اقدامات خودمراقبتی پيش ازبارداری:
 مراجعه به مرکزبهداشتی درمانی جهت معاينات پزشکی§ ومامايی
 انجام آزمايشات اوليه به منظور شناسايی برخی مشکلات قبل§ ازبارداری
 انجام پاپ اسمير§
 مصرف قرص فوليک اسيد حداقل 3ماه قبل§ ازبارداری
 مشاوره با پزشک درخصوص وجود بيماری قبل ازبارداری§
بديهی است در صورتی که نتيجه مشاوره پيش از بارداری غير طبيعی است (خانم عارضه يا بيماری دارد) تا زمان رفع عارضه يا بيماری و يا کنترل کامل آن، پيگيری به منظور درمان و يا کنترل بيماری توسط پزشک يا ماما انجام گيرد.

اهميت مراقبتهای دوران بارداری:
مراقبتهای دوران بارداری شامل مجموعه اقداماتی است که طی آن يک سری معاينات دوره ای ،ازمايشات و بررسی های پاراکلينيکی به مادر ارائه می شود و آموزش مادر و اطرافيان وی انجام می گردد .
 هدف از اين مراقبتها تشخيص علائم خطر و ارجاع به موقع برای درمان و در نهايت آماده کردن مادر برای زايمان است که از بروز عوارض باردای و زايمان در مادر ،جنين و نوزاد جلوگيری کرده و منجر به کاهش مرگ و مير آنان ميگردد .
اقدامات خودمراقبتی دوران بارداری:
 مراجعه جهت تشخيص به موقع بارداری يک تادو هفته پس ازقطع قاعدگی به§ پزشک ياماما
 مراجعه درزمانهای تعيين شده جهت مراقبتهای معمول دوران بارداری به§ مرکزبهداشتی درمانی ياپزشک وماما:
معمولا يک بارداری طبيعی 40 هفته طول می کشد .در اين مدت مراقبتهای لازم بايد 8 بار به مادر (2 بار در 20 هفته اول و 6 بار در 20 هفته دوم بارداری )ارائه گردد .
*** زمان ملاقات ها به شرح ذيل است :
نوبت اول : ملاقات در يکی از هفته های 6 تا 10 بارداری
نوبت دوم:ملاقات در يکی از هفته های 16 تا 20 بارداری
نوبت سوم: ملاقات در يکی از هفته های 26 تا 30 بارداری
نوبت چهارم :ملاقات در يکی از هفته های 31 تا 34 بارداری
نوبت پنجم :ملاقات در يکی از هفته های 35 تا 37 بارداری
نوبت ششم :ملاقات در هفته38 بارداری
نوبت هفتم :ملاقات در هفته 39 بارداری
نوبت هشتم :ملاقات در هفته 40 بارداری
نکته:تعداد اين ملاقات ها ممکن است با توجه به وضعيت مادر و نظر پزشک يا ماما تغيير کند .
 انجام تستهای غربالگری ناهنجاريهای جنينی§ دربارداری
 انجام آزمايشات روتين بارداری وسونوگرافی دربارداری§
 مصرف فوليک§ اسيد تا پايان بارداری روزانه 400ميکروگرم(اين قرص از3ماه قبل بارداری نيز توصيه می شود.)
 مصرف قرص آهن ازهفته 16 بارداری تاسه ماه پس اززايمان روزانه يک§ قرص
 مصرف قرص يا کپسول مولتی ويتامين ازهفته 16 بارداری تاپايان بارداری§ روزانه يک قرص ياکپسول
(درصورتيکه قرص مولتی ويتامين حاوی 400 ميکروگرم می باشد نيازی به ادامه مصرف فوليک اسيد نيست.)
نکته: قبل ازمصرف قرص مولتی ويتامين درخصوص مقادير ويتامين آ موجود درقرص يا کپسول با پزشک ياماما مشورت کنيد زيرا مقادير بيش ازحد مجاز آن دربارداری مضرخواهدبود.
 شرکت در کلاسهای آمادگی برای§ زايمان ازهفته20 بارداری
 توجه به علائم خطر بارداری ودرصورت مواجهه با هريک§ ازمشکلات وعلائم خطرذيل سريعا" به مرکزبهداشتی درمانی ويا بيمارستان مراجعه گردد:
خونريزی يالکه بينی-کاهش يا نداشتن حرکت جنين-آبريزش يا خيس شدن ناگهانی-دردوورم يک طرفه ساق پا وران-دردشکم وپهلوهاويا دردسردل-سوزش يا دردهنگام ادرارکردن-استفراغ شديد ومداوم يا خونی-تب ولرز-تنگی ونفس وتپش قلب-ورم دستها،صورت يا تمام بدن-سردرد وتاری ديد-افزايش ناگهانی وزن(يک کيلوگرم يابيشتر درهفته)-عفونت،آبسه ودردشديد دندان

شکايتهای شايع دوران بارداری وپس اززايمان:
زمان بارداري شکايت شايع اقدامات توصيه ها
نيمه اول بارداري 1-دردناک و حساس شدن پستان ها 1-کمپرس سرداين مشکل راتسکين ميدهد

**اين حالات برای مادرمضرنبوده وصرفا"بعلت سازگاری بدن باتغييرات بارداری رخ داده وبتدريج بهبودمی يابد.

**درصورت عدم بهبودتدريجی هريک ازشکايات شايع ،مراجعه به پزشک معالج ويا واحدبهداشتی الزامی است.
 2- تکرر ادرار

 2-بعلت افزايش سايزرحم وفشاربه مثانه ميباشدوبه مادراطمينان بدهيم که اين مشکل درسه ماهه دوم برطرف خواهدشد. 
 3-خستگی
 3-خستگی ناشی ازتغييرات هورمونی وفيزيولوژيک بوده  و استراحت متناوب درطی روزکمک کننده خواهدبود. 
 
4- تهوع و استفراغ صبحگاهی
 4-تهوع واستفراغ صبحگاهی ناشی ازتغييرات هورمونی بوده که با تغييرات الگوی غذايی،استفاده ازبيسکويت ويانانهای خشک تسکين دهنده ميباشد. 
 5- افزايش بزاق دهان
 5-افزايش بزاق دهان با محدوديت دربرخی رژيمهای غذايی نشاسته داربهبودمی يابد. 
 6- افزايش ترشحات مهبلي  (ترشحات زنانه)

 6-افزايش ترشحات مهبلی ناشی ازتغييرات فيزيولوژيک وهورمونی بوده که صرفا"باتعويض مداوم لباس زيربايد ازابتلابه عفونتهای قارچی جلوگيری نمود. 
  7-تغيير خلق و خو و رفتار

 7-تغييردرخلق وخوی نتيجه تغييرات هورمونی بوده که حمايت اطرافيان درجهت پذيرش وضعيت فعلی بسيارکمک کننده ميباشد. 
 8- ويار  8- ويارحاملگی درنتيجه تغييرات هورمونی ،فيزيولوژيک  دستگاه گوارش واثرات روحی روانی بارداری ميباشدوبا استفاده از الگوهای تغذيه اي  مناسب ميتوان اين وضعيت رابهبودبخشيده ومعمولا"بطورخودبخوددرسه ماهه دوم بارداری برطرف خواهدشد.

 
نيمه دوم بارداري 1-شامل پررنگ شدن پوست نقاطی از بدن مانند هاله پستانها و ناف 1-اين تغييرات ناشی ازتغييرات هورمونی بوده وپس ازبارداری بهبودخواهديافت 
 
2- يبوست و نفخ

 
2-يبوست ونفخ ناشی ازتغييرات هورمونی وکندی حرکات دستگاه گوارش بوده که بااصلاح الگوی تغذيه،مصرف غذاهای فيبرداروملين وانجام حرکات تمرينی ملايم اين وضعيت بهبودخواهديافت  
 3- افزايش ترشحات مهبلی

 3- افزايش ترشحات مهبلی ناشی ازتغييرات فيزيولوژيک وهورمونی بوده که صرفا"باتعويض مداوم لباس زيربايد ازابتلابه عفونتهای قارچی جلوگيری نمود. 
 
4- کمردرد

 4-کمردردناشی ازبزرگی شکم ،فشاررحم برروی ستون فقرات وکشيدگی عضلات ورباطهای اطراف ستون فقرات ولگن ميباشدکه بدنبال استراحت دروضعيت مناسب وانجام برخی تمرينات ورزشی ملايم بهبودمی يابد. 
 
5- سوزش سردل

 5-سوزش سردل ناشی ازتغييرات هورمونی،تاخيردرهضم موادغذايی وفشاررحم برروی معده می باشد.که بااصلاح الگوی مصرف غذايی ،خوابيدن دروضعيت نيمه نشسته ،افزايش دفعات وعده غذايی وکاهش حجم هروعده وهمچنين محدوديت غذاهای محرک ازجمله قهوه،ادويه،چای و...بهبودمی يابد. 
 
6- تکرر ادرار 6-تکررادرارناشی ازبزرگی رحم ونزول جنين بداخل لگن ودرنتيجه فشاربرروی مثانه وکاهش حجم آن  ميباشد.وپس اززايمان بهبودخواهديافت. 

اهميت مراقبتهای پس اززايمان:
تعداد زيادی از مادران به دليل عفونت ،خونريزی و فشارخون بالا پس از زايمان درمعرض خطرقرارمی گيرند. .بنابراين ضروری است مادران پس از زايمان در زمان های تعيين شده برای اطمينان از سلامت خود و نوزادشان مراقبت شوند.

اقدامات خودمراقبتی پس اززايمان:
 مراجعه درزمانهای ذيل جهت مراقبتهای§ پس اززايمان به مرکزبهداشتی درمانی ياپزشک وماما
دفعات مراقبت پس از زايمان:
مراقبت اول:  3  روز اول   
مراقبت دوم:  10 تا 15 روز اول
مراقبت سوم:  42 تا 60 روز پس از زايمان
تعداد اين ملاقات ها ممکن است با توجه به وضعيت مادر و نظر پزشک يا ماما تغيير کند .

 توجه به علائم خطر پس اززايمان ومراجعه دراولين فرصت به مرکزبهداشتی درمانی يا§ بيمارستان:

خونريزی بيش ازحد قاعدگی درهفته اول –دردوسوزش وترشح ازمحل بخيه ها-دردشکم وپهلوها-افسردگی شديد-جنون پس اززايمان-سوزش يادردهنگام ادرارکردن-خروج ترشحات چرکی وبدبو ازمهبل-دردوتورم وسفتی پستانها-تب ولرز-دردوورم يک طرفه ساق پاوران-تنگی نفس-تپش قلب-سرگيجه-سردردی که بامسکن بهبودنيابد.
 توجه به بهداشت فردی ومحل§ بخيه ها:

تعويض مکررنواربهداشتی ولباس زير، درصورت زايمان طبيعی :شستشوی روزانه ناحيه تناسلی،نشستن درآب گرم،استفاده از حرارت سشواريالامپ پوشيده باپارچه(برای ترميم سريع محل بخيه)ودرصورت زايمان سزارين:پانسمان روزانه محل بخيه ها،درصورت وجودقرمزی،ترشح ودرددرناحيه عمل مراجعه به مرکزبهداشتی درمانی

 مصرف قرص آهن ومولتی ويتامين روزانه يکعددتا3ماه پس اززايمان§
انجام زايمان ايمن:
انجام زايمان درمکان ايمن(بيمارستان-مراکزدرمانی-تسهيلات زايمانی) وتوسط فردماهرضروريست.
خانم بارداربه محض بروزعلائم زايمانی مانندترشح خونابه ای،پارگی کيسه آب ودردهای انقباضی منظم شکم وکمر
می بايست به نزديکترين مرکزدرمانی مراجعه فوری نمايد.

ماخذ ومنابع :
-کتابچه مراقبتهای ادغام يافته سلامت مادران
گردآوری وتنظيم:
دکترخديجه کردی –مديرگروه سلامت جمعيت ،خانواده ومدارس مرکزبهداشت استان گلستان
دکترسمره خاری –کارشناس مسئول برنامه سلامت مادران مرکزبهداشت استان گلستان
مژگان باشقره/ فاطمه مشکوتی-کارشناسان برنامه سلامت مادران مرکزبهداشت استان گلستان