از نقـاط بسيار حساس در اخلاق اسلامى حسّ تعاون و تعاضد و خدمت به مردم بخصوص خدمت به مؤمنان و صالحان است . از مجموعه تعاليم اسلامى و سيره اولياء عليهم صلوات اللّه استفاده مى شود كه پس از اداى فرايض ، بالاترين وسيله براى تقرّب به خداوند متعال اين خصلت نيكو است . اولياى خداوند همواره در خدمت مردم بودند و شخصا در رفع حوايج آنان اقدام مى كردند .
    از قـرآن مجيد استفاده مى شود كه آنچه به سود مردم باشد پايدار و جاويد خواهد بود و آنچه سودمند نباشد ، مانند كف بر روى آب ، بزودى از ميان مى رود و اثرى از آن باقى نمى ماند . خداوند متعال مى فرمايد :

    امام صادق عليه السّلام در تفسير آيه شريفه وَجَعَلَنى مُبارَكا أيْنَ ما كُنْتُ ... مريم 31 كه درباره حضرت عيسى عليه السّلام نازل گشته مى فرمايد : مقصود از جَعَلَنى مُباركا ، جعلنى نفّاعاً مى باشد ، يعنى خداوند عيسى را براى مردم بسيار سودمند قرار داد .
    در حديث ديگرى آمده است : آنگاه كه از رسول خدا صلّى اللّه عليه و آله و سلم پرسيدند :

    در حديثى ديگر آمده است كه پيامبر اكرم صلّى اللّه عليه و آله و سلم فرمود :

    امام صادق عليه السّلام فرمود :

   رسول خدا صلّى اللّه عليه و آله و سلم فرمود :

   بعضى از مردم گمان مى كنند كه عبادت تنها به نماز خواندن و روزه گرفتن است و پاره اى از اينان بحدّى در غفلت و نادانى و خود خواهى فرو رفته اند كه اگر در برابر ديدگانشان مردم از گرسنگى جان دهند هيچ متأثّر نمى شوند .
    مكرر ديده شده كه اين گونه افراد حتى در مسافرتهاى عبادى مانند زيارت و حج تمام اوقات خود را به زيارت و دعا و اعمال مستحبّه فردى مى گذرانند و هيچ كمكى به همراهان و همسفران خود نمى كنند با اينكه مى دانند در ميان آنها افراد ضعيف و ناتوان فراوان وجود دارند كه سخت به كمك و مساعدت نيازمندند . در هر حال ، يكى از اسباب سلوك ، حسن سلوك با مردم و حس خيرخواهى نسبت به بندگان خدا است و اين احساس ، انسان را از خود خواهى و خود بينى باز مى دارد و به اخلاق الهى و ملكوتى متخلّق مى سازد . خداوند تعالى مى فرمايد :
    همچنانكه خداوند با فضل و رحمت با شما رفتار مى كند شما نيز نسبت به يكديگر داراى فضل و نيكى باشيد.

    پيامبر اكرم صلّى اللّه عليه و آله و سلم فرمود :

    امام صادق عليه السّلام به سفيان بن عيينة فرمود :

    بنابر اين ، اگر مرجع حاجات مردم شديد خوشحال باشيد كه خدا شما را دوست مى دارد ، و چنانچه در خانه يا دفـتر كارتان به روى مردم بسته شد و مردم به شما مراجعه نكردند يا نتوانستند مراجعه كنند ، بدانيد كه از رحمت خدا محروم شده ايد و بايد به جاى خوشحالى ، ناراحت و اندوهگين شويد .
    در حديثى از رسولخدا صلّى اللّه عليه و آله و سلم آمده است :

    حضرت امام جعفر صادق عليه السّلام فرمود :

    در خطبه اى كه امام حسين عليه السلام در ضمن سفر به كربلا ايراد نمودند مى فرمايند :

    پيامبر اكرم صلّى اللّه عليه و آله و سلم فرمود :

    بعيد نيست كه حديث شريف ، الهام بخش سعدى شيرازى در شعر معروفش باشد كه مى گويد :

بنى آدم اعضاى يكديگرند چو عضوى به درد آورد روزگار تو كز محنت ديگران بى غمى

كه در آفرينش ز يك گوهرند دگر عضوها را نماند قرار نشايد كه نامت نهند آدمى

از امام صادق عليه السّلام نقل شده است كه رسول خدا صلّى اللّه عليه و آله و سلم در منى خطبه اى ايراد كرد و در ضمن آن فرمود :

    بنابر اين ، فرد مسلمان هيچگاه نبايد نسبت به ناراحتى و گرفتاريهاى ساير مسلمانان بى تفاوت و از اوضاع و احوال آنها بى خبر باشد ، چون كسى كه در اين گونه مسائل بى تفاوت باشد به طريق اولى در مورد مسائل مهمترى كه در اجتماع رخ مي دهد نيز عكس العملى از خود نشان نخواهد داد . اين گونه افراد ، خودآگاه يا ناخودآگاه ، دچار خودخواهى خاصى هستند كه جز به خود به هيچ كس نمي انديشند و از روح تعاون و نيكوكارى برخوردار نيستند با اينكه قرآن مجيد مسلمين را به همكارى و تعاون در كارهاى خير دعوت مىكند و مىفرمايد : تَعاوَنُوا عَلَى الْبِرِّ وَ التَّقـْوى ... مائده : 2 در راه نيكى و پرهيزكارى به يكديگر كمك كنيد ... افراد بى تفـاوت و خود خواه لزوم تعاون و همكارى در نيكوكارى و سالم سازى اجتماع را كه يك اصل مهم اسلامى است ناديده مى گيرند با اينكه طبق اين اصل تمام مسلمين وظيفه دارند در كارهاى نيك و پسنديده به كمك يكديگر بشتابند . بنابر اين ، كسى كه مى خواهد متخلّق به اخلاق حسنه باشد بايد بكوشد تا روح هميارى و همدردى را در خود ايجاد كند و با رياضت و اقدام عملى ، حالت بى تفاوتى و خونسردى را به خونگرمى و سوز و گداز و حسّ فـردگرايى را به روح اجتماعى مبدّل سازد ، يعنى همين كه احساس ناراحتى و نياز در برادر دينى خود كرد بى درنگ وارد عمل شود و در رفـع مشكل او اقـدام مقتضى معمول دارد و چه بهتر آنكه پيش از تقاضا و استغاثه او در مقـام يارى و اغاثه برآيد تا برادر دينى به ذلّ سؤال دچار نشود .
    رسول گرامى اسلام صلّى اللّه عليه و آله و سلم فرمود :

    از احاديث استفاده مى شود كه هر كس امكانات خدا داده را در رفع حوايج برادران دينى به كار نگيرد قهرا آن را در خدمت گناه و دشمنان خدا قرار خواهد داد .
    امام باقر عليه السلام فرمود :

    در روايت ديگرى ابى بصير از امام صادق عليه السلام نقل مى كند كه آن حضرت فرمود :

اللهم اقض حوائج المؤمنين و المؤمنات

» 1 ـ رياست طلبی در آينه كلام وحی
    خدای تعالی می فرمايد :

    كه به بيان بعضی از علماء ، آيه به صراحت ما را از دنيا پرستی و رياست طلبی بر حذر می دارد .

» 2 ـ رياست طلبی در كلام معصومين (عليهم السلام)
    َبطور كلی هر آنچه از دنيا و مظاهر آن كه انسان به آن ، به عنوان هدف بنگرد ، در روايات اهل بيت عليهم السلام نكوهش شده است .
    حضرت امير المؤمنين علی (عليه السلام) می فرمايند :

    و حضرت امام صادق (عليه السلام) به نقل از پيامبر اكرم (صلی الله عليه و آله و سلم ) می فرمايند :

   و باز می فرمايند :

» 3 ـ انواع رياست
    رياست انواع مختلفی دارد :
    1 ـ رياست سفارش شده و پسنديده
    2 ـ رياست نكوهيده و ناپسند
    اما رياست ممدوح و پسنديده : رياستی است كه خداوند ، برای هدايت و ارشاد خلق و ياری رساندن و دفع ظلم از آنها به خواص بندگانش (انبياء و اوصياء) عنايت می كند و با توجه به اينكه اين گروه از انسانها معصومند و از ناحيه خداوند متعال مويد به تأ ييدات ملكوتی هستند نسبت به خطا و اشتباه از مصونيت خاصی برخوردار هستند ؛ لذا آنها رياست را جز برای رضای خدا نمی خواهند و فقط و فقط هدف آنها رضای معبود و انجام رسالت الهی است ، همانگونه كه حضرت يوسف (عليه السلام) به عزيز مصر فرمود :

   و أما رياست ساير مردم ، ممكن است حق باشـد و ممكن است باطل باشـد كه اين خود بستگی به نيت و انگيزه آنها از تصدی رياست و همچنين ميزان توانايی آنها دارد ؛ لذا ما می بينيم در روايات معصومين عليهم السلام از تصدی خيلی از مناصب ـ به خاطر وجود احتمال لغزش و ... ـ نهی شده است .
    بنا بر اين اگر كسی برای رضای خدا و به دستور امام معصوم عليه السلام بر منصبی تكيه زند و در خود هم توانايی ايفای آن مسئوليت را ببيند اين رياست رياست ممدوح است و مورد رضای پروردگار عالميان است .
    و چنانچه بر عكس اين باشـد يعنی شـخص به قصد غلبه بر مردم و كسب مال حرام و زياده خواهی و يا حتی عدم شايستگی و ... اقدام به تصدی رياست و منصبی نمايد ، نكوهيده و مذموم است و بدترين نوع رياست اين است كه شخص نسبت به دست آوردن منصبی كه اصلا شايسته او نيست و از طرف خداوند در انحصار عده ای قرار گرفته است (مثل امامت) اقدام نمايد و در مقابل امام معصوم عليه السلام قد علم نمايد كه در حد شرك است .

» 4 ـ منشأ رياست طلبی
    معمولا منشـأ تمام خوی و خصلتهای زشـت ، غفلت از بُعد معنوی انسان و تمايل و اشـتغال او به دنيا و مظاهر آن است . خداوند در راه رسيدن به كمال يك راه بيشتر در فرا روی انسان نگذاشته است و آن هم عبارت است از مسير عبوديت و بندگی و انجام وظيفه الهی ؛ چنانچه انسان به هر علتی از اين صراط مستقيمی كه برای رشـد و تعالی بشر در نظر گرفته شده است ، منحرف شود در حقيقت در گرداب فسادی گرفتار آمده است كه اگر خدای نكرده در صدد معالجه آن بر نيايد ، به هلاكت ابدی او خواهد انجاميد .
    مثلا اگر انسان فراموش كند كه :
    1 ـ مخلوق و بنده خداوند عالميان است ؛
    2 ـ تنها حاكم و رئيس عالم هستی ، ذات اقدس ربوبی است ؛
    3 ـ او به هر كس بخواهد صلاح ببيند رياست و حكومت عطا می كند و از هر كس هم بخواهد رياست و حكومت را می ستاند .

    و می توان از حب دنيا ، به عنوان سرچشمه تمام بديها ياد نمود ؛ چرا كه اگر انسان به دنيا ، گرايش ‍ تام و تمام پيدا نمود ، اين خود باعث دوری از خداوند و آخرت می شود ؛ چرا كه حضرت امير المؤمنين علی عليه السلام می فرمايد :

    از همينجا هم می توان فهميد سِرّ نكوهش دنيا در نگاه و منظر اهل بيت (عليهم السلام) چيست .

    » 5 ـ سرانجام رياست طلبی ، هلاكت است
    امام صادق عليه السّلام می فرمايند :

    در جای ديگر می فرمايند :

    هر چه انسان از ملك و ملكوت و كمالات نفسانی دور شود و متقابلا هر چه به دنيا و مظاهر دنيوی ، نزديكتر شود ، بيشتر تمايل به سلطنت و رياست پيدا می كند و در نتيجه اشتياقش روز افزون و آتش عشـقش افروخته تر می گردد. مثلا شخص رياست طلب ، اگر منصب و مقامی را در زير پرچم اقتدار درآورد ، متوجه مقام ديگری می گردد و برای به دست آوردن مقصد خود حاضر است با تمام نواميس الهيّه و شرايع حقّه مخالفت و دشمنی كند ، و برای رسيدن به يك رياست جزئی ، حاضر است فوج فوج انبياء و اولياء و صلحاء و علماء باللّه را قتل و غارت كند و حتی اگر تمام كره زمين را در تحت سلطنت درآورد باز ميل رياست طلبی او ارضاء نمی شود و در صدد پرواز و به تصرف در آوردن كرات ديگر بر می آيد و در مسير ارضاء اين ميل و غريزه از هيچ اقدامی فرو گذار نمی كند چرا كه حُبُّ الشَّیءِ يَعْمی وَيَصِمُّ عشق به هر چيز انسان را كر و كور می كند تا جايی كه چه بسا خود و ديگران را به هلاكت می اندازد . نمونه آن در جهان غرب كنونی به وضوح به چشم می خورد كه ما می بينيم سياستمداران كاخ سفيد برای سيطره بر اين كره خاكی و پيش بردن اهداف خويش از هيچ اقدامی كوتاهی نمی كنند .

» نمونه ای از تاريخ
    نمونه بزرگ آن ـ كه تاريخ با همه عظمتش آن را از ياد نخواهد برد ـ ماجرای كربلای امام حسين (عليه السلام) در سال 61 هجری است . اگر ما به اكثر جنايات جانكاهی كه از آن حيوانهای خبيث انسان نما سر زد نگاه واقع بينانه و مو شكافانه داسته باشيم به راحتی در می يابيم كه كار آنها ريشه در دنيا طلبی و رياست طلبی داشته است .
    فرمانده سپاه شـوم كوفه ، عمر بن سعد است كه به گواه و شهادت اكثر مورخين ـ او كه شـخصی مسلمان و نماز خوان بود ـ از ابتدا حاضر به قبول اين جنايت هولناك نبود عبيد الله بن زياد (لعنة الله عليه) به او در قبال اين امر خطير ، وعده حكومت ری را داد ؛ اينجا بود كه شيطان ـ به كمك غريزه رياست طلبی كه در وجود او بود ـ دست به كار شد و فعاليت گسترده ای را در راستای گمراه نمودن ابن سعد آغاز نمود ؛ ابن سعد برای فكر كردن از عبيد الله مدت خواست تا بالاخره پس از فكر كردنهای بسيار به اين نتيجه رسيد كه :
    از طرفی كشتن فرزند جگر گوشه پيغمبر و امام مسلمين گناه بسيار عظيمی است كه حتما انسان را به هلاكت ابدی می اندازد
    و البته از طرفی هم اين ملعون خبيث وعده حكومت ری را در قبال قتل حسين به من داده است .
    اينجا شـيطان وارد معركه شـد و اركان ايمان او را متزلزل نمود :
    مكافاتی كه در قبال قتل فرزند پيغمبر بناست گريبانگير من شود مربوط به آخرت و نسيه است اما حكومت ری نقد است و در همين دنيا به زودی به آن خواهم رسيد ؛ در نتيجه ، با رفتن به كربلا و انجام اين مأموريت عظيم خطرناك ، حكومت ری (نقد) را به دست آورده و سپس به درگاه خداوند متعال كه غفار است توبه نموده و بهشت (نسيه) را هم به دست خواهم آورد و غافل از اينكه هر كس در كربلا باشد و امامش را ياری ندهد و فقط نظاره گر باشد ، جهنمی خواهد بود ؛ اما كسی كه با امامش بجنگد ، سرنوشتش معلوم است . به كربلا رفت و برای هميشـه خيانت بزرگی را به بشريت نمود ، و عالمی را از فيض وجودی آن گوهر پاك نبوی برای هميشه تاريخ محروم نمود و به آرزويش كه رياست بر شهر ری بود ، هم نرسيد .
    خدايا لحظه لحظه بر عذاب او و ياران ملعونش بيفزا و سلام خالصانه ما را به حضرت سيد الشهدا و ياران با وفايش واصل فرما . آمين