چكيده
در اين مقاله به اهميت خودارزيابي از ديدگاه اسلام اشاره مي شود .
ضرورت و لزوم ارزشیابى كاركنان از سوى مدیران و سرپرستان امرى است انكارناپذیر، و پیشرفت مستمر هر سازمان و حركت تكاملى آن ، تا حدود زیادى در گرو توانایى و لیاقت مدیران و سرپرستان در ارزشیابى صحیح و منطقى آنان از عملكرد كاركنان سازمان مى باشد. ارزشیابى عملكرد كاركنان ، از جمله ابزارها و وسایل لازم و مؤ ثر مدیریت منابع انسانى سازمان است كه با استفاده صحیح از این ابزار، نه تنها هدف ها، و ماءموریت هاى سازمان با كارآیى مطلوب تحقق خواهد یافت ؛ بلكه منافع واقعى كاركنان نیز تاءمین خواهد شد .
منابع و متون غنى دینى، بیانگر این نكته است كه دین مقدس اسلام اهتمام فراوانى به مساءله ارزشیابى داده و براى آن جایگاه ویژه اى قائل شده است . در آموزه هایى كه نسبت به عملكرد كاركنان سازمان بى تفاوت نباشند و اعمال و رفتار آنان را مورد ارزیابى دقیق قرار دهند؛ و میان افراد توانمند، پر كار و زحمت كش و افراد ضعیف ، كم كار و بى تعهد تفاوت قائل شوند تا كاركنان پركار و متعهد براى تلاش و كوشش در جهت دستیابى به اهداف سازمان تشویق و ترغیب شوند و كاركنان ضعیف و كم كار نیز در اعمال و رفتار سازمانى خود تجدید نظر كنند .
بنابراین، همان گونه كه در مدیریت امروز، ارزشیابى به عنوان یكى از وظایف مدیران سازمان، به ویژه مدیران منابع انسانى سازمان و یا سرپرستان مطرح مى باشد، در آموزه هاى دینى نیز تاءكید شده است كه حاكم جامعه اسلامى و مدیران رده هاى پایین تر بایستى كارگزاران و كاركنان خود را ارزشیابى كنند و نسبت به اعمال و رفتار آنان بى تفاوت نباشند .
لیكن در منابع دینى آنچه بیش تر از ارزشیابى كاركنان، از سوى مدیران، مورد توجه قرار دارد، ارزشیابى اعمال و رفتار افراد از سوى خود آنان است . تأكید اساسى آیات قرآن كریم و روایات معصومان (ع ) و همچنین سیره عملى آن بزرگواران بر این است كه هر فرد علمكرد خود را مورد بررسى و ارزیابى قرار دهد و در صورت مشاهده نقاط ضعف و انحراف در عملكرد خود، در صدد اصلاح آنها و نیز تقویت نقاط قوت و توانمندى هاى خود برآیند. خود ارزیابى كه در منابع و متون اسلامى با عنوان محاسبه مطرح شده است به صورت یك برنامه منظم روزانه براى هر فرد توصیه شده و تا آن جا به این موضوع اهمیت داده شده است كه اگر روزى بر انسان بگذرد و او از این برنامه غفلت نماید و در یك محاسبه دقیق، به ارزشیابى اعمال و رفتارهاى خود نپردازد، در زمره پیروان پیامبر گرامى اسلام (ص ) و اهل بیت آن حضرت به شمار نمى آید .
 

امام كاظم (ع ) در تبیین این نكته مى فرماید: «لیس منا من لم یحاسب نفسه فى كل یوم ، فان عمل خیرا استزاد الله منه و حمد الله علیه ، و ان عمل شرا استغفر الله منه و تاب الیه ؛ (1) از ما نیست كسى كه هر روز به محاسبه و ارزشیابى كارهاى خود نپردازد. پس ‍ اگر كار نیكى انجام داده است ، از خداوند متعال فزونى آن را بخواهد، و خدا را بر موفقیتى كه به دست آورده است سپاس گوید؛ و اگر كار زشتى را مرتكب شده است ، از خداوند، آمرزش آن را خواهد و توبه نماید .»
با دقت در سخن امام كاظم (ع ) مى توان از آن ، سه نكته اساسى استنباط كرد :

ضرورت و جایگاه ویژه ارزشیابى ؛ آن حضرت براى تبیین ضرورت ارزشیابى فرد از اعمال و رفتار خویش ، این نكته را متذكر مى شود كه غفلت از این امر موجب خروج از جرگه مؤ منان راستین
است .

نكته دیگر این كه اگر نتیجه ارزشیابى مثبت بود، این نتیجه نباید موجب غرور فرد و در نتیجه ركود او و بسنده كردن وى به وضعیت موجود باشد؛ بلكه به شكرانه این توفیق الهى ، بایستى سپاس خداوند متعال را به جاى آورد، و از خدا توفیق بیش تر در ادامه راه را طلب نماید .

نكته اساسى دیگر آن است كه اگر نتیجه ارزشیابى منفى بود و براى شخص محرز گردید كه در عملكرد او خطا و انحراف وجود داشته است ، باید به فكر اصلاح عملكرد و بهبود آن باشد. آن حضرت مى فرماید اگر فرد پس از ارزشیابى متوجه شد كه عمل خلاف و خطایى انجام داده است باید از خداوند متعال آمرزش خواسته و توبه نماید. بدیهى است كه توبه واقعى و حقیقى آن است كه فرد بر ترك كار خطا و اصلاح و جبران آن تصمیم قطعى بگیرد .



در منابع و متون اسلامى، دستور العمل هاى صریحى در مورد ارزشیابى فرد از اعمال خویش وارد شده است. پیامبر گرامى اسلام (ص ) مى فرماید: «حاسبوا انفسكم قبل ان تحاسبوا، وزنوها قبل ان توزنوا، و تجهزوا للعرض الاءكبر ؛ (2) خود را محاسبه و ارزیابى كنید قبل از این كه شما را محاسبه و ارزیابى كنند؛ و خودتان را بسنجید قبل از این كه شما را بسنجند؛ و خود را براى روز قیامت آماده و مجهز نمایید .»
نويسنده : موسوي، راحيل

برگرفته از : mgtsolution.com