گزارش تحقيق

چنانچه بعد از اجرای تحقيق يافته ها و نتايج آن گزارش نشود ، گويي اصولا تحقيقی صورت نگرفته است. از اين رو نوشتن گزارش تحقيق و بويژه نوشتن مقاله پژوهشی در اولويت کار محقق است . در اين ميان وفادار ماندن به نتايج حاصله و ذکر منابع مورد استفاده اهميتی دوچندان دارد.

• شما دریابان این قسمت باید قادر باشید:

• چرا گزارش نويسی اهميت دارد؟
• انواع روش های بيان گزارش تحقيق کدامند؟
• نحوه نوشتن يک مقاله تحقيقی و پايان نامه تحصيلی چگونه است؟
• نحوه بيان نقل قول ، زيرنويس ومنابع چگونه بايد باشد؟

• اجزاي اصلي يك گزارش تحقيق عبارتند از:

• صفحه اول ( روي جلد) شامل : نام ، عنوان تحقيق ، مجري يا مجريان ، تاريخ اجرا
• فهرست
• خلاصه يا چكيده ( بين 150 تا 200 كلمه )، شامل : مقدمه،هدف، روش كارو نتيجه
• مقدمه شامل : بيان مسئله ، اطلاعات زمينه اي ، تحليل مسئله ، مرروبررسي هاي قبلي ، اهداف ،  روش گرد آوري و تجزيه و تحلیل اطلاعات
• يافته ها شامل : آنچه از اجراي طرح تحقيقي بدست آمده است.
• بحث ، نتيجه گيري شامل : مهمترين يافته ها ، نقاط قوت و ضعف تحقيق ، محدوديت هاو مشكلاتي كه در گردآوري وجود داشته است ، اشاره كردن يا مقايسه نتيجه اين تحقيق با مطالاعات ديگران و نتيجه گيري نهائي
• پيشنهادات
• فهرست مراجع
• ضمائم و قدرداني

• اجزاي  اصلي يك مقاله تحقيقي عبارتند از:

•   عنوان
•   مولف و سازمانی که بدان وابسته است
•   چكيده
•   مقدمه
•   مواد وروشها
•   یافته ها
•   بحث و نتيجه گيري
•   فهرست مراجع

پایان نامه

پایان نامه یا تز پایان تحصیل گزارشی است جامع از تحقیق انجام شده توسط دانشجو در آخرین نیمسال تحصیلی. گزارش پایان نامه معمولا شبیه به گزارش تحقیق است که در بالا بدان اشاره کردم. دانشگاه های مختلف ساختار پیشنهادی متفاوتی را برای پایان نامه های دانشجویان خوددرنظر میگیرند، هرچند این تفاوت ها بیشتر به سلایق بر میگردد تا اختلاف در اصول. آنچه بیشتر متداول است ، طراحی پایان نامه در چهار یا پنج فصل است. بنابراین این دو شیوه را در زیر بیان می کنیم.

• فصل اول – طرح تحقيق
• - فصل دوم – مرور بر بررسي هاي گذشته
• - فصل سوم – نتايج
• - فصل چهارم – بحث و نتيجه گيري
• - پيوست ها

• فصل اول – طرح تحقيق
• - فصل دوم – مرور بر بررسي هاي گذشته
• - فصل سوم – روش تحقیق
•   فصل چهارم – نتايج
• - فصل چهارم – بحث و نتيجه گيري
• - پيوست ها

در شیوه اخیر در فصل اول تنها بیان مسئله تحقیق ، اهداف و فرضیات یا سوالات راهنما یا مهم ارائه می شود و مابقی قسمت های طرح تحقیق به فصل سوم انتقال داده می شود.

راهنماي تدوين پايان نامه

 پايان نامه خود را در قالب بخشهاي زير تدوين کنید:

صفحات مقدماتي                 متن اصلي                   پيوست

صفحات مقدماتي

مشتمل بر اجزاي زير بوده كه با حروف الفبا شماره گذاري شده ودر صفحات مجزا به شرح زير نوشته مي شود:

الف- صفحة عنوان(تصویر کامل روی جلد پایان نامه)  ]آرم دانشگاه علوم پزشكي و خدمات بهداشتي – درماني ایران ] ، نام دانشگاه، نام دانشكده، مقطع تحصيلي ، رشته تحصیلی،  عنوان پايان نامه ، نام استاد راهنما ، نام استاد مشاور، نام نويسنده، سال فراغت از تحصيل ، شماره ثبت [

ب- صفحات تقديم وتشكر

ج- چكيده: يك تا يك و نيم صفحه (250-150 كلمه) را به خلاصه اي از مطالب پايان نامه شامل بيان مسئله، هدف از اجرا ، روش انجام، نتايج و نتيجه گيري نهايي اختصاص دهيد.

د- فهرست مطالب : (شامل فهرست رئوس مطالبي است كه در متن اصلي آمده است.)

ه- فهرست جداول :(شامل شماره و عنوان جدولها)

و- فهرست تصاوير با نمودارها:(شامل شماره و عنوان تصاوير و نمودارها)

ز- فهرست ضمائم و پيوستها:(شامل شماره و عنوان پيوستها)

متن اصلي

متن اصلي پايان نامه بر اساس طرح پيشنهادي كه قبلاً تدوين و ارائه شده است، در فصول زير تنظيم مي گردد:

فصل 1- مقدمه: شامل دو بخش بيان مسأله، اهداف و فرضيات است.

بيان مسأله: در اين قسمت موضوع مورد مطالعه را همراه با اطلاعات زمينه‌اي مستدل تعريف نموده، دلايل انتخاب موضوع و فوايد ناشي از اجراي تحقيق و كاربرد آن را به روشني توضيح دهيد.

اهداف، فرضيات: اهداف اصلي و جزيي را به همان ترتيبي كه در پروپوزال ذكر شده تدوين نماييد و در مطالعات تحليلي، فرضيات مورد آزمون را ارايه دهيد.

فصل 2- مروري بر متون : نتايج خلاصه اي از مطالعات انجام شده قبلي بر گرفته از منابع اطلاعاتي را با توجه به مسأله مورد تحقيق و اهداف مورد نظر به طور دقيق ، كامل و روشن با ذكر منابع بنويسيد.

فصل 3- روش بررسي : در اين فصل موارد زير را بطور مفصل ارايه نماييد:

•  متغيرها(تعريف علمي و مقياس اندازه گيري)
•  نوع مطالعه
•  جمعيت مورد مطالعه (تعريف جامعه مورد مطالعه، معيارهاي ورود و حذف، روش نمونه گيري ، حجم نمونه و شيوه محاسبه آن)
•   روش جمع آوري داده ها (مكان و زمان انجام مطالعه)
•  روش اجراي طرح (بر حسب نوع مطالعه به نحوه تقسيم تصادفي، نحوه همسان سازي، نحوة پيگيري ، نحوة مداخله،  و... اشاره كنيد.)
•  روش تجزيه و تحليل داده ها
•  مشكلات و محدوديتها
• ملاحظات اخلاقي

فصل 4- نتايج: در اين فصل به عنوان داوري بيطرف تنها بايد به ارايه نتايج و مقايسه آنها بر اساس اهداف و فرضيات تعيين شده بپردازيد. لازم است به نتيجه مقايسه و آزمونهاي آماري و سطح معني داري آنها (مقدار p ) بر حسب نوع مطالعه و اهداف و فرضيات اشاره شود اما  نتيجه‌گيري نهايي و نحوة تعميم اين نتايج و توجيه آنها به فصل بعدي (بحث و نتيجه گيري) موكول مي شود . به طور كلي نتايج تحقيق به ترتيب زير سازماندهي و ارايه مي‌گردد:

• معرفي موارد مطالعه شده بر حسب متغيرهاي زمينه اي مورد نظر (مثلاً تركيب سني و جنسي گروههاي مطالعه )، فراواني متغيرهاي مستقل در گروههاي مطالعه (مثلاً درصد سيگاري ها در هر گروه)
• فراواني متغير وابسته بر حسب فراواني متغيرهاي مستقل و با توجه به مطالعه و اهداف (مثلاً فراواني سرفه مزمن در گروه سيگاري و غير سيگاري)
• انجام و ارايه آزمونهاي آماري بر حسب نوع مطالعه ، اهداف و فرضيات
• ارايه نتايج فوق در قالب متن، جدول و نمودار انجام مي گيرد.

متن: هرگاه بتوان با بيان ساده و غير رياضي با خواننده ارتباط برقرار نمود، نتايج بصورت متن ارايه مي شود. مثلاً اگر از 100 بيمار، نيمي سيگاري و نيمي ديگر غير سيگاري باشند همين اشاره كفايت مي كند و نيازي به تنظيم جدول و كشيدن نمودار نيست . متن نوشته شده در فصل نتايج مي تواند شامل دو قسمت اطلاعات خودكفاي نوشتاري، شرح و نتيجه‌گيري از اطلاعات ارايه شده در جداول و نمودارها باشد. توجه به اين نكته ضروري است كه منظور از شرح اطلاعات، نتيجه كلي است كه خواننده بايستي از جدول و نمودار بگيرد.

جدول: اطلاعات آماري و داده هايي را كه بدليل حجم زياد نتوان در متن گنجاند( و در صورت ارايه خواننده را گيج خواهد كرد) بايستي دسته بندي و تنظيم نمود و در جدولهاي مناسب ارايه كرد. تنظيم يك جدول مناسب داراي قواعدي به شرح زير است:

1 - شماره و عنوان كامل در بالاي جدول (همراه با اشاره به جمعيت مورد مطالعه ، زمان و مكان).

2-     قرار دادن متغير مورد نظر در اولين ستون و تعداد و درصد آن در ستونهاي بعدي(در جداول يك متغيره - مانند جدول شماره 1)

جدول شماره 1- توزيع سني معلولان مراجعه كننده به مرکز ارتوپدی فنی هلال احمر در سال 1371

3-   قرار دادن متغير مستقل در سطرهاي افقي و متغيرهاي وابسته در ستونهاي عمودي در جداول دو متغيره اي كه رابطه يك متغير مستقل را با يك متغير وابسته نشان مي دهد. (مثال: جدول شماره 2)

جدول شماره2- توزيع فراواني طول مدت درمان در مبتلایان به کمردرد مراجعه كننده به مركز بهداشتي درماني شفا بر حسب گروه سني در سال 1371

4-     هر جدول بايستي داراي سطر و ستون جمع باشد.

5-   محتواي جدول (عناوين سطرها و ستونها و ارقام مندرج و درصدها و...) واضح و با معني باشد. اگر به علت كمبود جا از علايم اختصاري استفاده مي شود، شرح اين علايم بايستي در زير جدول و با حروف ريز تر آورده شود.

6-     جداول فارسي از راست به چپ تنظيم شود.

7-   در مورد نحوه دقيق طبقه بندي يك متغير در جدول نمي توان قانون كلي صادر كرد ولي عوامل مهمي كه در اين زمينه مورد توجه قرار مي گيرد عبارتند از:

•      توجه به اين مطلب كه آيا طبقه بندي متغير به نوعي زمينة علمي وابسته است يا خير؟ مثلاً براي سرخك مي توان طبقات سني كمتر از 2 سال ، 2 تا 15 سال و بالاتر از 15 سال را داشت، در حاليكه در مورد بيماريهاي ايسكميك قلبي تنظيم طبقات سني به صورت كمتر از 30، 30 تا 45 سال و بالاتر از 45 منطقي‌تر است.
•      اگر بخواهيم نتايج خود را با ديگران مقايسه كنيم در اين صورت بايستي  طبقه‌بندي ما مطابق همان الگويي باشد كه زمينة مقايسه ما است.
•      تعداد طبقات نبايستي آنقدر كم باشد كـه بعضي نتايج در آن گم شود . نه آنقـدر زيـادكه تجزيه و تحليل را مشكل سازد.
•    طبقه بندي متغير بايستي جامع و مانع باشد يعني هر مورد تحت مطالعه ، جايي براي خود داشته باشد و هر رقم در بيش از يك گروه نيايد.

8-  در جداولي كه آزمون آماري انجام شده ، نوع تست بكار رفته و مقدار آن (مثلاً 85/3=t، 25/6=x2) و مقدار p (مثلاً05/0≥P) ارايه شود.

تصوير و نمودار : هنگامي كه تفهيم اطلاعات بخاطر گستردگي، تنوع و يا برخي از ويژگي‌ها(مثلاً روند تغييرات) توسط جدول مشكل باشد، نمودار به كمك ما مي آيد. قبل از انتخاب نمودار بايستي به داده ها نگاه كرد و نوع آنها را تشخيص داد و سپس مناسب ترين روش نمايش را انتخاب كرد.

فصل5- بحث و نتيجه گيري كلي و پيشنهادات:

بحث و نتيجه گيري: در اين مبحث نتايج ارايه شده در فصل قبل را مورد بحث قرار دهيد. از زياد يا كم بودن يك عامل در يك دسته بيمار چه نتيجه‌اي مي گيريد؟ چگونه آن را توجيه مي كنيد؟ تا چه حد در اثبات فرضيه (فرضيات)خود موفق بوده ايد؟ وجوه تشابه و تناقض يافته هاي شما با ساير مطالعات انجام شده در اين زمينه چه مي باشد و چگونه آنرا توجيه مي كنيد؟ با توجه به مجموعة شواهد به چه نتيجة كلي دست يافته ايد؟

نتيجه گيريها و بحثهاي شما مي تواند بر حسب گستردگي موضوع و تعداد متغيرهاي مورد بررسي بسيار مفصل يا محدود و مختصر باشد. به هر حال در اينجاست كه اطلاعات خود را درباره موضوع مورد تحقيق و مهارت خود را در تأمين ارتباط بين عوامل و تعميم نتايج به نمايش مي گذاريد.

در تدوين اين مبحث به نكات زير توجه فرماييد:

• تنها نتايجي مورد بحث قرار مي گيرند كه در فصل يافته ها (4) به آن اشاره شده است.
• مقايسه يافته ها با ساير مطالعات انجام شده و تعميم آنها به جامعه هدف با توجه به روش مطالعه و طراحي آن امكان پذير است.

پيشنهادات: اين قسمت را با توجه به نتايجي كه گرفته ايد در قالب اجزاي زير تدوين نماييد.

• پيشنهادات در رابطه با بكارگيري يافته هاي تحقيق
• پيشنهادات بر اساس زمينه هاي جديدي كه براي تحقيقات بعدي ايجاد شده است

فهرست منابع: ذكر منابع علاوه بر اعتبار بخشيدن به تحقيق انجام شده، نشانگر رعايت اخلاق تحقيق نيز مي باشد.

دستورالعمل تنظيم منابع براي پايان نامه و مقالات

 كليات

•   منابع بايد به ترتيب ظهور در متن شماره گذاري شده و به ترتيب شماره در انتهاي پايان‌نامه يا مقاله ذكر گردند.
•   شمارة منابع در انتهاي جمله و در داخل پرانتز نوشته مي شود.
•   منابعي كه فقط در جداول و نمودارها به آنها اشاره شده نيز بايد به ترتيب ذكر آنها در مقاله شماره گذاري شوند.
•   تنها منابعي كه در ارتباط نزديك با كار نويسنده بوده و مستقيماً از آنها استفاده شده بايد ذكر شوند.
• منابع بايد از مقالات چاپ شده يا آنهايي كه براي چاپ پذيرفته شده انتخاب گردند اگر مقاله براي چاپ پذيرفته شده ولي هنوز چاپ نشده بايد هنگام اشاره به آن پس از نام مجله مربوطه عبارت (زير چاپ) (in press) در داخل پرانتز ذكر شود. (توجه: در صورت ارسال مقاله براي يكي از مجلات علوم پزشكي لازم است در اين مورد نسخه‌اي ازنامه پذيرش مقاله براي چاپ ضميمه گردد.)
•   حتي المقدور از به كارگيري موارد زير به عنوان منبع خوداري شود.

   ●  Citation of submitted manuscripts 

       (اطلاعات چاپ نشده)   ●   Unpublished data

           (ارتباط شخصي)  ●  Personal communication            

در صورتيكه نياز به استفاده از چنين منابعي است بايد در متن  به آنها اشاره شود بعنوان مثال:

(Tanaka  JA, pers . comm.)  و در ضمن بايد از صاحب اطلاعات براي نقل قول اطلاعات وي در مقاله كسب اجازه شود.

•       عناوين مجلات بايد بر اساس الگوي Index Medicus خلاصه شود.

•    در مقالاتي كه چهار نويسنده يا كمتر دارند ذكر نام تمامي آنها ضروري است . براي مقالاتي كه بيش از چهار نويسنده دارند نام سه نويسندة اول را ذكر كرده و سپس از كلمه (et al) يا (وهمكاران) استفاده مي نمايند( بر اساس دستورالعملهاي جديد مي توان نام نويسندگان تا شش نفر  را هم ذكر نمود).
•    درموارديكه فقط چكيده مقاله دراختيار بوده در پايان نام منبع ذكركلمة (abs يا abstract) (چكيده) ضروري است.( توجه: مجلة Acta Medica Iranica استفاده از چكيده را بعنوان منبع قبول نمي نمايد).

       كتابهاي مرجع

     يك فصل از يك كتاب مرجع

• نام خانوادگي نويسندة فصل- حرف يا حروف اول نام نويسندة فصل با حروف بزرگ – عنوان فصل – نام نويسندگان كتاب بهمان صورت كه براي نويسندگان فصل گفته شد (همراه با ذكر كلمة editors در پايان آن در صورت لزوم) – نام كتاب – شمارة  edition يا چاپ  - محل انتشار – نام ناشر- سال چاپ – شماره صفحات

مثال : (لطفاً به نحوة هجابندی  نيز توجه فرمائيد)

● انگليسي:

• Philips SJ,Whisnant JP.Hypertension and stroke. In: Laragh   JH,Brenner BM, editors. Hypertension: pathophysiology, diagnosis and management. 2nd ed. New york: Raven Press; l995.p: 465-78

• ● فارسي:  بهرامي فريدون ، نوحي علينقي، كنترل كيفيت آزمايش ليپيدهاي سرم، در كتاب تضمين كيفي آزمايشگاهي، مؤلفين محمدي حسن، جليلي حسين، چاپ دوم، تهران : مركز نشر دانشگاهي ؛ 1375 صفحات 50 تا 61

     تذكر: 1) نوشتن شماره فصل ضرورتي ندارد.

             2) هنگام نوشتن منابع لزومي به ذكر عنوان نويسندگان (مثلا ً MDيا  PhD ...) نيست.

      كتاب مرجع به صورت كلي

• نام خانوادگي نويسندگان كتاب – حرف يا حروف اول نام نويسندگان – نام كتاب -                               شماره edition يا چاپ – محل انتشار – نام ناشر – سال چاپ

     (در اينجا نيز در صورت لزوم اشاره شود كه اسامي فوق editor هاي كتاب مي باشند.)

مثال:

:  انگليسي●

• Ringsven Mk, Band D.Gerontology and leadership skills for nurses.2nd ed. Albany(NY) : Delmar publishers; 1996

• فارسي : حميدي  س ، شاهرضائي م . احياي قلبي ريوي. تهران: راستان؛1374

    كتابهاي ترجمه شده

در ترجمه عبارات” در ترجمه“ سپس عنوان كتاب و نام مؤلف اصلي ذكر شود مثال:

• اعرابي ماندانا، رئيس زاده فربد، در ترجمه جنين شناسي لانگمن، سادلزتي، دبليو(مؤلف). چاپ اول . تهران : موسسه فرهنگي انتشاراتي تيمورزاده ، 1376
• آقازاده ، احمد، در ترجمه مقدمات تكنولوژي آموزشي ، السون ، ام.اچ.(مولف). تهران.انتشارات دانشگاه پيام نور. 1378

      مقالات

• نام خانوادگي نويسندگان- حرف يا حروف اول نام نوسندگان – عنوان مقاله ––           عنوان مجله به صورتيكه در آخرين ويرايش  Index medicus ذكر شده – سال انتشار – شماره مجله – شماره صفحات

مثال:

• انگليسي :

• Vega KJ, Pina I, Krevsky B. Heart transplantation is associated with an increased risk for pancreatobiliary disease .Ann Intern Med 1996 June ; 124(11): 980-3

 تذكر :

 1- در قسمت شمارة مجله، شماره اول، جلد(Vol) مجله است و شمارة داخل پرانتز، شماره(No)مجله است.

2- درصورتيكه شمارة صفحات كليه شماره هاي يكvolumeممتد (بدنبال هم) مي باشد      مي‌توان از ذكر ماه و No صرفنظر كرد.

 ● فارسي:

•   شمس الدين س، دبيري ش، فيبروماتوزيس متعدد سطحي پوست. مجله دانشگاه علوم پزشكي كرمان 1372؛1: 8-46
• رضائي ، علي ، بررسي وضعيت فلج مغزي  در ايران؛. فصلنامه انديشه و رفتار.انستيتو روانپزشكي تهران ،دانشگاه علوم پزشكي ايران1380؛(2) 3 :9-23

نمونه هايي از ساير موارد:

*Organization as author:

• The Royal Marsden Hospital Bone  Marrow Transplantation Team. Failure of syngeneic bone- marrow graft without preconditioning in post – hepatitis marrow aplasia . Lancet 1977; 742-4

*no auther given:

• Coffee drinking and cancer of the pancreas [editorial], BMJ1981; 283-628

يك اثر بدون مولف :

• مركز اسناد ملي ايران.مقدمات تكنولوژي آموزشي. تهران. انتشارات دانشگاه پيام نور.1383

      پايان نامه:

•          رضائي ، علي. بررسي وضعييت فلج مغزي در ايران.دوره كارشناسي ارشد كاردرماني .دانشكده علوم توانبخشي دانشگاه علوم پزشكي ايران .تهران .1368

        جزوه و بروشور:

• سازمان بهزيستي كشور. آنچه در مورد فلج مغزي بايد بدانيم. تهران .انتشارات سازمان بهزيستي كشور.1381

*Dictionary:

•  Dorland’s illustrated medical dictionary. 27th ed. Philadelphia: Saunders, 1988.Etasia;p. 527

*Newspaper article:

• Rensberger B. Specter B. CFC may be destroyed by natural process. The Washington Post 1989 Aug 7; sect A: 2(col5)

*مقالة نشريه در نسخه الكترونيك:

•  Morse SS. Factors in the emergence of infectious diseases. Emerg Infect Dis[serial online] 1995 Jan-Mar[cited 1996 Jan 5]; 1(1) :[ 24 screens]. Available from : URL : http://www.cdc.gov/ncidod/ EID/eid.htm

در پايان لازم به ذكر است، از آنجا كه تعدادي از مجلات ارجاع به خلاصه مقالات ، كتابچه كنگره‌ها، پايان نامه ها و منابع الكترونيك را نمي پذيرند، هنگام ارسال مقالات به مجله هاي مختلف بايد از دستوالعملهاي خاص هر مجله پيروي نمود. آنچه در بالا آمده است بر اساس مصوبة Vancouver كه مورد قبول بيش از 400 مجلة پزشكي در جهان از جمله مجلة دانشكده پزشكي وActa Medica Iranica است،  مي باشد.

         چکیده انگلیسی

پيوست

اطلاعاتي كه ذكر آنها در متن ضرورتي ندارد، ولي سبب درك بهتر مسأله مي شوند، تحت عنوان پيوست، به انتهاي تحقيق افزوده مي شوند (مانند پرسشنامه).

تمرین کلاسی

 - یک مقاله پژوهشی را بررسی و نقد کنيد.

- فهرست مراجع یک مقاله پژوهشی را بررسی کنید.