دياليز صفاقي( يكي از روش هاي RRT)                                                                      دكتر شهناز اتابك

                                                                                                           فوق تخصص نفرولوژي

با رسيدن كاركرد كليه به ميزا ن 10% طبيعي براي ادامة حيات نياز بة درمان جايگزينِِي كليه مي باشيم درمان ها شامل: دياليز صفاقي، همو دياليز و پيوند كليه مي باشند. 

بهتر است قبل از رسيدن  به اين مرحله در زماني كه وقت كافي است و با اطمينان به بيمار كه درحال حاضر نياز به دياليز نيست براي بيمار با آرامش بيشتر روش هاي مختلف را توضيح داده تا بيمار در تصميم گيري براي درمان به صورت فعال همكاري نمايد  چرا كه دراين زمان براي تصميم گيري و آموزش وقت و انرژ‍ي  بيشتري وجود دارد.                                                                                                                           

اگر بيمار براي همودياليز تصميم گرفت بهتر است حداقل ماه قبل از شروع دياليز فيستول گذاشته شود چرا كه درصورت ديركرد جهت گذاشتن فيستول بيمار نياز به كاتتر موقت پيدا مي كند(كه با ريسك بالاي عفونت همراه مي باشد) و به علاوه  عمر فيستول كه دير گذاشته شده و مجبور به استفاده زودرس هستند كمتر خواهد بود.

دربررسي كه در سال 2003 انجام شده با آموزش مناسب به بيمار تعداد بيماراني كه دياليز صفاقي را انتخاب مي كنند بالاتر بوده است. اگر بخواهيم بيشترين بيمار را داشته باشيم به صلاح بيمار است كه باقيمانده كار كليه را حفظ كرده و مي دانيم GFR  با طول عمر بيمار خصوصا" بيماران دياليز صفاقي كاملا" ارتباط دارد. در همودياليز ادرار بيماران به تدريج قطع و باقي مانده كار كليه ازبين مي رود.

در ابتداي درمان اگر با دياليز صفاقي باشد باقي مانده كار كليه حفظ شده و تا مدت بيشتري ادامه دارد كه با طول عمر بيمار كاملا" رابطه داشته و كاهش كاركرد با افزايش مرگ و مير همراه مي باشد. 

پيوند كليه روش بسيار مناسبي است خصوصا" در شرايط كشور ايران كه داراي امكانات بالاي پيوند كليه مي باشد اما آن هم محدوديت خود را دارد چرا كه بعضي از بيماران امكان تحمل جراحي را ندارند و  بعضي نيز با پس زدن پيوند مسايل و مشكلات شديدي در پي خواهند داشت.

و در يك بررسي كلي مي توان چنين براي بيماران برنامه ريزي كرد:

1- درصورت نداشتن كنترانديكاسيوني براي دياليز با دياليز صفاقي شروع،  تا بتوان حد اكثر استفاده را از باقي مانده كار كليه كرد و تا زماني كه دياليز صفاقي مسئله اي ندارد با آن ادامه داد.

2- باايجاد مشكلي در جريان دياليز صفاقي ميتوان باپيوند كليه ادامه داد.

3- با عدم كار كرد كليه پيوندي با حفظ تمامي رگ ها كه تا به حال استفاده نشده است مي توان با همودياليز ادامه داد.

درتمامي مراحل بايد از مشاهدات يك روانپزشك استفاده كرد تا از شرايط روحي بيمار مطلع بود. در بيماراني كه افسردگي ويا اضطراب شديد دارند نمي توان از روش هايي مانند دياليز صفاقي و گاه پيوند استفاده كرد چرا كه در اين بيماران همكاري لازم براي درمان نخواهيم داشت.

بهتر است خانواده بيمار همراه وي درآموزش شركت داشته باشند .

1- آموزش در مورد بيماري كليه،  نارسايي مزمن آن و اثرات آن در زندگي خود و خانواده آنان اطلاع داده شود.

2- زمان گذاشتن كاتتر صفاقي مشخص شود .

3- دوز و ميزان دياليزلازم گفته شود .

4- كنترل موارد روحي بيماران

5- مدت و زمان لازم براي درمان

نتيجه بررسي كه در سال 2004 در آمريكا انجام شد نشان داد طول عمر بيماران دياليز صفاقي غير ديابتيك بيش تر از ساير انواع درمان هاي جايگزيني كليه بوده است.

در ديابتيك هاي مسن طول عمر PD   و HD مساي بود.

براي بيمار اطلاعات  لازم درمورد اثرات دياليز در خود و خانواده بايد داده شود.

سوالي كه در ذهن بيماران ايجاد مي شود مقايسه بين PD و HD است كه بايد تفاوت اين دو، اثرات روي زندگي و استقلال آن در PD اشاره نمود و به اين مسئله كه در دياليز صفاقي دفع سموم تدريجي و دائمي است اما در همودياليز اين دفع ناگهاني و با طول زمان كمتري در هفته(12 ساعت در هفته ) در مقايسه با (7×24h  ) در PD است  در مطالعه اي كه 2004   JAMA چاپ شده بيماران PD رضايت بيشتري از زندگي در مقايسه با     HD داشتند. و در اين بررسي استرس، حال عمومي، زندگي خانوادگي، استقلال فشارمالي، خلق و فعاليت جنسي، فعاليت ورزشي، تفريح، روحيه، بين دو گروه مقايسه شد ه است.

سوال بعدي براي بيماران امكان استفاده طولاني مدت است: دركل بايد به آنان گفت: امكان استفاده طولاني وجود دارد و هيچ گونه كنترانديكاسيوني براي پيوند محسوب نمي شود حتي در بعضي از مطالعات پيوند اين بيماران با پيش آگهي بهتري همراه بوده است. اما درعين حال بايد عوارض مختلف و  اثرات آن روي صفاق را متذكر شد به طور ي كه براي بيماران وحشت ايجاد نكند.