امام حسن علیه السلام و سایر امامان فرهیخته و تربیت ‏شده مكتب قرآن بودند، چنان كه در روایت آمده: كنیزى شاخه گلى را به امام حسن علیه السلام اهدا نمود، آن حضرت او را آزاد كرد، انس بن مالك به آن حضرت عرض كرد: آیا شما براى یك شاخه گل ناچیز، او را آزاد كردید؟

امام حسن علیه السلام در پاسخ فرمود: «ادبنا الله تعالى ... ؛ خداوند ما را چنین تربیت كرده است.» آن جا كه مى‏فرماید: «اذا حُییّتُم بتحیة فحیوا باحسن منها او ردوها؛ هنگامى كه كسى به شما تحیت گوید، پاسخ او را به طور بهتر، یا همان گونه بدهید. (1) «پاسخ بهتر همان آزاد كردن او است.» (2 )

حلم امام حسن علیه السلام از آیات قرآن نشات گرفته بود، از جمله از این آیه كه خداوند مى‏فرماید: « ... ادفع بالتی هى احسن فاذا الذى بینك و بینه عداوة كانه ولى حمیم؛ ناپسندى را با نیكى دفع كن، كه ناگاه خواهى دید همان كس كه میان تو و او دشمنى است، گویى دوستى گرم و صمیمى است .»(3 )

خصلت ‏حلم امام حسن علیه السلام در حدى بود كه مروان یكى از دشمنان.....

امام حسين (عليه السلام) و برادر بزرگ ترشانامام حسن (عليه السلام) به مکتب مي رفتند، درس مي خواندند و خط مي نوشتند.

آنها با اينکه کوچک بودند، ولي خط زيبايي داشتند. روزي از روزها، امام حسن و امام حسين (عليهما السلام)، يک صفحه از خطي را که نوشته بودند، بردند نزد جدشان، پيامبر(صلي الله عليه و آله وسلم).

از او پرسيدند: خط کدام يک از ما زيباتر است؟

پيامبر(صلي الله عليه و آله وسلم) نگاه کردند و ديدند خط هر دو نوه اش زيباست. آنها را نوازش کردند و گفتند: آفرين بر شماها، هر دو خيلي خوب و زيبا نوشته ايد.

امام حسن و امام حسين (عليهما السلام) گفتند: کدام يک زيباتر است؟

پيامبر(صلي الله عليه و آله وسلم) نمي خواستند بگويند که کدام خط از ديگري..... 

سال 40 هجری قمری: آغاز خلافت امام حسن مجتبی(ع )

پس از شهادت امیرمؤمنان علی بن ابی طالب(ع) و دفن بدن مطهر وی در شب بیست و یكم ماه رمضان سال چهلم قمری، در روز آن، مردم كوفه و شیعیان داغدار و ماتم زده این شهر در بیرون خانه آن حضرت و در مسجد اعظم كوفه به عزاداری و سوگواری پرداخته و بی صبرانه منتظر ورود فرزندان گرامی آن حضرت به مسجد كوفه و تعیین خلیفه مسلمانان بودند. ساعاتی از روز نگذشته بود كه فرزندان امام علی(ع)، از جمله امام حسن مجتبی(ع ) ، امام حسین(ع)، محمد حنفیه و اصحاب و یاران خاص امیرمؤمنان(ع) از خانه اش بیرون آمده و به سوی مسجد حركت كردند و مردم با دیدن آن ها، با ذكر صلوات و تكبیر به استقبالشان شتافتند. پس از ورودشان به مسجد، امام حسن مجتبی(ع) به عنوان وصی و جانشین پدرش حضرت علی(ع) بر فراز منبر رفت و خطبه غرّایی ایراد كرد. آن حضرت در فرازی از خطبه اش فرمود: در شب گذشته مردی رخت از جهان بست كه هیچ یك از پیشینیان در انجام وظیفه، بر او پیش دستی نگرفتند و آیندگان هم نتوانند پا به پای او به كارهای خویش بپردازند .

بنا به گفته شیخ مفید(ره) بیعت با امام حسن مجتبی(ع)، در روز جمعه.....

پیشواى دوم جهان تشیع، اولین ثمره زندگى مشترك على علیه السلام و فاطمه علیهاالسلام در نیمه ماه مبارك رمضان سال سوم هجرى در «مدینة الرسول‏» دیده به جهان گشود. (1) وقتى خبر ولادت امام مجتبى به گوش پیامبر گرامى اسلام رسید، شادى و خوشحالى در رخسار مبارك آن حضرت نمایان شد. مردم شادى ‏كنان مى‏آمدند و به پیامبر صلى الله علیه و آله و على و زهرا علیهماالسلام تبریك مى‏گفتند، رسول خدا در گوش راستش اذان و در گوش چپش اقامه گفت. (2)

پیامبراكرم صلى الله علیه و آله در روز هفتم ولادت، گوسفندى را عقیقه ( و قربانى) كرد و در هنگام كشتن گوسفند، این دعا را خواند: « بسم الله عقیقة عن الحسن، اللهم عظمها بعظمة و لحمها بلحمه شعرها بشعره . اللهم اجعلها وقاء لمحمد و آله (3)؛ بنام خدا، [این] عقیقه‏اى است از جانب حسن، خدایا! استخوان عقیقه در مقابل استخوان حسن، و گوشتش در برابر گوشت او . خدایا! عقیقه را وسیله حفظ محمد و آل محمد قرار ده .»

سپس پیامبر اكرم صلى الله علیه و آله موهاى سر او را تراشید و فاطمه زهرا علیهاالسلام هم وزن آن به مستمندان «درهم‏» نقره سكه‏ دار انفاق نمود. (4) از این تاریخ آیین عقیقه و صدقه به وزن موهاى سر نوزاد مرسوم شد .

حسن بن على، هفت ‏سال در دوران جدش زندگى كرد و سى سال از همراهى پدرش امیرمؤمنان برخوردار بود. پس از شهادت پدر( در سال 40 هجرى) به مدت 10 سال امامت امت را به عهده داشت و در سال 50 هجرى با توطئه معاویه بر اثر مسمومیت در سن 48 سالگى به درجه شهادت رسید (5) و در قبرستان «بقیع‏» در مدینه مدفون گشت .