گروه :
ادبي
سوال :
لطفاًدر مورد ترجیع بند توضیح دهید.
پاسخ :
ترجیعبند به شعری گویند که مشتمل بر چند بند (اغلب چند غزل) است. این
چند بند، همگی بر یک وزن بوده اما قافیههای متفاوت دارند. بین هر یک از
این دو بند، یک بیت ثابت آورده میشود. این بیت نیز بر وزن سایر شعر است،
اما قافیهاش با هر دو بند قبلی و بعدیاش متفاوت است. میان این بیت ِ
ترجیع، و آخرین بیت از هر بند، ارتباط معنایی وجود دارد. به عنوان نمونه
به بخش کوچکی از یکی از معروفترین ترجیعبندهای فارسی توجه فرمایید (جهت
اختصار، چند بیت از لابه لای این مثال نیز حذف شده است که با سه نقطه مشخص
است):
گل را مبرید پیش من نام
با حُسن وجود آن گلاندام
انگشتنمای شهر بودیم
مانند هلال از آن مه تام
...
من بی تو نه راضیم، ولیکن
چون کام نمیدهی به ناکام
بنشینم و صبر پیش گیرم
دنبالهی کار خویش گیرم
ای زلف تو هر خمی کمندی
چشمت به کرشمه چشمبندی
محرام بدین صفت مبادا
کز چشم بدت رسد گزندی
...
یکچند به خیره عمر بگذشت
مِن بَعد بر آن سرم که چندی
بنشینم و صبر پیش گیرم
دنبالهی کار خویش گیرم
در صورتی که بیت ِ ترجیع ثابت نباشد و هر بار تغییر کند، به شعر، "ترکیببند" میگویند.
گل را مبرید پیش من نام
با حُسن وجود آن گلاندام
انگشتنمای شهر بودیم
مانند هلال از آن مه تام
...
من بی تو نه راضیم، ولیکن
چون کام نمیدهی به ناکام
بنشینم و صبر پیش گیرم
دنبالهی کار خویش گیرم
ای زلف تو هر خمی کمندی
چشمت به کرشمه چشمبندی
محرام بدین صفت مبادا
کز چشم بدت رسد گزندی
...
یکچند به خیره عمر بگذشت
مِن بَعد بر آن سرم که چندی
بنشینم و صبر پیش گیرم
دنبالهی کار خویش گیرم
در صورتی که بیت ِ ترجیع ثابت نباشد و هر بار تغییر کند، به شعر، "ترکیببند" میگویند.