خدای سبحان برای اینکه رسولش را اسوه اهل استدلال قرار دهد در آیه 125 سوره نحل می فرماید : « با حکمت و اندرز نیکو مردم را به سوی پروردگارت دعوت نما و با آن ها به طریقی که نیکوتر است استدلال و مناظره کن. » ابزاری که خداوند برای دعوت معرفی کرده است استدلال ، موعظه و جدال احسن است . جدال احسن چنین است که فرد جز حق، نمی گوید و جز حق را، نمی پذیرد. دلایل سست به کار نمی برد و از ضعف رقیب سوء استفاده نمی کند . چنانکه در آیه 70 سوره احزاب می خوانیم : « اى کسانى که ایمان آورده‏ اید از خدا پروا دارید و سخنى استوار گویید.»
رسول گرامی اسلام نیز در گفتگو با مسیحیان نجران با کمال مهربانی آیات قرآن کریم درباره حضرت عیسی (ع) را بیان نمود و با کمک منطق و استدلال ، درباره آن پیامبر بزرگ خدا ،‌ با آنان سخن گفت. اما از آنجا که آنان چشم های خود را به طور کلی بر حقیقت بسته بودند و زبان منطق و استدلال را درنمی یافتند، بدون هیچ دلیل قانع کننده‌ای بر حرف خویش پافشاری کردند و گفتند : « ما قانع نشدیم. » در این حال ، تنها راهی که برای اثبات حقیقت باقی ماند، مباهله بود . در مباهله دو طرف دست به دعا برمی دارند و از خداوند می خواهند که هر کس خلاف می‌گوید‌، به عذاب خداوند گرفتار شود. به این ترتیب ، خدای سبحان به پیامبر (ص) فرمود که اکنون که آنها پس از شنیدن برهان و فهمیدن حق، عناد و لجاجت کرده ، آن را نپذیرفتند و بر حسب ظاهر ، شکی برای آنها باقی مانده، آنها را به مباهله علیه منکر حق دعوت کن .

مباهله نوعی دعا و درخواست همراه با تضرع است. این عمل گاهی برای نزول برکات است، مانند نماز طلب باران که نزول باران رحمت را از خدای سبحان می خواهیم و زمانی تضرع برای دفع و رفع بلاست. گاهی هم دعا برای نزول عذابی بر شخص یا گروهی است . مانند دعای نوح (ع) که به خداوند عرض کرد : «پروردگارا هیچ کافری را در زمین باقی نگذار.» ( سوره نوح ، آیه 26 ) و همچنین نفرین برخی دیگر از پیامبران علیه کافران لجوج . در جریان مباهلۀ پیامبر اکرم ، خداوند در سوره آل عمران ، آیات 59 و 60 فرمود: « هر گاه (مسیحیان) بعد از علم و دانشی که (درباره نفی الوهیت مسیح و تثلیث و انحرافاتی از این قبیل) به تو رسیده، با تو در مقام مجادله برآیند، به آنها بگو بیایید ما فرزندان خود را دعوت کنیم، شما هم فرزندان خود را ، ما زنان خویش را دعوت نماییم، شما هم زنان خود را، ما از نفوس خود دعوت کنیم، شما هم از نفوس خود، آنگاه در دعا و التجا به درگاه خدا اصرار کنیم و لعنت خدا را بر دروغگویان قرار دهیم.»
این کار به عنوان آخرین حربه بعد از اثر نکردن منطق و استدلال مورد استفاده قرار گرفت.

مسیحیان از پیش قرار گذاشته بودند که اگر پیامبر(ص) با جمعیتی بزرگ و سر و صدا پا به عرصه مباهله نهاد ، به هیچ عنوان عقب‌نشینی نکنند و مباهله کنند. اما آنان با صحنه ای غیرمنتظره مواجه شدند و دیدند که پیامبر (ص) نوه اش حسین را در آغوش دارد و دست نوه دیگرش حسن را در دست گرفته ، و علی و فاطمه نیز همراه او هستند، و در همین حال، به آنان سفارش می کند که هر گاه من دعا کردم شما «آمین» بگویید. مسیحیان نجران با دیدن آرامش و قاطعیت رسول خدا که تنها به همراه اهل‌بیتش به مقابله با آنها آمده بود، سخت به وحشت افتادند و از اقدام به مباهله خودداری کردند و حاضر به مصالحه شدند. این‌گونه شد که بیش از پیش حقانیت دین اسلام بر همگان به ویژه مسیحیان آشکار گشت.