پارک علم و فناورى در اصل براى توصیف سطح متنوعى از فعالیت ها براى توسعه و ترویج کارآفرینى از سوى شرکت هاى متوسط و کوچک دانش محور به کار مى رود، پارک فناورى چندین مترادف دارد که مشهورترین آن ها پارک تجارى، پارک فناورى پیشرفته، شهرک علمى، مرکز نوآورى، پارک صنعتى، مرکز رشد، پارک تحقیقاتى، قطب فناورى، پارک تکنولوژى و پارک علمى است، گرایش ها و زمینه هاى جدید در فعالیت پارک هاى علمى روز به روز در حال افزایش است که در حال حاضر مى توان به رشته هاى برق و الکترونیک، مکانیک، شیمى و مواد، صنایع غذایى و کشاورزى و فناورى اطلاعات و ارتباطات و غیره اشاره کرد. نخستین پارک تکنولوژى دراوایل دهه۵۰ میلادى و در کشور آمریکا ایجاد شد و اکنون در سراسر دنیا در حال گسترش و توسعه هستند، همزمان با گسترش فیزیکى پارک هاى تحقیقاتى ، تعاریفى که براى این پارک ها نیز در نظر گرفته شده بود توسعه یافت تا به تعریفى که اکنون از پارک هاى فناورى وجود دارد دست یافتیم:

پارک تحقیقاتى واحدى است که داراى مشخصات زیر باشد:
۱- ارتباط نزدیک با مؤسسات آموزشى و پژوهشى
۲- بر عهده داشتن وظیفه انتقال فناورى
۳- بر عهده داشتن وظیفه توسعه فناورى
هدف پارک علمى:
هدف اولیه از شکل گیرى یک پارک فناورى گسترش و افزایش تعداد شرکت هاى کوچک و متوسط دانش محور و کارآفرین است تا در یک محیط اقتصادى به فعالیت پرداخته و همچنین به عنوان پشتوانه بخش خصوصى براى کمک به تنوع اقتصادى به حیات خویش ادامه دهند.
کشورهاى در حال توسعه که در این زمینه در حال کسب تجربه هاى جدید هستند ممکن است از پارک هاى تحقیقاتى براى جذب سرمایه گذارى خارجى براى ایجاد شغل و نیز افزایش درآمدهاى مالیاتى استفاده کنند. پارک هاى علمى در جهت دست یافتن به اهداف فوق الذکر امکانات زیر را فراهم مى کند:
۱- کمک حرفه اى، فنى، ادارى و قانونى به شرکت هاى دانش محور
۲- همکارى در تحقیق و توسعه با مؤسسات تحقیقاتى علمى و آزمایشگاهى
۳- خدمات ارتباط از راه دور و اطلاعات
۴- مشاوره و کمک مالى در کسب درآمد
با کمک به رشد شرکت هاى مستأجر- شرکت هایى که در فضاى پارک فناورى قرار داشته و از امکانات این پارک در جهت دستیابى به اهداف خویش استفاده مى کنند- پارک هاى علمى نقش ارزنده اى در توسعه اقتصادى ایفا مى کنند، این پارک ها مشاغل جدید ایجادکرده، سرمایه هاى خارجى را جذب مى کنند و قدرت رقابت پذیرى ملى و منطقه اى را افزایش مى دهند.
موقعیت مکانى پارک هاى فناورى
موقعیت فیزیکى و مکانى مى تواند عامل مهمى در موفقیت یک پارک علمى و تحقیقاتى باشد، در درجه اول پارک علمى باید در مجاورت یک دانشگاه یا مرکز تحقیقاتى که مشغول به فعالیت هاى پژوهشى مى باشد احداث شود تا افراد فعال در بخش تحقیق و توسعه (Research & Develop ) را براى پارک علمى فراهم کند و در درجات بعدى باید فاکتورهاى زیر را در نظر قرار داد:
۱- دسترسى به نیروى کارى ماهر و شایسته
۲- دسترسى به سرمایه هاى ریسک پذیر شرکت ها
۳- راه هاى وسیع در دسترسى و زیرساخت هاى کافى
اهداف پارک هاى فناورى
ایجاد پارک هاى علمى با اهداف زیر انجام مى شود:
۱- تکمیل چرخه تحقیقات از دانشگاه تا صنایع و تسریع روند انتقال تکنولوژى
۲- حمایت از مؤسسات و شرکت هاى تحقیقاتى نوپا و کمک به رشد و موفقیت آن ها
۳- تجارى سازى نتایج تحقیقات
۴- اشتغال مولد براى فارغ التحصیلان دانشگاهى
جایگاه پارک هاى علمى
براى آشکار شدن جایگاه پارک هاى علمى در روند تحقیقات هر کشورى نخست باید طبقه بندى مناسبى از انواع تحقیقات به عمل آید، که این طبقه بندى را مى توان به شکل زیر انجام داد:
۱- تحقیقات بنیادى
۲- تحقیقات کاربردى
۳- تحقیقات توسعه اى
تحقیقات بنیادى
تحقیقات پایه اى و بنیادى (Basic Research ) تحقیقات اصلى هستند که هدف عمده آن توسعه مرزهاى دانش و کشف ناشناخته ها در دنیاى علم است - آن قسمت از این نوع تحقیقات که فارغ از هرگونه نتایج اقتصادى و اجتماعى انجام مى پذیرد را تحقیقات محض
(pure Research ) مى نامند- اکثر تحقیقات بنیادى توسط دانشگاه ها و مؤسسات تحقیقاتى انجام مى پذیرد.
تحقیقات کاربردى
تحقیقات کاربردى (App liced Research ) به آن دسته از کاوش هایى گفته مى شود که هدف اصلى آن کشف کاربرد یافته هاى تحقیقات بنیادى و نیز رفع مشکلات مربوط به کاربردى کردن نتایج تحقیقات محض است.
تحقیقات توسعه اى
تحقیقات توسعه اى (Development Research ) به فعالیت هاى تحقیقاتى مبتنى بر یافته هاى تحقیقات کاربردى گفته مى شود که هدف اصلى آن تدوین و اجراى روش هاى لازم براى ایجاد و یا بهبود محصولات، مواد- خدمات و ابزار و یا روش هاى جدید است- این دسته از تحقیقات معمولاً به وسیله مؤسسات تحقیقاتى بزرگ وابسته به دانشگاه ها صورت مى گیرد و بسیار هزینه بر است. با توجه به تعاریف ارائه شده از انواع تحقیقات و جایگاه پارک هاى علمى در ارتباط با دانشگاه ها و صنایع مى توان گفت تحقیقات توسعه اى عمده فعالیت هاى تحقیقاتى پارک هاى فناورى را شامل مى شود، هر چند انجام تحقیقات کاربردى نیز بخشى از فعالیت هاى جارى پارک ها را شامل مى شود، البته نسبت فعالیت هاى فوق تابع اهداف عمده پارک و نیز سازمان متولى پارک است.
انواع پارک هاى تحقیقاتى
پارک هاى تحقیقاتى از نظر نوع فعالیت به سه دسته تقسیم مى شوند:
۱- پارک فناورى
۲- پارک علمى
۳- پارک براساس نیاز بازار
پارک فناورى
این نوع از پارک هاى علمى که معمولاً در نزدیکى مراکز صنعتى ایجاد مى شود با هدف گسترش ارتباطات تحقیقاتى صنایع موجود در منطقه با دانشگاه ها و مراکز علمى به وجود مى آیند و هدف اصلى آنها ارتقاى فناورى صنایع موجود در صنعت مربوطه و افزایش توان رقابتى آنهاست . اکثر تحقیقات در این نوع پارک ها در قالب مهندسى معکوس، تدوین دانش فنى و تجارى سازى نتایج حاصل از تحقیقات است و تحقیقات بنیادین در این نوع پارک هاى علمى انجام نمى شود.
پارک علمى
این نوع از پارک هاى تحقیقاتى از سوى دانشگاه ها و در مجاورت آنها تأسیس شده و همکارى متقابلى بین صنایع مستقر شده در پارک و دانشگاه به وجود مى آورد. بعضى از شرکت هاى صنعتى دفاتر تحقیقاتى خود را در این پارک ها مستقر مى کنند، این نوع از پارک ها ضمن تأمین بخش قابل ملاحظه اى از هزینه هاى تحقیقاتى دانشگاه ها از نتایج تحقیقات دانشگاه ها نیز بیشترین استفاده را مى برد.
پارک تحقیقاتى براساس نیاز بازار
این نوع از پارک ها که بیشتر به یک منطقه ویژه صنعتى- تجارى شباهت دارد به کمک واحدهاى تولیدى و خدماتى براساس نیاز بازار و به منظور تکمیل فرایند در یک زمینه خاص ایجاد مى شود، فعالیت این گونه از پارک هاى تحقیقاتى شامل تحقیق و توسعه، تولید و خدمت دهى است و با هدف تولید کالاهاى صادراتى با قابلیت رقابت در عرصه بین المللى به وجود مى آید.
پارک هاى تحقیقاتى در ایران
از پدید آمدن پارک هاى تحقیقاتى در ایران زمان چندانى نمى گذرد و همه این پارک ها در سال هاى اولیه پیدایش خود قرار دارند و هنوز در حال تجربه اندوزى هستند، اما نکته مثبت در این است که با وجود نوظهور بودن این گونه از پارک ها در کشورمان تعداد این پارک ها در مقایسه با کشورهاى مشابه چشمگیر و قابل توجه است- در ادامه نام پارک تحقیقاتى و آدرس وب سایت آن را ملاحظه مى کنید.
۱- پارک علم وفناورى استان آذربایجان شرقى www.eastp.ir
۲- پارک علم و فناورى پردیس www.Techn park.ir
۳- پارک علم و فناورى خراسان www.kstp.org
۴- پارک علم و فناورى سمنان www.Sstp.ir
۵- پارک علم و فناورى استان فارسwww.fstp.ir
۶- پارک علم و فناورى استان گیلان www.gstp.ir
۷- پارک علم و فناورى استان مرکزى www.astp.ir
۸- پارک علم و فناورى استان یزد www.ystp.org
۹- پارک علم و فناورى دانشگاه تربیت مدرس www.mstpark.org
۱۰- پارک علم و فناورى دانشگاه تهران www.utstp.ir
۱۱- پارک علم و فناورى استان کرمانشاه www.kermanshahstp.ir
وحید نقشینه
برگرفته از: سایت آینده‌نگر