شیعه دوازده امامی

امیرالمؤمنین علیه السلام از تمام پیامبران جز خاتم الانبیاء صلی الله علیه وآله وسلّم افضل است

 فخر رازی، می گوید:

و یؤید الاستدلال بهذه الآیة الحدیث المقبول عند الموافق والمخالف، و هو قوله علیه السلام:

من أراد أن یرى آدم فی علمه و نوحاً فی طاعته و إبراهیم فی خلته و موسى فی هیبته و عیسى فی صفوته فلینظر إلى علی بن أبی طالب

در تأیید این استدلال به آیه شریفه حدیثى است که مورد قبول موافق و مخالف است و آن سخن رسول خدا صلى الله علیه و آله و سلم است که فرمود:

«هر که مى خواهد به علم آدم، طاعت نوح، محبوبیّت ابراهیم، هیبت موسى و برگزیدگى عیسى بنگرد باید به على بن ابى طالب بنگرد.»

التفسیر الکبیر فخر رازی، ج 8، ص 72 دار الکتب العلمیة.

دلالت خلافت بلافصل امیرالمؤمنین علیه السلام از این روایت

الف) اعتراف فخر رازی به برتری امیرالمؤمنین علیه السلام بر پیامبران

فالحدیث دل على أنه اجتمع فیه ما کان متفرقاً فیهم، وذلک یدل على أن علیاً رضی الله عنه أفضل من جمیع الأنبیاء سوى محمد صلى الله علیه (و آله) و سلّم... .

زیرا این حدیث دلالت دارد که همه این صفاتى که در این پیامبران به طور پراکنده موجود است یکجا در على علیه السلام گرد آمده است، و همین دلیل است که على علیه السلام از همه پیامبران جز پیامبر ما صلى الله علیه و آله و سلم افضل است.   

التفسیر الکبیر فخر رازی، ج 8، ص 72 دار الکتب العلمیة.

جز این نیست که این روایت بر برتری امیرالمؤمنین بر دیگر پیامبران دلالت دارد. پس فردی که از همۀ پیامبران غیر از خاتم الانبیاء افضل است، و صاحب برتری و فضل همۀ پیامبران می باشد؛ چنین فردی لایق جانشینی سرور رسل می باشد.

ب) دلالت روایت به ضمیمه آیات قرآن

1. حدیث فرمود: «من أراد أن یرى آدم فی علمه» «هر کس می خواهد آدم را به علم ملاقات کند،» به امیرالمؤمنین علیه السلام نگاه کند. علم آدم چیست؟ برای اینکه اندکی از این فراز را متوجه شویم این آیات را باید متذکر شد:

 و إذ قال ربک للملائکة إنی جاعل فی الارض خلیفة قالوا اتجعل فیها من یفسد فیها و سفک الدماء و نحن نسبح بحمدک و نقدس لک قال انی اعلم ما لا تعلمون* و علم آدم الاسماء کلها ثم عرضهم علی الملائکة فقال انبئونی باسماء هؤلاء ان کنتم صادقین* ... قال یا آدم انبئهم باسمائهم فلمّا انباهم بأسمائهم قال الم اقل لکم انی اعلم غیب السموات و الارض و اعلم ما تبدون و ما کنتم تکتمون * و اذ قلنا للملائکة اسجدوا لآدم فسجدوا الا ابلیس ابی و استکبر و کان من الکافرین (بقره 30-34)

و هنگامی که پروردگار تو به ملائکه گفت: همانا من در زمین خلیفه قرار می دهم، گفتند: آیا قرار می دهی کسی را در زمین فساد کند و خون بریزد در حالی که ما برای تو تسبیح و تقدیس می کنیم. پرودگارت گفت: همانا من چیزی می دانم که شما نمی دانید! * به آدم، علم تمامی اسماء را دادیم

 آنچه که از این روایات به دست می آید خدا آدم را خلیفه قرار داد. اما ممیزه و مشخصۀ آدم که سبب شد خلیفه شود علم الهی بود، چنانکه خداوند متعال در جواب  به اعتراض ملائکه می گوید: من چیزی را می دانم که شما نمی دانید.

از طرفی این علم را به آدم تعلیم داد: و علم آدم الاسماء کلها، و وقتی آدم در مقام معلّمی ملائکه قرار گرفت، و ملائکه آن علمی را که سبب شد آدم خلیفۀ خدا باشد را دانستند و بعد از آنکه حکمت و علم را یافتند خدا به آنها گفت سجده کنند. آدم به خاطر علم الهی، مسجود ملائکه قرار گرفت. و این همان علمی بود که به آدم داده شد.

طبق روایت فوق امیرالمؤمنین علیه السلام علم آدم را دارد. همان علمی که آدم را خلیفه ساخت و سپس مسجود ملائکه قرار داد. پس خلافت امیرالمؤمنین از این روایت به ضمیمه آیه قرآن ثابت شد.

 2. فراز دیگر حدیث این بود که «من أراد أن یرى... إبراهیم فی خلته... فلینظر إلى علی بن أبی طالب» کسی که می خواهد ابراهیم را در مقام خلتش ببیند پس نگاه کند به علی بن ابی طالب علیه السلام.

مقام خلّت چیست؟ خداوند در قرآن می فرماید:

و من احسن دینا ممن اسلم وجهه لله و هو محسن و اتبع ملة ابراهیم حنیفاً و اتخذ الله ابراهیم خلیلاً (نساء 125)

دین چه کسی بهتر از آن کسی است که خود را تسلیم خدا نموده و هم نیکوکار است و پیروی از آیین ابراهیم حنیف نموده است آن ابراهیمی که خدا او را به مقام دوستی خود برگزیده است؟

آیۀ فوق می فرماید: خدا ابراهیم را به عنوان دوست خود برگزید. وجه اتباع و معرفت ابراهیمی که هر کس از او تبعیت کند بهترین دین را دارد چیست؟ خلّت است، دوستی با خداست. به عبارت دیگر آن وصفی که ابراهیم دارد و از او تبعیّت می شود، خلت و مقام دوستی با خداست. و به این تبعیت از ابراهیم خلیل، بهترین دین نصیب انسان می شود.

در حدیث مورد بحث، امیرالمؤمنین دارای مقام خلّت و دوستی ویژه با خداست. پس به حکم قرآن تبعیت از او بهترین دین و آئین است.

برای اینکه مقام خلّت امیرالمؤمنین علیه السلام اندکی واضح شود، ترجمه لفظ «خلّت» از کتاب لغت ذکر می کنیم:

الخلة الصداقة المختصة التی لیس فیها خلل تکون فی عفاف الحب و دعارته... الخلة بالضم الصداقة و المحبة التی تخللت القلب فصارت خلاله ای فی باطنه

خلت دوستی مختص و خاصی است که در آن هیچ گونه خللی نباشد و این صداقت و دوستی در اعماق قلب باشد... به معنای صداقت و محبتی که قلب را آشفته می کند. پس محبت را در باطن قلب قرار می دهد.

لسان العرب ج11، ص217

مقام خلّت مقامی است که خداوند دوستی فرد را بر می گزیند. پس

اولاً مقام خلّت گزینش خداست چنانکه در آیه هم فرمود: «واتخد الله ابراهیم خلیلا» خدا، ابراهیم را به مقام خلت اخذ و انتخاب کرد.

ثانیاً طبق اینکه فرمود بهترین دین دینی است که از ابراهیمی تبعیت کنند که موصوف است به صفت خلّت. پس مقام خلیل بودن ابراهیم دخیل است در تبعیت کردن از او.

ثالثاً طبق معنای لغوی مقام خلیل مقامی است که محبت و دوستی و انس با او در باطن قلب قرار گیرد.

و طبق حدیث فوق امیرالمؤمنین علیه السلام شامل این فرازات است.