بنابراين وقتي که قبيله ای يك ثار دارد و بايد ثارش را و انتقامش را از قبيله دشمن بگيرد، احساس مي کند که تا وقتي که يك خون از دشمن نريخته و انتقام نگرفته، موجود ملعوني است که پرنده ثار دائما شب که مي خوابد، در خانه اش که مي رود، مسافرت که مي رود مشغول عيش و عشرت که هست، غذا که مي خورد، نماز که مي خواند، در هر کاری و هر حالي که هست برگرد سرش مي چرخد و رهايش نمي کند، و فرد قبيله اگر غيرت و حميت داشته باشد، صدای ضجه و دعوت آن مرغ را به گوشش مي شنود. اين يك رابطه قبايلي و سنت قبايل در مسأله ثار است.

يك انقلاب بزرگ فرهنگي و فكری که پيغمبر اسلام کرده يك جای ديگر اشاره کرده ام اين است که بسيار اتفاق افتاده که فرهنگ و سنت رايج جامعه اش را گرفته که حتي جاهلي بوده اما در آن، در درون اين تعبير، در درون اين سنت، اين فكر و فرهنگ، يك محتوای نوِ علمي انقلابي انساني ريخته است؛ و از آن جمله، اين است که ثار قبيله ای را به يك ثار ايدئولوژيك، يك ثار انساني تبديل کرد، همچنان که رابطه اخوت بين قبايل را به اخوت بين انسان های همفكر به جای همخون تبديل نمود، همان طور که پيوند بين افراد يك قبيله را، ولايت قبيله ای را، به يك ولايت سياسي فكری انساني تبديل کرد، همان طور که بيعت يك فرد را با رئيس قبيله به بيعت هر فرد با حجرالاسود در حج به عنوان رمزی از دست راست خدا تبديل کرد، و مي دانيم که هر کسي که در بيعت يك رئيس قبيله و يك قبيله هست، تابع قوانين آن قبيله است، تابع آن رئيس است، و وقتي که به بيعت ديگری در مي آيد، همه بيعت های قبليش حذف مي شود؛ يعني بيعت جديد، در عين حال که يك بيعت جديد اثباتي است، جنبه نفيي هم دارد و نفي کننده، نهي کننده و محوکننده تمام بيعت های قبلي است؛ از آنها آزاد مي شود. بنابراين تمام افرادی که در بيعت قبيله ای و در بيعت در برابر خان يا رئيس قبيله هستند، بعد از بيعت با خدا، در عين حال که به صورت يك مولي يا يك بنده يا يك عضو قبيله خدا در مي آيند، ازهمه پيوندها و بيعت های قبايلي و جاهلي آزادند. مي بينيم اينها همه سنت هايي است که در جامعه هست و ]پيغمبر[ از صورت منحط جاهلي قبايلي به عاليترين، نوترين و انقلابي ترين مفاهيم کاملاً تازه تبديل مي کند و از فرهنگ استفاده مي کند. او يك انقلابي سطحي و بي ريشه نيست، که بخواهد مجموعه ای از مفاهيم من درآوردی نوظهور را بر مردمي که در برابر اين مفاهيم، اين اصطلاحات، اين دستورها و اين فرمان ها هاج و واج مانده اند که يعني چه؟ تحميل و ديكته کند، از ريشه زندگي و واقعيت تاريخ و فرهنگشان بيرون مي کشد و مفاهيم تازه را درونش مي نهد. يكي هم، همين ثار است، که او يك مفهوم، يك سنت و يك فرهنگ اين همه عميق را - که تا مغز استخوان مردم و سنت و تاريخ وفرهنگ و غيرت و خونشان فرورفته - به ثار فكری، ثار تاريخي و ثار انساني تبديل مي کند با همه اين روابط. قبايل و روابط قبايلي به رابطه دو قبيله تبديل مي شود، اما نه قبيله نژادی، بلكه قبيله فكری: قبيله طاغوتي و قبيله الهي. اينها، دو قبيله هستند؛ اين دو قبيله را به رسميت مي شناسد؛ در قرآن واسلام و ... دعوت بر اساس يك نظام قبيله ای جديد در تاريخ بشر است: يك قبيله با خدا بيعت کرده و يك قبيله با طاغوت بيعت مي کند؛ اين دو قبيله هم همان رابطه ای را که قبايل جاهلي بخاطر ثار با هم داشتند، بر سر ثارشان دارند و همان

خونخواهي ثار که دائماً بيخ گوش تو ضجه مي کشد و انتقام مي طلبد به صورت اين ثار در مي آيد و سنگيني مسؤوليت خونخواهي آن ثار به گردن يكايك افراد قبيله خدا مي افتد، و هر که غيرت دارد، مسلماً اين صدا را دائماً مي شنود. اين، کلمه ثار است.

در اينجا ديگر ثوره تنها يك شورش، در يك برهه از زمان، از طرف يك گروه در برابر يك نظام نيست، بلكه ثوره عبارت است از قيام، افراد قبيله خدايي در هر نسل، برای انتقام گرفتن از آن قبيله طاغوتي، که از آنها يك خون به گردن دارد و يك خون طلب دارد. از اينجاست که کلمه ثوره با خون پيوند پيدا مي کند؛ با تسلسل تاريخي پيوند پيدا مي کند، و با مسؤوليت مستمر انسان در طول تاريخ پيوند پيدا مي کند. عجيب است که از اين کلمه ثار، مي شود تمام فلسفه تاريخ اسلام در ديد شيعي ر ا بخصوص که يك فلسفه تاريخ کامل است استخراج کرد؛ برای اينكه اگر نگاه کنيم، اساساً فلسفه تاريخ انسان، در ديد شيعي اسلام، عبارت است از آدم تا آخرالزمان. اين، طول فلسفه تاريخي است که اسلام در ديد شيعي عرضه مي کند، تفسير مي کند و توجيه مي کند؛ و آن اين است که مي بينيم عجيب است اولين قدمي که تاريخ بشر با آن شروع مي شود، با يك ثار آغاز مي گردد: هابيل؛ يعني اول، آدم يعني انسان، يعني حقيقت انسان، يعني پدر همه، پدر هر دو قبيله است؛ اما بعد از آدم، انسان دو قبيله ای مي شود قبيله طاغوتي، قبيله الهي آن تقسيم بندی قبايلي که اسلام قبول دارد، آن دو قطبي شدن انسان که در طول تاريخ همواره وجود دارد و بدون آن اصلاً اسلام را نمي شود فهميد، تسلسل امامت را نمي شود فهميد، اساساً مكتب ابراهيم را نمي شود فهميد. مي بينيم که بعد از آدم، تاريخ انسان شروع مي شود. آدم جزء تاريخ انسان نيست؛ آدم حقيقت انسان است، کليت انسان است. اما بعد از آدم است که جامعه بشری تشكيل شده، انسان، اجتماع، زندگي، روابط انساني به شكلي که ما اکنون در محدوده بسيار کوچك مي بينيم شكل گرفته، يعني دو قطبي شدن جامعه انساني شروع شده؛ و اولين بار که شروع مي شود، با يك ثار شروع مي شود؛ يعني قبيله قابيلي يك خون از قبيله هابيلي مي ريزد و بعد وراثت آغاز مي شود.

بين وراثت و ثار رابطه ای وجود دارد، که اين دو مفهوم، فلسفه تاريخ انسان را در اسلام مي سازند و معني مي کنند. اين کلمه وراثت را در دعاها بخصوص راجع به خود امام حسين زياد داريم: زيارت وارث داريم، که اساساً بر اساس وراثت است. اينها را به ما درس داده اند، اينها چيزهايي نيست که ما حالا بفهميم و يا از خودمان در بياوريم!

اينها چيزهايي است که در مكتب ما خيلي روشن بوده، منتهي ناآگاهي، رابطه را قطع نشان مي دهد که من، امام حسين را به عنوان يك حلقه از اين » زيارت « کرده است؛ والا زنجير طولاني که از آدم تا آخرالزمان به هم پيوسته است و به هم ارتباط دارد، مي شناسم و به همان دليل با او حرف مي زنم و به آن عنوان در برابرش قرار گرفته ام و تلقيش مي کنم و مي شناسمش که کيست و کارش را هم به همان دليل مي گويم.

بنابراين در فلسفه تاريخي ما، بشر با يك ثار شروع شد؛ قبيله هابيلي اکنون يك خون از قبيله قابيلي طلبكار است، و بنابراين وراثت از اينجا شروع مي شود. اين وراثت در اشكال و تعبيرهای مختلف، در روايات، قرآن، احاديث، فرهنگ اسلامي، تاريخ و ...هست؛ حتي سعي شده است که پيامبران را به عناوين مختلف به صورت شجره نامه،