سه فرآيند زير در تبادل مواد از وراي پرده صفاق نقش دارند:

1- Diffusion( انتشار)

2-  Ultrafiltration(اولترافيلترسيون )

3-  جذب مايع

پديده انتشار

 مهم ترين مكانيسمي است كه به وسيله آن مواد زايد دفع مي شوند. انتشار مواد براساس گراديان غلظتي در دو سوي صفاق، سطح مقطع پريتوئن و نيز براساس وزن مولكولي مواد صورت مي گيرد. هر ماده اي كه در سمت خون با غلظت بالايي وجود داشته باشد، از قبيل اوره و كراتينين ، به سمت مايع داخل حفره صفاق انتشار مي يابد و موادي كه در مايع دياليز صفاقي در غلظتي بالاتر از غلظت پلاسمايي وجود دارند ، از مايع داخل صفاق به داخل خون وارد مي شوند .

اولترافيلتراسيون

پديده اي است كه در طي آن حجمي از آب از يك سوي غشاء نيمه تراوا به سوي ديگر آن انتقال مي يابد. درجريان دياليز صفاقي ، اولترافيلتراسيون اساسا" با واسطه اختلاف فشار اسموتيك خون و مايع صفاق صورت مي گيرد. مايع دياليز صفاقي حاوي غلظت گلوكز بالايي مي باشد كه با واسطه ايجاد فشار اسموتيك باعث انتقال آب از خون به سمت مايع دياليز صفاقي مي گردد. محلول هاي باغلظت گلوكز بالاتر، اسمولاليتي بالاتري ايجاد كرده و باعث افزايش اولترافيلتراسيون مي گردند.

نيروي اسموزي درشروع وارد شدن مايع به داخل حفره صفاق بيش تر بوده وبا گذشت زمان و بازجذب گلوكز به داخل خون به تدريج از ميزان اولترافيلتراسيون كاسته خواهد شد.

درجريان اولترافيلتراسيون همراه آب مقاديري از مواد با وزن مولكولي پايين وارد مايع دياليز مي شوند كه اين جا به جايي مواد تاحدود 20% دردفع سموم نقش دارد. گرچه درجريان دياليز صفاقي، اولترافيلتراسيون اساسا" به واسطه خاصيت اسموتيك گلوكز مايع دياليز صورت مي گيرد، اختلاف فشار هيدروستاتيك، سطح مقطع پريتوئن وخواص پرده صفاق تا حدي در تعيين انتقال آب از وراي كاپيلرها به داخل حفره صفاقي نقش دارند.

جذب مايعات

 از طريق  لنفاتيك پريتوئن صورت مي گيرد كه باعث كاهش حجم اولترافيلتراسيون  مي گردد. جذب مايع ار سطح

پريتوئن با سرعت 2-1 ميلي ليتر در دقيقه صورت مي گيرد كه با سرعت 4-2 ميلي ليتر در دقيقه مستقيما" وارد لنفاتيك مي گردد.

شروع دياليز صفاقي

زماني كه بيمار مبتلا به ESRD كانديد درمان جايگزين كليه(RRT ) گرديد، مي توان دياليز صفاقي را به عنوان انتخاب اول جهت RRT درنظر گرفت. درمان جايگزيني با استفاده از دياليز صفاقي شامل سه جزء مي باشد:

1- كاتتر دياليز صفاقي

2- محلول دياليز صفاقي

3- پرده صفاق به عنوان غشاء تبادل كننده مواد

كاتتر دائمي مخصوص در داخل حفره شكم تعبيه مي گردد و محلول دياليز صفاقي از وراي اين كاتتر وارد حفره شكم مي گردد و پس از dwelling time مناسب، تخليه محلول دياليز صفاقي از حفره شكم صورت خواهد گرفت. اولين قدم براي تجويز مناسب دياليز صفاقي، شناخت خواص ترانسپورت پرده صفاق است. برخلاف همو دياليز  كه پزشك مي تواند  براي هر بيمار خاص از صافي مناسب استفاده كند، بيماران دياليز صفاقي با مامبران خاص خود متولد مي شوند. بنابر اين تغيير در دوز دياليز صفاقي به وسيله تغيير در زمان توقف مايع دياليز، حجم مايع يا تعداد تعويض در روز امكان پذير است. در شروع دياليز، ترانسپورت پرده صفاق شناخته شده نيست و تجويز اوليه بر اساس اين فرض است كه ترانسپورت به صفاق متوسط است وپس از تعيين نوع ترانسپورت، تجويز دياليز مناسب انجام خواهد شد.

دياليز صفاقي به دو روش دستي (CAPD) و به كمك دستگاه (APD) امكان پذير است.

(Continuous   Ambulatory  Peritoneal  Dialysis ) CAPD

اين نوع بيش از ساير انواع دياليز صفاقي مورد

 استفاده قرار مي گيرد. در جريان CAPD،

معمولا" 4 تعويض در طول شبانه روز صورت

 مي گيرد. سه تعويض روزانه كه هر تعويض

 حدود 8- 4 ساعت در شكم باقي مي ماند و

 يك تعويض شبانه كه معمولا" مايع دياليز

10—8 ساعت در حفره صفاق باقي خواهد ماند.  

حجم و دفعات دياليز صفاقي بر اساس شرايط

باليني بيمار، قابليت ترانسپورت صفاق، ميزان

 اولترافيلتراسيون و كفايت دياليز تعيين مي گردد. معمولا" حجم مايع دياليز درهر تعويض 2 ليتر مي باشد و ورود مايع به داخل حفره صفاق حدود 10 دقيقه و خروج آن حدود 20 دقيقه طول خواهد كشيد.

در بيماران بر روي CAPD، توصيه مي گردد يك ماه پس از شروع دياليز(Peritoneal Equilibration Test) PET جهت تعيين خواص ترانسپورت صفاق انجام شود و در هر زمان كه به تغيير خواص ترانسپورت صفاق فكر مي شود بايستي PET  تكرار گردد. كليرانس كراتينين و Kt/V  جهت ارزيابي كفايت دياليز صفاقي در طي ماه اول محاسبه مي گردد و سپس باقي مانده عملكرد كليه هر 2 ماه يكبار و كليرانس كلي( دياليز صفاقي و كليه باقي مانده) هر 4 ماه بايستي محاسبه گردد.

به طور كلي گرچه دياليز صفاقي به عنوان يك روش اثبات شده جهت درمان جايگزيني كليه مي باشد، به طور گسترده در درمان ESRD به كار نمي رود. آموزش مناسب بيماران در مرحله نارسايي مزمن كليه، آموزش پزشكان و پرستاران و حمايت وزارت بهداشت كمك خواهد كرد كه دياليز صفاقي در بسياري از بيماران به عنوان قدم اول درمان جايگزيني كليه انتخاب گردد.