها اشاره می‌شود.
در سال 1949 كه شركت TTK (سونی), اولین ضبط صوت خود را به بازار عرضه كرد, با بازار آماده و مشتریان فراوان روبرو نشد. مدت‌ها طول كشید تا یك ضبط صوت به فروش رسید. اما سونی سیاست خود را كنار نگذاشت و سعی كرد با بهبود این محصول از نظر وزن, حجم , قیمت و غیره, اعتبار لازم را در بازارهای جهانی كسب نماید.
1) رادیوی ترانزیستوری
در سال 1952, آقای ایباكو, بنیانگذار سونی, سفری به آمریكا كرد. وی در این سفر به دنبال شناسایی فرصت‌های جدید بازار برای ضبط صوت كوچك شركتش بود. در این سفر او توان بالقوه و تاثیرات آیندة ترانزیستور را كه توسط شركت غرب امریكا تولید شده بود درك نمود. او پس از بازگشت به وطن سراغ مهندسین شركتش رفته و گفت كه از ترانزیستور برای ساختن رادیوهای كم‌مصرف و كوچك و قابل حمل استفاده نمایند. در آن زمان به خاطر وجود تكنولوژی لامپ الكترونی، حجم و اندازة رادیوها بزرگ، مصرفشان زیاد و جابجایی آنها مشكل بود.
بدیت ترتب شركت TTK (سونی), حق امتیاز ترانزیستور را یك سال پس از اختراع آن به مبلغ 25000دلار خرید و دو سال بعد یعنی 1955, موفق به ساخت اولین رادیوی ترانزیستوری شد. البته این رادیو هنوز با مشكلاتی روبرو بود كه سونی برای حل آن نیازمند همكاری با تعداد بیشتری از عرضه‌كنندگان قطعات بود. این همكاریها منجر به عرضة گستردة رادیوی ترانزیستوری در سال 1957 شد.
از آن زمان بود كه سود سرشار و اعتبار رو به رشد به سونی روی آورد. بینش استراتژیك ایباكو و خرید به موقع و تولید و بازاریابی به‌هنگام رادیو، باعث این موفقیت‌ها شده بود.
2) واكمن
واكمن احتمالاً شناخته‌شده‌ترین محصول سونی است كه در سال 1979 به بازار عرضه شد. این محصول بُعد جدیدی را در زمینة گوش كردن به رادیو و موسیقی برای مردم گشود. واكمن اولیه یك دستگاه پخش فشرده به همراه گوشی‌هایی برای رفع مزاحمت اطرافیان بود.
ایدة واكمن برای اولین بار توسط ایباكو و موریتا (بنیانگذاران شركت) مطرح گردید. موریتا فهمیده بود كه جوان‌ها خیلی موسیقی را دوست دارند و اغلب می‌خواهند آن را با صدای بلند گوش كنند و در این زمینه سلایق خاص خودشان را دارند و برای دیگران مزاحمت ایجاد می‌كنند. وی همچنین به صورت تفننی گلف بازی می‌كرد و معتقد بود كه یك دستگاه پخش شخصی برای ورزشكاران مناسب است. صحت فرضیات او باعث تولید و موفقیت واكمن شد.
پس از عرضة واكمن سونی در سال 1979، این محصول مورد توجه بسیاری از مشتریان واقع شد؛ به طوری‌كه تاكنون بیش از 100 میلیون نسخة آن به فروش رفته است و ماهانه بیش از یك میلیون دستگاه جدید ساخته می‌شود.
3) سایر مثالها
در طول حیات پنجاه سالة سونی, تعداد زیادی از محصولات جدید, توسط این شركت به وجود آمده است. پیشرو بودن در نوآوری محصولات مورد نیاز مشتریان، از مهمترین عوامل رونق و توسعة فعالیت‌های سونی بوده است.
سونی علاوه بر رادیوی ترانزیستوری و واكمن, در بازار تلویزیون ترانزیستوری، دستگاه ضبط ویدیویی خانگی، میكروفون خازنی، رادیوی مبتنی بر IC ، لامپ تصویر تلویزیون رنگی، دیسكت 5/3 اینچی و دیسك فشردة كوچك (Mini-CD ) نیز پیشرو بوده است. مهمترین استراتژی‌های سونی, رهبری بازار و ایجاد بازارهای جدید، رهبری كیفیت در محصولات و رهبری در خلاقیت و نوآوری بوده است.
4) نوآوری و فرهنگ سازمانی
سونی از ابتدای تأسیس به خلاقیت توجه ویژه‌ای نمود, حال آنكه باور عمومی آن بوده است كه ژاپنیها از نظر خلاقیت در سطح بالایی نیستند. ژاپنیها بیشتر به روحیة همكاری گروهی و پشتكار مشهور بوده‌اند تا خلاقیت. شاید سیاستهای تكنولوژی ژاپن در دهه‌های قبل از هشتاد كه مبتنی بر كپی‌كاری و تقلید تكنولوژی بود, در رواج این باورها مؤثر بوده است.
بهرحال بدون توجه به فرهنگ سازمانی, نمی‌توان سیاست نوآوری را برای یك شركت در پیش گرفت. نیروی انسانی باید از چنان آمادگی برخوردار باشد كه هرگاه مدیران تصمیمی استراتژیك بگیرند، به راحتی به اجرا گذاشته شود. مدیران سونی نیز در راستای توسعة فرهنگ خلاقیت در شركت, برنامه‌های خاصی را به اجرا گذاشتند.
در شركت سونی، شبكة تولید به صورت سلول‌های كوچكی كه هركدام كنترل كامل بر فعالیت و نظارت بر خروجی خود دارد, سازماندهی شده است. همكاری‌های داخلی بین سلولی مورد تشویق قرار می‌گیرد. سلول‌ها یك شبكة به هم پیوسته را تشكیل می‌دهند. هر سلول با یك سلول دیگر به عنوان عرضه كنندة اصلی و یك سلول دیگر به عنوان مشتری اصلی همكاری دارد. نقش مدیریت، هدایت سلول‌ها به سمت هدف كلی، كمك به حل مشكلات آنها و تشویق به كارایی بالا است. این نوع سازماندهی فضای مناسبی برای نوآوری تأمین می‌كند.
در سونی همچنین سیاستهایی در رابطه با نیروی انسانی اجرا می‌شود كه در راستای ارتقای فرهنگ نوآوری مؤثرند. به عنوان نمونه افراد هرچند سال بین مشاغل مختلف جابجا می‌شوند. خصوصاٌ آنكه افراد به صورت متناوب از یك شغل مهندسی به یك شغل تولیدی و برعكس جابجا می‌شوند. همچنین در سونی مسئولیت و بار كاری نیروهای جوان زیاد است؛ البته احتیاط‌های لازم نیز در مورد آنها به نحو مناسبی اعمال می‌شود. و بالاخره سطح اعتماد به مدیران نیز در سونی بسیار بالاست.
نویسنده: علیرضا شاهمیرزایی
منبع: itan.ir
