دیدن خون در بیشتر موارد باعث ترس می‌شود. حالا تصور كنید فردی كه خودش از خون می‌ترسد متوجه وجود خون در ادرارش شود. قطعا نگران خواهد شد ولی پزشکان می‌گویند وجود خون در ادرار گاهی دلایل بسیار ساده‌ای دارد؛ از ورزش شدید گرفته تا عادت ماهیانه. اما آن سوی قضیه را هم باید در نظر گرفت. برخی عفونت‌ها و سرطان‌ها نیز ممکن است با علامتی مانند ادرار خونی، خود را نشان بدهند. 
با دكتر محمدرضا صفری‌نژاد، متخصص اورولوژی و استاد دانشگاه، درباره دلایل و درمان‌های بروز و ظهور خون در ادرار گفت‌وگو کرده‌ایم.

علت وجود خون در ادرار چیست؟
عوامل متعددی در بروز این مشکل نقش دارند. عادت ماهیانه، ورزش بیش از حد، فعالیت جنسی، ابتلا به بیماری‌های ویروسی، ضربه و عفونت و... می‌توانند باعث ظاهرشدن خون در ادرار شوند. البته عوامل خطرناک دیگری نیز در ایجاد این مشكل نقش دارند؛ از سرطان کلیه و مثانه گرفته تا وجود التهاب در کلیه، مثانه، مجرا و پروستات و ابتلا به بیماری پلی‌کیستیک کلیه. البته بیماری پلی‌کیستیک کلیه را نباید با كیست ساده كلیه اشتباه گرفت چون در این بیماری هر دو کلیه پر از کیست‌های متعدد است. این بیماری ارثی باعث می‌شود در هر دو کلیه، کیست‌های پر از مایع به شکل خوشه انگور ایجاد شود و معمولا در دهه پنجم زندگی به نارسایی کلیه می‌انجامد. گاهی هم علت مشخص نمی‌شود كه معمولا این موارد خطرناك نیستند.

مصرف داروها هم می‌تواند باعث بروز این مشكل شود؟
بله، از دیگر علل نسبتا شایع وجود خون در ادرار مصرف داروهای ضدانعقادی مثل وارفارین، هپارین و آسپیرین است. البته بروز لخته‌های خون و ابتلا به بیماری‌هایی هم که باعث اختلال انعقادی می‌شوند مثل هموفیلی و کم‌خونی داسی‌شکل که در آن گلبول‌های قرمز به شکل داس درمی‌آیند، در بروز این عارضه نقش دارد.

آیا در سنین مختلف، علت وجود خون در ادرار متفاوت است؟
بله، در دوران خردسالی، بیشتر به علت وجود كلسیم در ادرار، بروز عفونت‎های ادراری و بیماری‏های مادرزادی كلیه و در سنین نوجوانی و جوانی و بزرگسالان به علت ابتلا به سنگ كلیه، عفونت‏های كلیه و بیماری‏های التهابی كلیه، خون در ادرار دیده می‌شود. در سنین سالخوردگی نیز علت این مشكل بیشتر ابتلا به سرطان‏های سیستم ادراری یا بیماری‌های پروستات است.

آیا در همه موارد فرد خون را در ادرار مشاهده می‌كند یا اینكه این مشكل به‌راحتی قابل‌تشخیص نیست؟
در مواردی خود بیمار می‌تواند خون را در ادرار مشاهده كند كه به آن «خون آشکار» می‌گویند اما در حالت دیگر كه بسیار هم شایع است، بیمار در ادرار، خونی مشاهده نمی‌کند و فقط با انجام آزمایش می‌توان به آن پی برد که به آن «خون مخفی» می‌گویند. در بسیاری از موارد، خونی كه در ادرار دفع می‌شود قابل‌مشاهده نیست و ادرار تغییررنگ ندارد، بنابراین افراد از این موضوع مطلع نیستند. اگر خون آشكار مشاهده شود، رنگ ادرار به قرمز، صورتی یا به رنگ نوشابه سیاه (قهوه‌ای یا شبیه چای) تغییر می‌كند. علت این تغییررنگ وجود گلبول قرمز در ادرار است. حتی وجود مقدار اندک خون باعث تغییر رنگ ادرار می‌شود. ممكن است فرد دچار علایم دیگری مانند درد شكم، كاهش شدت ادرار، تب، ادرار مكرر، درد حین ادرار و تمایل شدید به ادرار كردن نیز شود. با توجه به اینکه وجود این مشكل می‌تواند نشان‌دهنده بیماری‌های مهم سیستم ادراری باشد، لازم است حتما با انجام بررسی‌های لازم علت این مشكل تشخیص داده شود.

چه کسانی بیشتر در معرض خطر ابتلا به خون در ادرار هستند؟
بیمارانی که سابقه ابتلا به بیماری کلیوی، سنگ کلیه یا بزرگ شدن پروستات (که بیشتر در مردان بالای 50 سال دیده می‌شود) در آنها وجود داشته باشد و افرادی كه سیگار می‌کشند بیشتر در معرض هماچوری (خون در ادرار) هستند به‌طوری که آنها باید به شکل دوره‌ای آزمایش ادرار انجام دهند. هرچند این کار برای عموم مردم نیز توصیه می‌شود.

راه‌های تشخیص این عارضه چیست؟
وجود خون در ادرار را می‌توان با آزمایش ادرار تشخیص داد. در آزمایشگاه ظرف مخصوصی به فرد داده می‌شود تا نمونه ادرار را در آن جمع‌آوری کند. روش‌ دیگر، استفاده از نوارهای مخصوص است. این نوارهای باریک قسمت‌های مختلف رنگی دارند که هر قسمت مخصوص تشخیص یک مورد خاص در ادرار، مثل میزان قند و تعداد گلبول‌های قرمز است. اگر ادرار حاوی گلبول قرمز (خون) باشد، قسمت مربوط تغییر رنگ می‌دهد. اگر خون واضح در ادرار دیده شود یا تست نواری از نظر وجود خون مثبت باشد، آزمایشگاه بررسی میکروسکوپی انجام می‌دهد تا تشخیص تایید شود. وجود خون در ادرار باید 48 ساعت بعد با آزمایش دوم تایید شود. برای تشخیص علت، معمولا به اقدام‌های اضافی مثل روش‌های تصویربرداری، سیستوسکوپی (که در آن با آندوسکوپ مجرای ادرار، پروستات و مثانه بررسی می‌شوند) و گاهی نمونه‌برداری از کلیه نیاز است. مردان بالای 50 سال كه علت خاصی برای یافتن خون در ادرارشان پیدا نشده، باید از نظر سرطان پروستات، آزمایش آنتی‌ژن اختصاصی پروستات (PSA) بررسی شوند. البته تمام این اقدام‌ها لازم نیست برای یك فرد انجام شود و در هر مرحله كه پزشك به تشخیص برسد، اقدام‌های بیشتر ضرورتی ندارد.

كمی هم در مورد روش‌های درمانی این مشكل توضیح می‌دهید؟
درمان خون در ادرار به علت آن بستگی دارد. اگر مشكل سنگ یا عفونت باشد، درمان اختصاصی انجام می‌شود. اگر هم علت بروز آن، مصرف داروهای ضدانعقادی باشد،‌ میزان دارو اصلاح خواهد شد. در مواردی هم كه علت واقعی در بررسی‌های پزشكی یافت نمی‌شود، توصیه می‌شود سالانه با انجام آزمایش، ادرار كنترل شود تا پزشك مطمئن شود كه هیچ تغییری رخ نداده است.

حرف آخر؟
به رنگ ادرار خود توجه كنید و هرگونه تغییر رنگ را جدی بگیرید و برای بررسی وجود تومور یا سنگ به پزشك مراجعه كنید. وجود خون در ادرار، درد حین ادرار، تکرر ادرار یا احساس نیاز بی‌مورد به ادرار از نشانه‌های رایج سرطان مثانه هستند که باید به آنها توجه کرد. هرچند وجود این نشانه‌ها، صددرصد به معنای وجود سرطان مثانه نیست و عفونت‌ها، سنگ‌های مثانه و تومورهای خوش‌خیم نیز می‌توانند باعث بروز این علایم شوند. پزشكان باید توجه كنند گاهی مصرف برخی مواد و آلوده شدن نمونه ادرار با ترشحات واژن یا بتادین و بروز کم‌آبی شدید در بدن یا حتی انجام فعالیت‌های ورزشی سنگین و... باعث می‌شود نتیجه آزمایش به صورت كاذب مثبت نشان داده شود یعنی با آنكه نتیجه آزمایش وجود خون در ادرار را تایید می‌كند، در حقیقت خونی در ادرار وجود ندارد. از سوی دیگر، مصرف موادغذایی حاوی ویتامین C،‌ مصرف دارویی مانند کاپتوپریل یا وجود پروتئین در ادرار و کاهش pH ادرار به کمتر از 5 (خوردن مواداسیدی) نیز باعث می‌شود نتیجه آزمایش از نظر وجود خون در ادرار به‌صورت كاذب منفی نشان داده شود، درحالی كه در حقیقت خون در ادرار وجود دارد.
 

 

این كوكو با آن کوکوها فرق دارد!

غذاهایی که با نان خورده می‌شوند، قدرت سیرکنندگی بیشتری دارند. بنابراین، اگر قصد کاهش وزن دارید، بهتر است غذاهایتان را، البته با حداقل کالری، با نان میل کنید....

 در میان این نوع غذاها، خانواده کوکوها از تنوع خوبی برخوردارند و در این میان، کوکوبادمجان با گوشت یکی از لذیذترین‌هاست. می‌دانید اجزای تشکیل‌دهنده این غذا (بادمجان، کدو سبز، گوشت و تخم‌مرغ) چقدر ارزش غذایی دارند؟

 

مواد لازم (برای 4 نفر)

مواد لازم (برای 4 نفر)
بادمجان ‌حلقه شده	4 لیوان	50 كیلوكالری
كدو سبز ‌حلقه شده	2 لیوان	50 كیلوكالری
گوجه‌فرنگی	1 لیوان	25 كیلوكالری
پیاز خرد شده	1 لیوان	25 كیلوكالری
تخم‌مرغ	4 عدد	400 كیلوكالری
گوشت چرخ‌كرده	200 گرم	300 كیلوكالری
روغن كنجد	4 قاشق	360 كیلوكالری
نمك، فلفل، زردچوبه	به میزان دلخواه	صفر

 

طرز تهیه

ابتدا پیازهای خرد شده را در كمی روغن تفت دهید و سپس به آن گوشت و ادویه‌ها را اضافه كنید. در ظرفی دیگر بادمجان‌ها و حلقه‌های كدو را كه از قبل كمی سرخ كرده‌اید، كاملا بكوبید و با گوشت مخلوط كنید. گوجه‌فرنگی‌های خردشده و تخم مرغ را نیز به سایر محتویات اضافه و همه را در ظرفی نچسب كه ته آن با روغن چرب شده، خالی كنید. آن را برای 30 دقیقه در فر بگذارید تا كاملا مغزپخت شود

 

خواص كدو سبز

یكی از سبزی‌های پرفیبر، كدوسبز است كه از منابع غنی بتاكاروتن محسوب می‌شود؛ به‌طوری كه هر 100 گرم آن دارای 610 میكروگرم از این ماده مغذی است. بنابراین خوردن این سبزی به تقویت سیستم دفاعی بدن كمك بسیاری می‌كند. در ضمن، عادت به خوردن این سبزی در دوران سالمندی احتمال ابتلا به بیماری‌های چشمی به‌خصوص آب مروارید را به حداقل می‌رساند زیرا سطح آنتی‌اكسیدانی مثل بتاكاروتن در خون سالمندان پایین است و مصرف منابع غذایی این ماده مغذی می‌تواند بسیار كمك‌كننده باشد. نكته دیگر، پتاسیم فراوان كدو سبز است؛ به‌طوری كه با خوردن هر 100 گرم از آن 360 میلی‌گرم از این ماده معدنی تامین شده و كنترل فشار خون در مبتلایان به این بیماری تسهیل می‌شود. در ضمن با بخارپز كردن این سبزی، نیمی از نیاز بزرگسالان به ویتامین C نیز تامین می‌شود بنابراین افرادی كه باید انرژی محدودی را دریافت كنند بهتر است كدو سبز را با پوست و البته بخارپز كرده میل كنند و از سرخ كردن آن بپرهیزند.

 

 

خواص تخم‌مرغ

اگر جزو آن دسته از افرادی هستید كه كمتر گوشت می‌خورند، بهتر است حداقل تخم‌مرغ را در غذاهایی مانند انواع كوكو گنجانده و در برنامه غذایی روزانه‌تان میل كنید. به این ترتیب مقدار قابل‌ملاحظه‌ای پروتئین دریافت خواهید كرد. البته به غیر از پروتئین، این ماده غذایی دارای آهن بوده و ویتامین B12 قابل‌ملاحظه‌ای را نیز به مصرف‌كننده می‌رساند پس شما با یك تیر چند نشان را هدف گرفته‌اید. خیلی وقت‌ها افراد به محض ابتلا به بیماری‌های قلبی یا چربی خون، خوردن تخم مرغ را برای خود قدغن می‌كنند در حالی كه سلنیوم و ویتامین E موجود در این ماده غذایی به دلیل خواص آنتی‌اكسیدانی‌ای كه دارند احتمال تخریب دیواره‌های عروق را كاهش داده و روند پیشرفت بیماری‌های قلبی را به حداقل ممكن می‌رسانند. فقط فراموش نكنید كه هر عدد تخم‌مرغ دارای 100 كیلوكالری انرژی بوده و در صورت مصرف، باید در كل انرژی دریافتی روزانه محاسبه شود.

 

 

خواص روغن كنجد
این روغن ارزش تغذیه‌ای بسیاری دارد و یکی از روغن‌هایی است که حتی می‌توان برای سرخ کردن از آن استفاده کرد. جالب است بدانید که هر یک قاشق مرباخوری آن معادل یک واحد روغن بوده و 45 کیلوکالری انرژی دارد بنابراین با وجود ارزش غذایی بسیار باید در مصرف آن کل انرژی دریافتی را در نظر گرفت. نکته‌ای را که درباره این روغن باید بدانید آن است که عادت به مصرف روغن کنجد هم فشارخون را کم می‌کند و هم کلسترول بد خون را پایین می‌آورد و بالابرنده کلسترول خوب است بنابراین مصرف مرتب آن به کسانی که سابقه بیماری‌ قلبی دارند، توصیه می‌شود. ممکن است این سوال برایتان پیش آمده باشد که روغن کنجد حتی از روغن زیتون هم بهتر است؟ در پاسخ به این پرسش باید گفت، این روغن برای سرخ کردن مناسب است در حالی که بهتر است از روغن زیتون برای سرخ کردن استفاده نشود و این موضوع تنها وجه تمایز این روغن است.

 

همراه بااین سالاد

این غذا مخلوط سبزیجات و منابع پروتئینی است اما برای كامل كردن وعده غذایی‌تان آن را با چند برش نان تهیه شده از آرد كامل (نان‌های تیره) و یك كاسه ماست طعم‌دارشده با كمی نعناع، سیر، جوانه گندم و خیار میل كنید.

 

اگر فشار خون دارید

اول از همه نمك را به حداقل برسانید و در كنار سایر اجزای تشكیل‌دهنده از یك لیوان سبزیجات برگ سبز تیره مانند شوید، گشنیز و جعفری استفاده كنید زیرا پتاسیم بالایی دارند و به این ترتیب فشارخون شما را كنترل می‌كنند.

 

اگر چربی خون دارید
بهتر است چند حبه سیر هم در كوكو استفاده كنید و پوست كدوهایتان را جدا نكنید. به علاوه، از سرخ‌شده آنها اجتناب و كدو و بادمجان را بخارپز کنید و در غذا بریزید. البته بهتر است حجم كدو و گوجه‌فرنگی بیشتر هم باشد و از گوشت صرف نظر كنید.

 

اگر لاغر هستید
به غذا‌ی‌تان سیب‌زمینی پخته و نخودفرنگی اضافه كنید، تا میزان كالری دریافتی‌تان افزایش یابد. اگر در غذایی‌تان كمتر از گوشت استفاده می‌كنید بهتر است در این غذا حجم گوشت و تخم‌مرغ را افزایش داده و آبلیمو و زعفران را نیز به‌عنوان چاشنی در آن به كار ببرید.

 

ماندگی و کهنگی
به دلیل آنكه این غذا دارای تخم‌مرغ است، زود فاسد می‌شود. بنابراین سعی كنید آن قدر از این غذا بپزید كه در یك وعده به اتمام برسد و چیزی برای گذاشتن در یخچال باقی نماند حتی در ظرفی كه در آن محكم بسته می‌شود.