پاسخ: معراج براي پيامبر اكرم(ص) چند بار اتفاق افتاد اما در مورد تاريخ وقوع اولين آن كه مهمترين هم بوده در ميان مورخان اسلامي اختلاف نظر وجود دارد. بعضي آن را در شب 27 ماه رجب سال دهم بعثت و بعضي آن را در شب هفدهم رمضان سال دوازده بعثت و عده اي نيز آن را در اوائل بعثت ذكر كرده اند. برخي نيز شب بيست و يكم ماه مبارك رمضان را زمان وقوع آن دانسته اند با اين حال، اختلاف در تاريخ وقوع شب معراج، احتمالا به خاطر اين است كه معراج چند بار براي پيامبر اكرم (ص) اتفاق افتاده است.

توضيح تفصيلي:

معراج يعني سير در عوالم هستي برخورد با اسرار، و اطلاع و احاطه كامل بر حقايق عوالم امكانيه و به دلالت آيات مباركه اسري و سوره مباركه نجم، معراج پيامبر اكرم يكي از اعجاز نبوت آن حضرت مي‌باشد مكرر براي آن حضرت واقع شد، اما اولين معراج آن حضرت چند سال پس از بعثت و نبوت آن حضرت واقع شده كه قبل از هجرت در شهر مكه و از مسجد الحرام بوده است.

درباره وقت معراج اختلاف جزئي ميان علماي اسلام وجود دارد. برخي سه سال قبل از هجرت وقوع معراج را گزارش نموده‌اند و برخي يكسال قبل از هجرت[1] كه به احتمال قوي قول دوم ارجح مي‌باشد.

در مسئله معراج نبوي آن چه بسيار مهم است، اعتقاد به معراج است چنان كه امام صادق ـ عليه السلام ـ مي‌فرمايد: ليس من شيعتنا من انكر اربعة اشياء: المعراج و المساله في القبر، و خلق الجنة و النار و الشفاعه و منقول است از امام رضا ـ عليه السلام ـ : من كذب بالمعراج فقد كذب رسول الله [2]

لذا چون بحث از زمان معراج بحثي صرفاً تاريخي است و در بحث هاي تاريخي هماهنگي سخن و وحدت نظر يا وجود ندارد يا بسيار اندك است، به ويژه در موضوعاتي كه از تحقيق عميق برخوردار نبوده و به گستردگي كاويده نشده است زمان و مكان معراج بحثهايي است كه در چنين وضعي قرار دارد. و دستخوش اختلاف و تعدد آراء گرديده، تا آن جا كه در اين باره بيش از ده قول مطرح گرديده است برخي يك سال پيش از بعثت را ادعا كرده‌اند[3] زهري پنج سال پس از بعثت را قبول كرده‌است،[4] ابن اسحق يك قول نقل كرده است و زمان آن را درآشكار كردن دعوت به اسلام از طرف پيامبر دانسته است؛[5] يعقوبي پيش از مرگ ابوطالب را زمان معراج دانسته؛[6] براساس روايتي از امام اميرالمؤمنين علي ـ عليه السلام ـ سال سوم بعثت تعيين شده است.[7]

استاد سبحاني براساس استناد به قول ابن هشام و ابن اسحاق سال دهم بعثت را قطعي دانسته است؛[8] اما برخي از مورخان 18 ماه پيش از هجرت[9] و برخي 16 ماه پيش از هجرت[10] و برخي يكسال دانسته اند.

مرحوم شيخ عباس قمي وقوع معراج نبوي را قبل از هجرت در مكه دانسته كه يا در شب هفدهم ماه رمضان يا بيست و يكم ماه رمضان 6 ماه پيش از هجرت و يا در ماه ربيع‌الاول دو سال بعد از بعثت دانسته است.[11]

هاشم معروف الحسيني مي‌نويسد: معراج نبوي شب شنبه 17 ماه رمضان سال 13 بعثت واقع شده اگر چه اختلاف زيادي در كيفيت وقوع و تاريخ آن بين مسلمين وجود دارد.[12] درنتيجه بايد گفت كه به نظر مي رسد معراج در سال هاي اخير بعثت و قبل از هجرت در ماه رمضان واقع شده است اما مهم اعتقاد و التزام به معراج است چراكه از نظر شيعه زمان وقوع آن چندان مهم نيست بلكه مضامين بلند معراج و آن چه را كه پيامبر اكرم از حقايق و اسرار هستي كشف كرده مهم است.

[1] . ابن اثير الكامل، بيروت، دار صادر، 1399، ج2، ص51.

[2] . علامه مجلسي، بحارالانوار، ‌بيروت، دارالوفاء، چاپ دوم، 1403، ص312.

[3] . فخر رازي، تفسير كبير، ج 20، ص 146، و تفسيركشاف، ج 2، ص 646.

[4] . مسلم، صحيح، ج 2، ص 209.

[5] . همان، ص 210، ابن هشام، سيره، ج 2، ص 37.

[6] . يعقوبي، تاريخ، ج 2، ص 26.

[7] . مجلسي، پيشين، ج 18، و آملي، جعفر مرتضي، الصحيح من السيره، ج 1، ص 271، و الميزان، ج 13، ص 31.

[8] . سبحاني، فروغ ابديت، ج 1، ص 384 - 385.

[9] . سيرة الحلبيه ج 1، ص 278.

[10] . ر.ك: اديب بهروز، محسن، معراج از ديدگاه قرآن و روايات، تهران، سازمان تبليغات، چ اول، 74، ص 64.

[11] . قمي، عباس، منتهي الآمال، قم، هجرت، چ دوم، 1409، ج 1، ص 109.

[12] . هاشم معروف الحسيني، سيرة المصطفي ، بيروت، دارالقلم، چ سوم، 1981م، ص 237.