خلاقیت را می توان در هر نوع فعالیتی دید و تنها محدود به نوع خاصی نیست. در تعریف خلاقیت گفته اند :
« به کارگیری توانایی های ذهنی برای ایجاد فکر یا مفهومی جدید »
تداوم حیات سازمان ها به بازسازی آنها بستگی دارد. بازسازی سازمان ها از طریق هماهنگ کردن اهداف با وضعیت روز و اصلاح و بهبود روش های تحقیق این اهداف، انجام می شود. بدون بازسازی، سازمان نمی تواند دوام بیاورد و خلاقیت در این امر نقشی اساسی دارد. خلاقیت برای بقای هر سازمانی لازم است. با گذشت زمان، سازمان های غیر خلاق از صحنه محو می شوند. چنین سازمان هایی گرچه ممکن است در مقطعی از حیات خود موفق باشند، ولی سرانجام مجبور به تعطیل یا تغییر سیستم می شوند .
موانع خلاقیت
هر انسانی از استعداد خلاقیت برخوردار است. خلاقیت در انحصار افرادی خاص نیست. آنچه باعث عدم خلاقیت می شود،نبود استعداد خلاقیت نیست بلکه موانعی است که باعث می شوند افراد خلاقیت خود را بروز ندهند. بعضی از موانع اصلی در راه ظهور خلاقیت عبارتند از :
- عدم اعتماد به نفس
- ترس از شکست و انتقاد
- تمایل به همرنگی و همگونی
- عدم تمرکز ذهنی
ویژگی های افراد خلاق
1- مسائل و وضعیت هایی را می بینند که قبلاً مورد توجه قرار نگرفته اند و فکرهای بکری ارائه می دهند .
2- ایده ها و تجربیات حاصل از منابع گوناگون را به هم ربط داده و آنها را بر مبنای مزیتشان مورد بررسی قرار می دهند .
3- معمولاً چندین راهکار برای هر موضوع معین دارند. به بیانی دیگر از سلامت فکری برخوردارند .
4- به پیش فرض های قبلی تردید می کنند و محدود به رسم و عادت نمی شوند .
5- فی البداهه از نیروهای احساسی، ذهنی و بینشی خود کمک می گیرند و از آنها استفاده می کنند .
6- در فکر و عمل از انعطاف بالایی برخوردارند .
راه های خلاقیت
1- کسب دیدگاه موافق نسبت به فکر و ایده های نوین
برای خروج کامل استعداد خلاقیت بالقوه فرد از حالت نهفتگی،لازم است نگرشی مثبت نسبت به آزادی فکر داشته باشد. فکرهای زیادی ابتدا غیر عملی به نظر می رسند، ولی نباید از روی یأس دست از نوآوری کشید .
2- حساسیت نشان دادن نسبت به مسئله
توانایی شناخت و داشتن آگاهی به وجود مسئله یکی از نشانه های خلاقیت است. تمرکز تفکر بر مسائل موجود می تواند منجر به ظهور راه حل خلاق شود .
3- آمادگی برای خلاقیت از طریق کسب مواد خام لازم
فکرها از خزانه هایی سرچشمه می گیرند که به طور عمده شامل دانش خود، اندیشه های دیگران و تجربیات گذشته اند. این منابع از طریق مطالعه، مشاهدات شخصی، گفت و گو با اشخاص آگاه، رسانه های گروهی و مسافرت فراهم می شوند .
4- به کار گیری سلاست فکر
سلاست فکر به معنای توان گردآوری فکرهای متنوع و متعدد در مورد مسئله است . هرچه فکرهای موجود بیشتر باشد، احتمال یافتن راه حل عملی بیشتر است. کمیت فکرها در خلاقیت اهمیت زیادی دارد .
5- فعالیت ضمیر ناخودآگاه درمورد مسئله
هنگامی که پس از تفکر سخت و مداوم درباره یک طرح، حالت عجز در انسان پدیدار می شود،بهترین کار پرهیز از فشار بیشتر بر ذهن برای انجام فعالیت بیشتر است . باید ذهن خودآگاه ر ااز مسئله فارغ و آسوده بگذاریم. در این فاصله، برای ذهن ناخودآگاه این فرصت ایجاد می شود تا به کمک تداعی به یافتن راه حلی برای مسئله کمک کند .
6- درخشش ناگهانی فکر
بسیاری از دستاوردهای افراد خلاق،حاصل زایش و جرقه فکری جدید در حالتی غیر قابل انتظار بوده است. آغاز این مرحله به شرایط محیطی فرد و توجه و دقت او به جهان پیرامون وی بستگی دارد .
پیشنهادهایی برای کسب سلاست فکر
سلاست فکر را می توان بهبود بخشید یا پردازش کرد . چند شیوه برای این کار وجود دارد که موثرترین آنها عبارتند از :
1- یادداشت برداری
استفاده از یاد داشت در ثبت اندیشه هایی که به ذهن می رسند. یک فکر، خیلی زود به ذهن می آید و بسیار زود محو می شود. از طریق یادداشت می بایستی آن را محبوس کرد .
2- انتخاب زمان و مکان
ذهن هر فرد در زمان و مکان خاصی دارای حداکثر فعالیت است. افراد باید بهترین زمان و مکان مناسب تفکر را انتخاب کنند .
3- به کارگیری حس کنجکاوی و توان پرسیدن
در پاسخ به سوال هایی که با چرا و چگونه و مانند آنها شروع می شوند، معمولاً مطالبی بیان می گردد که در خلاقیت موثر هستند .
4- تغییر شکل وضع موجود
افکار جدید از تحلیل، ترکیب و تنظیم دوباره و نوین افکار قبلی حاصل می شوند . ترتیب مجدد عبارت است از:دوباره نظم دادن داخل به خارج یا از عقب به جلو و وارونه، جایگزینی عبارت است از:عوض کردن فرایند ها،کارکنان و مواد . افزودن و کاستن و تغییر جهت دادن، بعضی از راه های تغییر وضع موجود به شمار می آیند .
5- خود را به جای دیگران قرار دادن
یکی از راه های خلاقیت و دست یافتن به راه حل ها و فکرهای جدید این است که خود را جای دیگران قرار دهیم و خلاقانه بیندیشیم که اگر مشکلات و مسائل آنان را داشتیم، چه می کردیم .
6- استفاده از رویدادهای پیش بینی نشده
در این روش، برای یافتن فکرهای جدید از رویدادهای غیر منتظره و اتفاقی به عنوان سرنخ استفاده می شود. گاهی اوقات، رخدادی غیر عادی یا ناگهانی موجب راه یافتن فرایند خلاق به مسیرهایی مشخص شده است. مثلاً‌در 1903، ناگهان شیشه محتوی سلولوئید از دست یک شیمیدان بر زمین افتاد و شکست، ولی تکه های شیشه از هم جدا نشدند. با دیدن این اتفاق، شیمیدان به فکر افتاد که از این ماده برای ایمن سازی شیشه های خود استفاده کند .
7- برداشت از گزارش ها و نامه ها
بعضی از گزارش ها و نامه ها، مسائلی را مطرح می سازند که با دقت در آنها، می توان افکار و ایده های جدیدی درباره مواردی همچون تعیین اهداف جدید، برقراری روابط عمومی، چیزهایی که به بهبود محصول کمک می کنند و عوامل افزایش کیفیت دست یافت .
علاوه بر موارد یاد شده،عوامل دیگری نیز وجود دارند که به سلامت فکر و خلق ایده های نو کمک های موثری می کنند اما ذکر همه آنها در اینجا مقدور نیست .
منابع برای مطالعه بیشتر :
1-اصول مدیریت بازرگانی،دکتر علی رضائیان .
2- Applied Imagination, A.F.Osborn.
برگرفته از: پایگاه اطلاع‌رسانی نواندیشان صنعت ایران
