انواع

1. اولیه در این حالت هیچ گاه بارداری موفقیت آمیز روی نداده است.
2. ثانویه در این حالت پس از یک تولد زنده سقط های مکرر روی می‌دهد.

ارزیابی بیمار

در مجموع در بیشتر بیماران پس از ۲ تا ۳ بار سقط پیاپی باید ارزیابی های لازم صورت گیرد. برای ارزیابی سقط مکرر، علاوه بر گرفتن شرح حال و انجام معاینه بالینی، از آزمون‌های زیر استفاده می‌شود

1. بررسی کروموزوم والدین
2. بررسی آنتی کوآگولان لوپوسی و آنتی کاردیولیپین
3. ارزیابی حفره رحم با روش تصویربرداری از رحم و لوله های رحم
4. بررسی کروموزومی محصول حاملگی
5. تست (TORCH (Toxo plasmosis, Rubella, Cytomegalovirus, Herpes Simplex Virus type II, Listeria
6. تست های HIV،هپاتیت BوC
7. MTFHR
8. PAI-1

علل

• اختلالات ساختمانی رحم
• مشکلات هورمونی
• اختلالات کرموزومی
• سندرم تخمدان پلی‌کیستیک
• بیماری‌های خودایمنی
• اختلالات همراه با افزایش انعقاد پذیری

منابع

جیبز، رولند.بیماری‌های زنان و زایمان دنفورث

در کشورهای توسعه یافته، مدت مدیدی است که سقط جنین خود خواسته و قانونی به لحاظ پزشکی از امن‌ترین فرایندها محسوب می‌شود.^[۱] با این حال سقط جنین ناسالم (که توسط فرد، بدون آموزش مناسب و یا خارج از محیط‌های پزشکی انجام می‌شود) سالانه حدود ۷۰ هزار مرگ مادر و ۵ میلیون معلول، در سطح جهان به جا می‌گذارد.^[۲] سالانه حدود ۴۲ میلیون سقط جنین انجام می‌شود که تخمین زده شده‌است که ۲۰ میلیون از آنها به شکلی ناسالم انجام شده‌است.^[۳] چهل درصد زنان حاملهٔ جهان از داشتن امکانات درمانی و حق انتخاب برای سقط جنین محروم هستند.^[۴] سقط جنین عمدی (خواسته) دارای سابقهٔ تاریخی طولانی است و توسط روش‌های مختلفی چون سقط‌کننده‌های گیاهی، استفاده از ابزار تیز، آسیب جسمانی، و دیگر روش‌های سنتی انجام می‌شده است. علم پزشکی معاصر با بهره‌گیری از داروها و روش‌های جراحی، سقط جنین را راحت کرده‌است. قانونی بودن، همه‌گیر بودن، وضعیت فرهنگی، و وضعیت مذهبی در نوع نگاه به سقط جنین، تفاوت قابل ملاحظه‌ای ایجاد می‌کند. در بسیاری از نقاط جهان، بحث‌های جنجالی بر سرِ قانونی و اخلاقی بودن، سقط جنین وجود دارد. از آنجایی که دست‌رسی به آموزش و خدمات تنظیم خانواده برای پیشگیری از بارداری در سراسر جهان، در حال افزایش است، سقط جنین به طور گسترده‌ای در حال کاهش است.^[۵]

تاریخچه

سقط جنین خود خواسته دارای سابقهٔ طولانی‌ای می‌باشد و می‌توان رده‌هایی از آن را در تمدن‌های مختلفی چون چین در زمان شننونگ (۲۷۰۰ قبل از میلادی)، مصر باستان در زمان ابری‌های پاپیروس (۱۵۵۰ قبل از میلاد) و امپراطوری روم در زمان جوونال (۲۰۰ قبل از میلاد) یافت.^[۶] شواهد نشان می‌دهد که سقط جنین از طریق روش‌هایی چون گیاهان، ادوات تیز، استفاده از فشارهای شکمی و روش‌های دیگر انجام می‌شده‌است. برخی از محققان پزشکی و مخالفان سقط جنین خاطر نشان می‌کنند که سوگند دانشجویان پزشکی در یونان باستان، آنها را از انجام سقط جنین منع می‌کرده‌است.^[۷] با این حال دسته‌ای دیگر از پژوهش‌گران با این تفسیر مخالف‌اند^[۸] متون پزشکی مربوط به طب بقراط، حاوی شرح روش‌های نافرجام و یادداشت‌هایی مربوط به خطرات ناشی از سقط جنینِ ناامن است.^[۹] در مسیحیت، پاپ (۹۰-۱۵۸۵) به عنوان اولین پاپ اشاره کرد که سقط جنین بدون در نظر گرفتن این‌که در چه مرحله‌ای از حاملگی باشد، قتل محسوب می‌شود.^[۱۰] کلیسا قبلاً بر سر این‌که آیا سقط جنین قتل محسوب می‌شود یا نه، مجزا شده بود و مخالفت با سقط جنین تا قرن ۱۹، به طور سرسختانه‌ای ادامه داشت.^[۱۱] سقط جنین در اسلام تا زمانی مجاز است که به اعتقاد مسلمانان روح در جنین دمیده نشده باشد.^[۱۲] در زمانِ دمیده شدن روح در جنین، بین متکلمان اختلاف وجود دارد، عده‌ای معتقدند این زمان ۴۰ روز بعد از لقاح است و عده‌ای دیگر این زمان را ۱۲۰ روز بعد از لقاح در نظر گرفته‌اند.^[۱۳] با این حال سقط جنین عمدتاً در مناطق اسلامی با اعتقاد بالا هم‌چون محدودهٔ خاومیانه و شمال آفریقا، به‌شدت محدود می‌شود و یا این‌که ممنوع است. پیشرفت تکنیک‌های سقط جنین در اروپا و آمریکا، از قرن ۱۷میلادی آغاز شد. با این وجود، محافظه‌کاری اغلب پزشکان در رابطه با مسایل جنسی، از گسترش وسیع تکنیک‌های امن سقط جنین جلوگیری به عمل آورد.^[۱۴] برخی پزشکان به تبلیغ خدمات خود دست زدند و فعالیت‌های آنان تا قرن ۱۹ یعنی زمانی که سقط جنین هم در آمریکا و هم در بریتانیا ممنوع شد، تحت کنترل و نظارت گسترده قرار نداشت.^[۱۵] گروه‌های مرتبط با کلیسا و نیز پزشکان در جنبش‌های ضدِ سقطِ جنین شدیداً تاثیرگذار بوده‌اند.^[۱۶] در آمریکا، تا حدود ۱۹۳۰سقط جنین از زایمان به مراتب خطرناک‌تر بود، در این زمان بهبود فزاینده شیوه‌های سقط جنین نسبت به زایمان، موجب امن‌تر شدن سقط جنین می‌شد[یادداشت۴]. اتحاد جماهیر شوروی (۱۹۱۹)، ایسلند (۱۹۳۵) و سوئد (۱۹۳۸) از اولین کشورهایی بودند که برخی یا همه اشکال سقط جنین را قانونی کردند.^[۱۷] در آلمانِ نازیِ ۱۹۳۵، قانونی تصویب شد که به موجب آن سقط جنین برای کسانی که "به طور ارثی بیمار" تلقی می‌شدند، مجاز شمرده می‌شد، در حالی‌که زنانی که به نژاد آلمان تعلق داشتند، به ویژه، از سقط جنین منع می‌شدند.^[۱۸]

انواع

سقط جنین عمدی (خودخواسته)

هرسال در جهان حدود ۲۰۵ میلیون بارداری اتفاق می‌افتد. بیش از یک سوم آنها ناخواسته هستند و در حدود یک پنجم به سقط جنین عمدی ختم می‌شوند.^[۱۹] بیشتر سقط‌ها ناشی از بارداری‌های ناخواسته می‌باشند.^[۲۰] یک بارداری می‌تواند به طور خودخواسته به شیوه‌های گوناگون به سقط جنین بیانجامد. شیوهٔ انتخاب شده معمولاً به سن رویان یا جنین وابسته‌است،^[۲۱] که اندازه‌اش در جریان بارداری رشد می‌کند.^[۲۲] هم‌چنین ممکن است روش‌های ویژه‌ای با توجه به قانون، دسترس پذیری در منطقه، و ترجیح پزشک یا بیمار انتخاب گردد. دلایل انجام سقط‌های عمدی:

• درمانی سقط در پزشکی هنگامی درمانی گفته می‌شود که برای حفظ جان زن باردار، پیش‌گیری از آسیب به سلامت جسمی یا روحیِ زن، دلالت نشانه‌ها بر بالا بودن احتمال ابتلای جنین به بیماری یا مرگ پیش‌رس یا معلولیت، یا کاهش انتخابی تعداد جنین‌ها به منظور پایین آوردن احتمال خطر برای سلامت جنین در بارداری‌های چندگانه انجام شود.^[۲۳]
• انتخابی سقط انتخابی یا داوطلبانه سقطی است که بنا به خواستِ زن به دلایل غیرپزشکی به دست خود و یا دیگری انجام شده باشد.^[۲۴]

سقط جنین غیرعمدی (ناخواسته)

سقط جنین ناخواسته یا غیرعمدی، خروج ناخواسته رویان یا جنین پیش از هفتهٔ بیستم تا بیست و دوم بارداری است^∗. چنانچه بارداری پیش از سی و هفت هفته خاتمه یابد و منجر به تولد نوزادی زنده گردد، "تولد زودرس"^∗ یا "پیش از موعد"^∗ تلقی می‌شود.^[۲۵] جنینی که پس از حیات یافتن، در رحم و یا در زمان وضع حمل بمیرد، عموماً با اصطلاح "جنین مرده به دنیا آمد"^∗ شناخته می‌شود.^[۲۶] تولد پیش از موعد و زایمانِ جنین مرده، عموماً سقط جنین تلقی نمی‌شوند، اگرچه استفاده از این اصطلاحات گاهی با یک‌دیگر هم‌پوشانی پیدا می‌کند. تنها۳۰ تا ۵۰ ٪ از لقاح‌ها، سه‌ماهه اول را با موفقیت پشت سر می‌گذارند،^[۲۷] حجم قابل توجهی از آن دسته از لقاح‌ها که به ثمر نمی‌رسند، پیش از آن‌که زن از عمل لقاح مطلع شده باشد، از بین می‌روند^[۲۸] و بسیاری از بارداری‌ها پیش از آنکه پزشکان توانایی تشخیص رویان را داشته باشند خاتمه می‌یابند.^[۲۹] در بررسی از حداقل ۵۰ ٪ از بارداری‌های زود خاتمه یافته، شایع‌ترین دلیل سقط جنینِ غیرعمدی در طول سه‌ماهه اول بارداری، اختلالات کروموزومی است[۱۰][۱۶]، از جمله سایر دلایل می‌توان به بیماری‌های عروقی (همچون لوپوس)، دیابت، سایر مشکلات هورمونی، عفونت و اختلالات رحمی اشاره کرد.^[۳۰] بالا رفتن سن مادری و سابقه بیمار در سقط غیرعمدی جنین، به عنوان دو عامل اساسی مرتبط با افزایشِ ریسکِ سقطِ غیرعمدی شناخته می‌شوند.^[۳۱] سقط جنین غیرعمدی، هم‌چنین ممکن است در نتیجه تروما یا ضربه اتفاقی نیز رخ دهد.^[۳۲]

ایمنی سقط جنین

خطرات بهداشتی سقط جنین بستگی به این دارد که آیا روش انجام، بدون خطر و یا غیربهداشتی است. سازمان جهانی بهداشت سقط جنین ناامن را روشی تعریف می‌کند که افراد غیر ماهر، با وسایل خطرناک و یا در مراکز غیر بهداشتی انجام می‌دهند.^[۳۳] سقط جنینی که در کشورهای توسعه یافته مطابق با قوانین انجام می‌شود، جزو کم خطرترین عمل‌های پزشکی است.^[۳۴] در ایالات متحده، خطر مرگ مادران از سقط جنین ۰٫۵۶ در هرصدهزار سقط جنین است و حدود ۱۲٫۵ بار امن تر از زایمان (۷٫۰۶ مرگ و میر مادران در هر صدهزار تولد زنده) می‌باشد.^[۳۵] خطر مرگ و میر مرتبط با سقط جنین با افزایش سن حاملگی افزایش می‌یابد، اما هنوز پایین‌تر از زایمان در ۲۱ هفتگی حاملگی است.^[۳۶][۳۷]

روش‌ها

• آسپیراسیون خلاء^∗ در سه‌ماهه اول امن‌ترین روش سقط جراحی است و می‌تواند در یک مطب مراقبت‌های اولیه، کلینیک سقط جنین، یا بیمارستان انجام شود. عوارض نادر هستند و می‌تواند سوراخ شدگی رحم، عفونت لگن خاصره، ماندن جفت و نیاز به تخلیه مجدد باشد.^[۳۸] آنتی بیوتیک پیشگیرانه (مانند داکسی سیکلین یا مترونیدازول) به طور معمول قبل از سقط جنین انتخابی داده می‌شود،^[۳۹]چون اعتقاد بر این است که به طور قابل ملاحظه‌ای خطر عفونت پس از عمل رحم را کاهش می‌دهد.^[۴۰] عوارض پس از سقط سه‌ماهه دوم شبیه به عوارض افرادی است که بعد از سه‌ماهه اول سقط می‌کنند و تا حدودی به روش انتخاب شده بستگی دارد.
• اتساع و تخلیه^∗ بررسی کتابخانه‌ای کوکران در سال ۲۰۰۸ نشان داد که اتساع و تخلیه از روش‌های دیگر سقط در سه‌ماهه دوم امن‌تر بود.^[۴۱]
• سقط دارویی سقط دارویی با میفه پریستون و میزوپروستول پس از ۴۹ روز از سن حاملگی مؤثر است.^[۴۲] در زنان تا ۶۳ روز پس از سن حاملگی استفاده شده‌است، البته با افزایش خطر عدم موفقیت (با نیاز به سقط جنین جراحی)^[۴۳] سقط جنین دارویی به اندازه سقط جنین جراحی در سه‌ماهه اول، امن است، اما همراه با درد بیشتر و موفقیت کمتر است.^[۴۴] به بطور کلی، خطر عفونت رحم، به روش دارویی از سقط جراحی کمتر است،^[۴۵] هر چند در سال ۲۰۰۵ چهار مورد مرگ و میر پس از سقط‌های دارویی، ناشی از عفونت با کلستریدیوم سوردلی گزارش شده‌است.^[۴۶] پس از این، برخی از ارائه دهندگان سقط جنین استفاده از آنتی بیوتیک پیشگیرانه را همراه با سقط دارویی شروع کرده‌اند.^[۴۷]

سقط جنین ناامن علت عمده‌ای از آسیب و مرگ در میان زنان در سراسر جهان است. اگر چه داده‌ها مبهم هستند، تخمین زده می‌شود که سالانه حدود ۲۰ میلیون سقط جنین نا امن انجام می‌شوند، که ۹۷ ٪ آن در کشورهای در حال توسعه رخ می‌دهد.[۱] نتیجه سقط جنین غیربهداشتی، سالانه حدود ۶۸۰۰۰ مرگ و میر^[۴۸] و میلیون‌ها آسیب است.^[۴۹] اعتقاد بر این است که شرایط قانونی سقط جنین نقش عمده‌ای در میزان سقط جنین ناامن دارد.^[۵۰][۵۱] به عنوان مثال، در سال ۱۹۹۶ قانونی کردن سقط جنین در آفریقای جنوبی تأثیر مثبت و فوری، حدود ۹۰ درصد کاهش، در میزان عوارض مرتبط با سقط جنین،^[۵۲] و مرگ و میر ناشی از سقط جنین داشت.^[۵۳] سازمان بهداشت جهانی با تأکید بر قانونی کردن سقط جنین، آموزش پرسنل پزشکی، و حصول اطمینان از دسترسی به خدمات بهداشت باروری از رویکرد سلامت عمومی حمایت می‌کند.^[۵۴]

فرضیه سرطان پستان

برخی مطالعات ارتباط بین سقط و سرطان پستان را نشان داده‌اند.^[۵۵] طرفداران ارتباط علیتی بین این دو معتقدند که وقفه در رشد طبیعی پستان در دوران بارداری سلولهای نابالغی را ایجاد می‌کند که بیشتر مستعد سرطان در سینه‌است. با این حال، جامعه علمی پس از بررسی شواهد و تحقیقات دقیق نتیجه گرفته‌است که چنین ارتباطی وجود ندارد. نهادهای مهم پزشکی، از جمله سازمان بهداشت جهانی، مؤسسه ملی سرطان ایالات متحده، انجمن سرطان و... همه به این نتیجه رسیدند که سقط جنین، سرطان پستان ایجاد نمی‌کند.^[۵۶] مفهوم یک ارتباط علیتی بین سقط جنین عمدی و سرطان پستان در حال حاضر عمدتاً توسط گروه‌های طرفدار زندگی ترویج می‌شود.^[۵۷]

بهداشت روانی

توافق کنونی علمی بر آن است که هیچ رابطه علت و معلولی بین سقط جنین و مشکلات سلامت روانی وجود ندارد. انجمن روانشناسی آمریکا بر اساس شواهد علمی موجود، به این نتیجه رسیده‌است که یک مرتبه سقط جنین تهدیدی برای بهداشت روانی زنان نیست، و مشکلات سلامت روانی در این زنان بعد از سقط در سه‌ماهه اول بیشتر از مشکلات پس از حاملگی ناخواسته نیست.^[۵۸][۵۹] برخی مطالعات با نتیجه‌گیری فوق مخالف است، و معتقد است که افزایش قابل توجهی در مشکلات روحی و روانی پس از سقط وجود دارد. با این حال، این مطالعات به دلیل نادیده گرفتن سابقه اختلالات روانی، شدت یا عدم هرگونه از این اختلالات، یا انتخاب نادرست گروه‌های شاهد به دلیل نادیده گرفتن متغیرهای مداخله گر در آنها از سوی پژوهشگران و سازمان‌های حرفه‌ای مورد انتقاد قرارگرفته‌اند.

میزان سقط جنین

تعداد سقط جنین انجام شده در سراسر جهان بین سال‌های ۱۹۹۵ و ۲۰۰۳ از ۴۵ میلیون به ۴۱ میلیون نفر کاهش یافته‌است، که به معنی کاهش در میزان سقط جنین از ۳۵ به ۲۹ در هر ۱۰۰۰ زن است. بیشترین کاهش در کشورهای توسعه یافته با کاهشی از ۳۹ به ۲۶ در هر ۱۰۰۰ زن در مقایسه با کشورهای در حال توسعه، که کاهشی از ۳۴ به ۲۹ در هر ۱۰۰۰ زن رخ داده‌است. از مجموع حدود ۴۲ میلیون سقط جنین، ۲۲ میلیون ایمن رخ داده‌است و ۲۰ میلیون مخفیانه و غیربهداشتی است.^[۶۰] به طور میانگین، فراوانی سقط جنین در کشورهای در حال توسعه (که در آن سقط جنین به طور کلی محدود است) به فراوانی در کشورهای توسعه یافته (که در آن سقط جنین به طور کلی بسیار کمتر محدود است) شباهت دارد.^[۶۱][۶۲] اندازه‌گیری میزان سقط جنین در مکان‌هایی که سقط جنین در آنها غیر قانونی هستند، بسیار دشوار است به عقیده مؤسسه گات ماچر و صندوق جمعیت سازمان ملل متحد، میزان سقط جنین در کشورهای در حال توسعه تا حد زیادی به علت عدم دسترسی به روش‌های ضد بارداری مدرن می‌باشد؛ با فرض هیچ تغییری در قوانین سقط جنین، با دسترسی به روش‌های ضد بارداری سالانه حدود ۲۵ میلیون سقط جنین کمتر رخ می‌دهد، از جمله تقریباً ۱۵ میلیون کمتر سقط جنین ناامن.^[۶۳] بروز سقط جنین عمدی بصورت منطقه‌ای متفاوت است. برخی از کشورها، از جمله بلژیک (۱۱٫۲ از ۱۰۰ حاملگی شناخته شده) و هلند (۱۰٫۶ در ۱۰۰)، نسبت پایینی از سقط جنین عمدی داشته‌اند. برخی دیگر مانند روسیه (۶۲٫۶ از ۱۰۰) رومانی (۶۳ از ۱۰۰)^[۶۴] و ویتنام (۴۳٫۷ از ۱۰۰) نسبتی بالا داشته‌اند (داده‌های سه کشور اخیر کاملاً مجهول است). نسبت جهانی تخمین زده شده ۲۶ درصد بود، میزان جهانی -- ۳۵ در هر ۱۰۰۰ زن.^[۶۵]

• به تازگی یک پژوهش نشان داده است که میزان انجامِ سقط‌جنین در کشورهای مختلف، صرف‌نظر از اینکه در آنها سقط‌جنین امری قانونی است یا نه یکسان است. تفاوت عمده بین کشورهایی که سقط در آنها قانونی است و کشورهایی که سقط در آنها به شدت ممنوع است در این است که در کشورهای دستهٔ اول، سقط‌جنین در شرایطی از نظر پزشکی ایمن و بی‌خطر صورت می‌گیرد در حالیکه در کشورهای دستهٔ دوم که سقط امری غیرقانونی است معمولاً این عمل در شرایطی از نظر پزشکی ناایمن صورت می‌گیرد. این در حالی‌ست که سالانه ده‌ها هزار زن، به دلیلِ دشواری‌ها و مشکلاتِ ناشی از سقط‌های انجام‌شده به روشِ ناایمن و غیربهداشتی جان خود را از دست می‌دهند.^[۶۶]
• میزان انجام سقط‌جنین با میزان دسترسی به روش‌های کنترلِ بارداریِ کارآمد «همبستگی» دارد، به شکلی که هرچه در کشوری ابزارهای کنترل بارداری کمتر در دسترس باشد، میزانِ انجام سقط‌جنین بالاتر است. همانطور که در یک مقاله عنوان شده است، "سریع‌ترین راه برای کاهشِ میزانِ سقط‌جنین، فراهم‌کردنِ ابزارهای پیشگیری از بارداریِ قابل اعتماد است."^[۶۷]
• براساس آمار جهانی میزان شیوع سقط مکرر جنین 3 تا 4 درصد کل بارداری ها است. سقط مکرر علل مختلفی دارد که از جمله آنها می توان به عوامل ژنتیکی اشاره کرد که عامل بروز 5 تا 10 درصد سقط های مکرر و 60 تا 70 درصد کل سقط ها در جهان محسوب می شود.^[۶۸]

سن حاملگی و روش آن

میزان سقط جنین به مرحله بارداری و روش انجام آن بستگی دارد. در سال ۲۰۰۳، مراکز کنترل و پیشگیری بیماری (CDC) گزارش کرد که ۲۶ ٪ از سقط جنین‌ها در حاملگی کمتر از ۶ هفته، ۱۸ درصد در ۷ هفته، ۱۵ درصد در ۸ هفته، ۴٫۱ درصد در ۱۶ ... تا۲۰ هفته و ۱٫۴ ٪ در بیش از ۲۱ هفته رخ داده‌است. ۹۰٫۹ ٪ از سقط‌ها از طریق "کورتاژ" (مکش- آسپیراسیون، اتساع و کورتاژ، اتساع و تخلیه)، ۷٫۷ ٪ بوسیله دارو (میفه پریستون)، ۰٫۴ ٪ با "تزریق داخل رحمی" (محلول نمکی یا پروستاگلندین)، و ۱٫۰ ٪ از طریق "روش‌های دیگر" (از جمله سزارین و هیسترکتومی) انجام شده‌است.^[۶۹] طبق نظر CDC، با توجه به مشکلات جمع‌آوری اطلاعات، داده‌ها باید بصورت تجربی مشاهده گردند و برخی از مرگ و میرهای جنین در بیش از ۲۰ هفتگی ممکن است مرگ و میر طبیعی باشند که به خاطر خارج نمودن جنین با همان روش سقط جنین عمدی^[۷۰] به اشتباه تحت عنوان سقط جنین گزارش شده‌اند. مؤسسه گات ماچر ۲۲۰۰ مورد اتساع کامل و تخلیه مکشی را طی سال ۲۰۰۰ در ایالات متحده برآورد کرده‌است، این تعداد ۰٫۱۷ ٪ از تعداد کل سقط جنین انجام شده در آن سال است.^[۷۱] به طور مشابه در انگلستان و ولز در سال ۲۰۰۶، ۸۹ درصد از سقط‌ها در ۱۲ هفتگی یا کمتر از آن، ۹ درصد بین ۱۳ تا ۱۹ هفتگی، و ۱٫۵ ٪ در بیش از ۲۰ هفتگی بارداری انجام شده‌است. ۶۴ ٪ از سقط‌های گزارش شده به روش دمیدن هوا، ۶ درصد توسط E & D، و ۳۰ ٪ دارویی بود.^[۷۲]

عوامل شخصی و اجتماعی

مطالعه‌ای که در سال ۱۹۹۸ در ۲۷ کشور درباره دلایل زنان برای خاتمه بارداری انجام شد نشان داد شایع‌ترین دلیل زنان برای سقط جنین، به تعویق انداختن بچه دار شدن به زمان مناسب تر و یا تمرکز قوا و منابع بر روی کودکان موجود بود. شایع‌ترین دلایل عوامل اجتماعی - اقتصادی بودند مانند ناتوانی در پرداخت هزینه کودک از جمله هزینه‌های مستقیم برای تربیت فرزند و یا از دست دادن درآمد هنگام مراقبت از فرزند، عدم حمایت از سوی پدر، عدم توانایی مالی برای داشتن کودکان اضافی، تمایل به ارائه تحصیل برای کودکان موجود، اختلال در تحصیل، مشکلات رابطه با شوهر و ذکر این که او بیش از حد جوان و بیکار است.^[۷۳] مطالعه‌ای در سال ۲۰۰۴ که در آن زنان آمریکایی در کلینیکی پرسشنامه‌ای را پاسخ دادند نتایج مشابهی داشت.^[۷۴] بررسی سال ۱۹۹۸ خطر برای سلامت مادران را دلیل اصلی با نسبت ۵-۱۰ درصد در هفت کشور و ۲۰-۳۸ ٪ در سه کشور (کنیا، بنگلادش و هند) عنوان کرد.^[۷۵] در گزارش ۱۹۹۷ ایالات متحده، سلامت مادران "مهم‌ترین دلیل" ۳٪ از زنان و نگرانی از سلامت جنین دلیل ۳٪ دیگر عنوان شد.^[۷۶] در سال ۲۰۰۴ در نظر سنجی در آمریکا ۱٪ از زنانی که سقط جنین داشتند در نتیجه تجاوز باردار شده بودند و ۰٫۵ ٪ در اثر زنای با محارم.^[۷۷] مطالعه‌ای در سال ۲۰۰۲ در آمریکا به این نتیجه رسید که ۵۴ ٪ از زنانی که سقط جنین داشتند هنگام باردار شدن از یکی از روشهای ضد بارداری استفاه می‌کردند در حالیکه ۴۶ ٪ از این روشها استفاده نمی‌کردند. ۴۹ ٪ از افراد از کاندوم، استفاده ناپایدار و ۷۶ ٪ از آنها قرص ضد حاملگی خوراکی ترکیبی مصرف کرده بودند؛ ۴۲ ٪ از کسانی که کاندوم استفاده کرده بودند عدم موفقیت را در نتیجه لغزش و یا پارگی عنوان کردند.^[۷۸] مؤسسه گات ماچر تخمین زده‌است که "اکثر سقط جنین‌ها را در ایالات متحده زنان اقلیت‌ها انجام می‌دهند "چون زنان اقلیت "میزان بسیار بالاتری از بارداری ناخواسته دارند."^[۷۹] برخی از سقط جنین‌ها در نتیجه فشارهای اجتماعی است. از جمله ندادن حق به افراد معلول برای داشتن فرزند، اولویت برای کودکانی از جنس خاص، تقبیح مادران مجرد، حمایت اقتصادی ناکافی از خانواده‌ها، عدم دسترسی یا نفی روشهای پیشگیری از بارداری یا تلاش در جهت کنترل جمعیت (مانند سیاست تک فرزندی در چین). گاهی اوقات این عوامل می‌تواند به سقط جنین اجباری و یا سقط جنین جنس انتخابی منجر شود.

رابطهٔ سقط جنین و بزهکاری

به دنبال قانونی‌شدن سقط‌جنین در ایالات متحده در اوایل دههٔ ۱۹۷۰، میزانِ بزهکاری در این کشور به طور ناگهانی و جدی کاهش یافت. این کاهش در حول‌وحوش سال ۱۹۹۰ ظاهر شد، یعنی ۱۷ سال پس از قانونی‌شدن سقط‌جنین در این کشور. البته اینکه کودکانِ ناخواسته، غالباً تبدیل به بزرگسالانی ناتوان [و در نتیجه غالباً مشکل‌دار و مشکل‌ساز] می‌شوند از مدت‌ها قبل شناخته شده بود. با اینکه وجود «همبستگی» بین دو «متغیر»، لزوماً نشان‌دهندهٔ «رابطهٔ علی» بین آن دو نیست اما برخی دانشمدان علوم اجتماعی، با تحلیل آماری حجمِ بالایی از داده‌ها به این نتیجه رسیده‌اند که در دسترس بودن امکانِ سقط‌جنین، فاکتور مهمی در کاهشِ متعاقب در میزانِ بزهکاری بوده است.^[۸۰]

سقط جنین ناامن (غیر بهداشتی)

گاهی اوقات زنان برای خاتمه دادن به دورهٔ بارداری خود به شیوه‌های ناامن متوسل می‌شوند، به خصوص زمانی که عمل سقط جنین، محدودیت قانونی نیز به‌همراه داشته باشد. حدود یک مورد از هشت مرگ و میر مرتبط با حاملگی، در سراسر جهان، به سقط جنین ناامن مربوط می‌شود.^[۸۱] تعریف سازمان بهداشت جهانی(WHO) از سقط جنین ناامن "روش انجام عمل سقط جنین توسط افراد فاقد مهارت‌های لازم ویا انجام این عمل در محیط‌هایی با حداقل استانداردهای پزشکی و یا دارا بودن هر دو این شرایط "است.^[۸۲] سقط جنین ناامن ممکن است از طریق خود زن یا توسط فرد دیگری بدون آموزش‌های پزشکی، و یا توسط عامل حرفه‌ای در محیطی با شرایطی زیر استانداردهای لازم انجام بگیرد. قانونی بودن سقط جنین یکی از عوامل اصلی ایمنی آن است. محدودیت‌های قانونی مربوط به سقط جنین با نرخ بالایی از سقط جنین‌های ناامن همراه است.^{[۸۳][۸۴][۸۵]} علاوه براین، عدم دسترسی به راه‌های امن و مؤثر پیشگیری از بارداری، منجر به سقط جنین ناامن می‌شود. برآورد شده‌است که اگر برنامه‌های مربوط به تنظیم خانواده و خدمات بهداشتی، در سطح جهانی، به راحتی قابل دسترس خانواده‌ها باشد، بروز سقط جنین ناامن می‌تواند ۷۳ درصد کاهش یابد، بدون آنکه تغییری در محدویت‌های قانونی مربوط به سقط جنین ایجاد شود.^[۸۶] چهل درصد زنان جهان قادرند به امکانات درمانی و انتخابی سقط جنین در دوره حاملگی دسترسی پیدا کنند.^[۸۷] در حالی که به ندرت در سقط جنین امن مرگ و میر یافت می‌شود،۷۰۰۰۰ مرگ و میر و ۵ میلیون معلولیت در هر سال، نتیجه سقط جنین ناامن است.^[۸۸] عواقب مربوط به سقط جنین در حدود ۱۲ درصد مرگ مادران در آسیا، ۲۵ درصد در آمریکای لاتین و ۱۳ درصد در کشورهای جنوب صحرای آفریقا، محاسبه شده‌است.^[۸۹] تخمین زده شده‌است که حدود ۲۴ میلیون زن دچار ناباروری ثانویهٔ ناشی از سقط جنین ناامن می‌شوند.^[۹۰] اگر چه نرخ جهانی سقط جنین از ۶/۴۵ میلیون نفر در سال ۱۹۹۵ به ۶/۴۱ میلیون نفر در سال ۲۰۰۳ کاهش یافته‌است، با این حال روش‌های ناامن همچنان ۴۸٪ کل روش‌های سقط جنین انجام شده در سال ۲۰۰۳ را تشکیل می‌دادند.^[۹۱] دسترسی به برنامه‌های تنظیم خانواده، آموزش بهداشت، و بهبود در مراقبت‌های بهداشتی در طول و بعد از سقط جنین توصیه می‌شود تا به درستی به این پدیده رسیدگی شود.^[۹۲]

قوانین جدید سقط جنین

در حال حاضر قوانین مربوط به سقط‌جنین متفاوت هستند. در سرتاسر جهان حساسیت‌های مذهبی، اخلاقی و فرهنگی در تلاش‌اند تا قوانین سقط جنین را تحت تأثیر خود قرار دهند. حق زندگی، حق آزادی و حق باروری سالم موارد عمدهٔ حقوق بشری هستند که گاهی اوقات به عنوان توجیهی برای وجود یا عدم وجود قوانین سقط جنین استفاده می‌شوند. در حوزه‌های قضائی که سقط جنین قانونی است، قبل از سقط جنین می‌بایست الزاماتی رعایت شوند. این الزامات معمولاً وابسته به سن جنین می‌باشند، در این رابطه یکی از دوره‌های سه‌ماههٔ بارداری مورد بررسی قرار می‌گیرد. در مواقع ضروری محدودیت‌های بسیاری لغو می‌شوند. برخی از حوزه‌های قضائی، در مواردی این‌چنینی، قبل از اعمال قانون باید برای مدتی در انتظار بمانند: جهت تکمیل‌شدن اطلاعات در رابطه با رشد جنین و یا تماس با پدر و مادر متقاضی جوانی که درخواست سقط جنین کرده‌است.[^[۹۳] حوزه‌های قضائی دیگر ممکن است از زن، رضایت پدر جنین را مطالبه کنند. این گروه از دست اندرکاران، بیماران را از خطرات احتمالی‌ای که در فرایند سقط جنین محتمل است، آگاه می‌کنند، و مقامات پزشکی هم تصدیق می‌کنند که سقط جنین یا با روش طبی انجام می‌گیرد یا الزامی احتماعی دارد. دیگر حوزه‌های قضایی به طور کامل سقط جنین را ممنوع کرده‌اند. با این حال، بسیاری، اما نه همه، در مواردی هم‌چون تجاوز جنسی، زنای با محارم، و یا خطر حیات و سلامتی زن باردار، سقط جنین مجاز است. در کشورهایی که در آنها سقط جنین به طور کامل ممنوع شده‌است، مانند نیکاراگوئه، می‌توان به افزایش مرگ مادران که به طور مستقیم یا غیر مستقیم ناشی از بارداری می‌باشد، اشاره کرد.^[۹۴][۹۵] در برخی از کشورها مانند بنگلادش که سقط جنین به‌طور اسمی ممنوع شده‌است، هم‌چنین ممکن است درمانگاه‌ها سقط جنین را در قالب خدمات بهداشت و درمانی مربوط به مشکلات دورهٔ قاعدگی، انجام دهند.^[۹۶] در جاهایی که سقط جنین غیر قانونی است و یا اینکه انگ اجتماعی سنگینی به همراه دارد، زنان باردار ممکن به گردشگری پزشکی روی آورند و به کشورهایی سفر می‌کنند تا در آنجا بتوانند به بارداری خود خاتمه دهند.^[۹۷] زنانی هم که قادر به سفر نسیتند به ناچار به ارائه دهندگان سقط‌های غیر قانونی متوسل می‌شوند و یا اینکه خود تلاش می‌کنند تا به هر نحوی سقط جنین را انجام دهند.^[۹۸] در کشورهایی که سقط جنین به طور کلی ممنوع نیست، خدمات پیش‌گیری از بارداری قابل دسترس می‌باشد و همچنین، گاهی اوقات در کشورهایی هم که سقط جنین در آنها ممنوع است، همچون شیلی، این خدمات دردسترس است.^{[۹۹][۱۰۰]} این موجب شده‌است تا چالش‌هایی در رابطه با ساخت اشکال خاصی از قرص‌های ضد بارداری اضطراری که موجب سقط جنین می‌شود، را برای برخی از گروه‌های حامی زندگی به وجود آورد.

انتخاب جنسی

سونوگرافی و آمنیوسنتز به پدر و مادر اجازه می‌دهد تا از ماهیت جنسیت فرزند خود، قبل از زایمان آگاه شوند. پیشرفت این تکنولوژی به سقط جنین‌های انتخابی منجر شده‌است که سقط جنین با توجه به نوع جنسیت رویان انجام می‌شود، این نوع سقط انتخابی در مورد جنس ماده بسیار شایع است. عنوان می‌شود که انتخاب جنسی در سقط جنین ممکن است تا حدی مسئول نابرابری‌های قابل توجه بین نرخ تولد فرزندان پسر و فرزندان دختر، در بعضی از نقاط جهان باشد. اولویت برای داشتن کودکان پسر و استفاده از سقط جنین برای محدود کردن تولد دختران در بسیاری از نقاط آسیا از جمله چین، تایوان، کره جنوبی و هند گزارش شده‌است.^[۱۰۱] در هند نقش اقتصادی مردان، هزینه‌های مرتبط با تأمین جهزیه و همچنین وجود برخی نقش‌های فرهنگی سنتی که بر عهده مردان گذاشته شده‌است چون تشییع جنازه توسط خویشاوند نزدیک مرد، منجر به اولویتِ داشتن فرزند پسر به دختر شده‌است.^[۱۰۲] در دسترس بودن گستردهٔ انجام تست‌های تشخیصی در طول سال‌های ۱۹۷۰ تا ۱۹۸۰ منجر به تبلیغات به منظور سرمایه‌گذاری در خدماتی گردید که "سرمایه‌گذاری ۵۰۰ روپیه [برای تشخیص جنسی]، ذخیره ۵۰۰۰۰ روپیه [برای جهیزیه] در آینده "نامیده می‌شد.^[۱۰۳] در سال ۱۹۹۱ نسبت جنس مرد به زن در هند از هنجار بیولوژیکی خود که ۱۰۵ به ۱۰۰ بود به حدود ۱۰۸ به ۱۰۰ منحرف شد.^[۱۰۴] محققان ادعا می‌کنند که بین سال‌های ۱۹۸۵ و ۲۰۰۵ در حدود ۱۰ میلیون جنین دختر مورد انتخاب سقط جنین قرار گرفته بودند.^[۱۰۵] دولت هند در سال ۱۹۹۴ ممنوعیت سقط جنین انتخابی قبل از وضع حمل را به تصویب رساند و در سال ۲۰۰۲ آن را به طور رسمی ممنوع اعلام کرد.^[۱۰۶] و در حال حاضر سقط جنین تنها در مواردی که سلامتی مادر در خطر باشد، ممنوع است.^[۱۰۷] در جمهوری خلق چین نیز ترجیحِ داشتن فرزند پسر به دختر ریشه‌های تاریخی دارد. اجرای سیاست تک فرزندی در سال ۱۹۷۹ در پاسخ به نگرانی‌های افزایش جمعیت، منجر به افزایش نابرابری در نسبت جنسی شد. این نابرابری در اثر دور زدن قانون، توسط پدر و مادرهایی که از آزادی سقط جنین در جهت سقط جنین دختران ناخواسته‌شان استفاده می‌کردند، به وجود می‌آمد.^[۱۰۸] این احتمال بسیار زیاد است که سقط جنینِ جنس انتخابی، بر روی افزایش نسبت نرخ تولد مرد به زن که ۱۱۷:۱۰۰ در سال ۲۰۰۲ گزارش شده‌است، مؤثر بوده‌است. این روند به طور برجسته‌تری در مناطق روستایی گزارش شده‌است: بالاترین آمار با ۱۳۰:۱۰۰ در گوانگدونگ و ۱۳۵:۱۰۰ در هاینن بوده‌است.^[۱۰۹] ممنوعیت سقط جنین انتخابی در سال ۲۰۰۳ به تصویب رسید^[۱۱۰]

خشونت علیه سقط‌کنندگان جنین

مواردی از اعمال خشونت، علیه کسانی که اقدام به انجام سقط جنین می‌کنند و همچنین ارائه‌دهندگان امکانات مربوط به سقط جنین، مشاهده شده‌است. خشونت علیه سقط جنین توسط منابع دولتی و علمی به عنوان عملی تروریستی طبقه‌بندی شده‌است.^{[۱۱۱][۱۱۲]}

در ایران

مشاور دفتر سلامت خانواده وزارت بهداشت در روزنامه وطن امروز، در خرداد ۱۳۹۳ از وقوع روزانه هزار مورد سقط جنین در کشور خبر داد: ۱۵۰ تا ۳۵۰ هزار سقط جنین در طول سال اتفاق می‌افتد که از این میان ۱۲۰ هزار مورد اعلام کرده‌اند که فرزند نمی‌خواسته‌اند، ۱۰۰ هزار مورد بیمار بوده‌اند و ۲۰ تا ۳۶ درصد به دلیل مسائل اقتصادی رخ می‌دهد. محمد اسلامی مشاور فنی دفتر سلامت خانواده وزارت بهداشت با اشاره به سقط‌های غیرقانونی در کشور اظهار داشت: ۱۵۰ تا ۳۵۰ هزار سقط جنین در طول سال داریم به طوری که روزانه هزار مورد سقط اتفاق می‌افتد. وی به دلایل سقط جنین در ایران اشاره کرد و افزود: افزایش سن زن، افزایش سن همسر، فاصله بارداری زیاد پس از ازدواج، بارداری برنامه‌ریزی نشده و تمایل نداشتن به فرزند‌آوری از این دلایل است و اعتقادات مذهبی مهم‌ترین مانع برای انجام سقط گزارش شده‌اند. به گفته اسلامی، از ۲۲۰ هزار مورد در سال ۹۱، ۱۲۰ هزار مورد اعلام کرده‌اند که فرزند نمی‌خواسته‌اند، ۱۰۰ هزار مورد گفته‌اند بیمار بوده‌اند، ۲۰ تا ۳۶ درصد به دلیل مسائل اقتصادی بوده و ۵ درصد به دلیل تداخل با تحصیل گزارش شده است. وی بیان داشت: سازمان پزشکی قانونی مجوز ۷ هزار سقط را صادر کرده است که ظرف سال‌های گذشته اعطای مجوز ۸ تا ۱۰ درصد رشد داشته است.^[۱۱۳]

عباس آمیان مدیرکل پزشک قانونی استان کرمان، با اشاره به قانون سقط درمانی مصوب مجلس شورای اسلامی به ایسنا (شهریور ۱۳۹۳) گفت، ماده واحدهٔ سقط درمانی با تشخیص قطعی سه پزشک متخصص و تأئید پزشکی قانونی مبنی بر بیماری جنین که به علت عقب‌افتادگی یا ناقص‌الخلقه بودن موجب حرج مادر است و یا بیماری مادر که با تهدید جانی مادر توأم باشد پیش از چهار ماه با رضایت زن مجاز به سقط است. وی ادامه داد، در غیر این‌صورت متخلفان از اجرای مفاد این قانون به مجازات‌های مقرر در قانون مجازات اسلامی می‌شوند. مدیرکل پزشک قانونی استان کرمان یادآور شد، پارسال موارد ارجاعی سقط درمانی به اداره‌کل پزشکی قانونی ۳۶۷ مورد بوده است که، نزدیک به ۱۶۷ مورد، منتج به صدور مجوز شده‌اند.

شنیده می‌شود بیشتر مراجعه‌کنندگان دختران جوانی هستند که بدون اینکه خانوادهٔ آنها چیزی از این ارتباط بدانند مراجعه می‌کنند.^[۱۱۴]

رویکرد به سقط جنین در ادیان

کلیسای کاتولیک به «حق زندگی» باور دارد و آموزه‌ها و اصول اعتقادی کلیسای کاتولیک در مخالف با عمل «سقط جنین» است.^[۱۱۵]

جستارهای وابسته

• سقط خودبه‌خودی

 

سیفلیس
تصویر میکروسکپی از ترپونما پالیدوم
آی‌سی‌دی-۱۰	A50-A53
آی‌سی‌دی-۹	090-097
دادگان بیماری‌ها	۲۹۰۵۴
مدلاین پلاس	000861
ای‌مدیسین	med/۲۲۲۴ emerg/563 derm/413
پیشنت پلاس	سیفلیس
سمپ	D013587

سیفلیس یا سفلیس (به فرانسوی: Syphilis) نوعی بیماری آمیزشی است که از باکتری ترپونما پالیدوم ناشی می‌شود. اولین بار فریتز شادین و اریش هوفمان در سال ۱۹۰۵ باکتری‌ای را که باعث این بیماری می‌شود، یعنی ترپونما پالیدیوم را شناسایی کردند. سیفلیس می‌تواند در یکی از این چهار مرحله اولیه، ثانویه، نهفته و سوم ظاهر شود. سیفلیس اولیه از طریق ارتباط مستقیم جنسی با زخم‌های عفونی شخص مبتلا به این بیماری عارض می‌شود. سیفلیس ثانویه به شیوه‌های مختلفی ظاهر می‌شود و علایم آن غالباً پوست، غشاء مخاطی و غدد لنفاوی را درگیر می‌کند. در سیفلیس نهفته عفونت با استفاده از سرم‌شناسی شناسایی می‌شود و در آن علایم بیماری مشاهده نمی‌شود. مرحله سوم به سه شکل دمل سیفلیسی، سیفلیس عصبی متاخر و سیفلیس قلبی–عروقی تقسیم می‌گردد و در یک سوم افراد آلوده‌ای که تحت درمان قرار نمی‌گیرند بروز می‌کند. همچنین ابتلا به سیفلیس به صورت مادرزادی نیز می‌تواند در دوران بارداری یا هنگام زایمان رخ دهد و دو سوم نوزادان سیفلیسی بدون علایم این بیماری به دنیا می‌آیند.

راه اصلی انتقال سیفلیس آمیزش جنسی است؛ اما می‌تواند در دوران بارداری یا هنگام زایمان هم از مادر به جنین منتقل و منجر به سیفلیس مادرزادی شود. این بیماری می‌تواند با بوسه‌زدن بر روی محلی در نزدیکی زخم و نیز از راه دهانی، مهبلی و نزدیکی مقعدی، انتقال یابد، اما نمی‌تواند از طریق صندلی توالت، فعالیت‌های روزانه، وان‌های داغ یا استفاده مشترک از ظروف غذا یا لباس منتقل شود. سیفلیس معمولاً با زخم‌های بدون درد روی اندام تناسلی یا در دهان یا مقعد (عفونت اولیه) شروع می‌شود. پس از این مرحله باکتری‌ها ممکن است تا سال‌ها در بدن به صورت نهفته و غیرفعال باقی‌مانده و پس از آن دوباره فعال شده و مرحله بعدی سیفلیس بروز کند. بنابراین تشخیص بالینی سیفلیس در ابتدای بیماری دشوار بوده و تایید ابتلا به این بیماری، از طریق آزمایش خون یا با بررسی میکروسکوپی امکان‌پذیر است.

پرهیز از تماس فیزیکی با شخص مبتلا و همچنین استفاده صحیح از کاندوم در کاهش خطر انتقال سیفلیس موثر است، همچنین می‌توان از طریق غربالگری مادران در طول دوران بارداری و درمان کسانی که مبتلا هستند، از ابتلای نوزادان به سیفلیس مادرزادی پیشگیری کرد. سیفلیس را می‌توان به طور موثری با آنتی‌بیوتیک‌ها درمان کرد. بررسی‌ها نشان می‌دهد که تنها در سال ۱۹۹۹، ۱۲ میلیون مورد جدید آلوده به سیفلیس مشاهده شد که بیش از ۹۰٪ آنها در کشورهای در حال توسعه زندگی می‌کردند. اگرچه در دهه ۱۹۴۰ به دنبال استفاده گسترده از پنی‌سیلین میزان ابتلا به سیفلیس کاهش چشم‌گیری داشت، اما پس از آغاز هزاره سوم در بسیاری از کشورها میزان ابتلا افزایش یافته است. در مبتلایان به سیفلیس، به دلیل وجود زخم‌هایی روی آلت تناسلی و یا لب و زبان، احتمال آلودگی به ویروس HIV در طی تماس جنسی افزایش می‌یابد.^[۱][۲][۳]

محتویات

علایم و نشانه‌ها

سیفلیس می‌تواند در یکی از این چهار مرحله ظاهر شود: اولیه، ثانویه، نهفته، و سوم^[۴] و همچنین می‌تواند به صورت مادرزادی منتقل شود.^[۵] ویلیام آسلر به خاطر علایم متنوع این بیماری آن را «مقلد بزرگ» نامید.^[۴][۶]

مرحله اولیه

 

سیفلیس اولیه نوعاً از طریق ارتباط مستقیم جنسی با زخم‌های عفونی شخص مبتلا به این بیماری عارض می‌شود.^[۷] تقریباً ۳ تا ۹۰ روز بعد از اولین ارتباط (به طور متوسط ۲۱ روز) یک زخم پوستی که شانکر نامیده می‌شود ظاهر می‌شود. این زخم اغلب در همان قسمت تماس پدیدار می‌شود.^[۴] این زخم معمولاً (در ۴۰٪ موارد) از نوع زخم سفت، بدون درد و خارشی بر روی پوست و دارای ظاهری تمیز و حاشیه‌هایی برجسته در اندازه‌ای بین ۰٫۳ تا ۳٫۰ سانتی‌متر است.^[۴] البته این زخم ممکن است هر شکلی به خود بگیرد.^[۸] در حالت معمول، این زخم از یک لکه به یک سفت‌دانه و در نهایت به یک زخم تبدیل می‌شود.^[۸] گاهی اوقات ممکن است چندین زخم در محل ظاهر شوند (تقریباً در ۴۰٪ موارد)،^[۴] و زمانی که این بیماری با ایدز همراه باشد ظهور چند زخم در محل رایج است. ممکن است زخم‌ها دردناک یا حساس باشند (در ۳۰٪ موارد)، و یا ممکن است در محلی خارج از اندام تناسلی ظاهر شوند (بین ۲ تا ۷٪ موارد). رایج‌ترین محل زخم در زنان گردن رحم (۴۴٪ موارد)، در مردان دگرجنس‌گرا آلت تناسلی (۹۹٪ موارد) و در مردانی که با مردان دیگر آمیزش می‌کنند (MSM) معمولاً مقعد و راست‌روده (۳۴٪ موارد) است.^[۸] معمولاً غدد لنفاوی (در ۸۰٪ موارد) در اطراف محل عفونت بزرگ می‌شوند^[۴] و این اتفاق هفت تا ۱۰ روز بعد از شکل‌گیری شانکر رخ می‌دهد.^[۸] اگر این زخم درمان نشود ممکن است سه تا شش هفته در محل باقی بماند.^[۴]

مرحله ثانویه

 

 

سیفلیس ثانویه تقریباً چهار تا ده هفته بعد از عفونت اولیه ظاهر می‌شود.^[۴] این در حالیست که بیماری ثانویه به شیوه‌های مختلفی ظاهر می‌شود و علایم آن غالباً پوست، غشاء مخاطی و غدد لنفاوی را درگیر می‌کند.^[۹] ممکن است دانه‌هایی متقارن، مایل به قرمز–صورتی، بدون خارش بر روی بدن و انتهای اندام‌ها، از قبیل کف دست و پا ظاهر شوند.^[۴][۱۰] زخم ممکن است ماکولوپاپولار یا دانه چرکی باشد. شکل آن می‌تواند مسطح، نسبتاً سفید یا زگیل‌مانند باشد که به زگیل لاتیوم معروفند و روی غشای مخاطی رشد می‌کنند. تمامی این زخم‌ها، محلی برای رشد باکتری‌ها و عفونی هستند. علایم دیگر می‌تواند شامل تب، گلودرد، کسالت، کاهش وزن، ریزش مو، و سردرد باشد.^[۴] علایم نادر این بیماری شامل التهاب کبد، بیماری کلیه، آرتریت، ورم غشای پوششی استخوان، یوئیت و التهاب عصب بینایی است.^[۴][۱۱] البته، حدود ۲۵ درصد افراد ممکن است با بازگشت علایم ثانویه مواجهه شوند. بیشتر افرادی که علایم سیفلیس ثانویه در آن‌ها بروز می‌کند (۴۰ تا ۸۵ درصد زنان، ۲۰ تا ۶۵ درصد مردان) گزارش داده‌اند که پیشتر شانکر کلاسیک سیفلیس اولیه را نداشته‌اند.^[۹]

سیفلیس نهفته

در سیفلیس نهفته عفونت با استفاده از سرم‌شناسی شناسایی می‌شود و در آن علایم بیماری مشاهده نمی‌شود.^[۷] این بیماری همچنین در آمریکا یا به صورت زودرس (کمتر از ۱ سال بعد از سیفلیس ثانویه) یا دیررس (بیش از ۱ سال بعد از سیفلیس ثانویه) تعریف می‌شود.^[۱۱] انگلستان از یک دوره زمانی دو ساله برای زودرس بودن و دیررس بودن سیفلیس نهفته استفاده می‌کند.^[۸] در سیفلیس زودرس ممکن است نشانه‌های بیماری مجداً عود کنند. سیفلیس نهفتهٔ دیررس بدون علایم است، و به اندازه سیفلیس نهفته زودرس واگیردار نیست.^[۱۱]

مرحله سوم

 

مرحله سوم تقریباً ۳ تا ۱۵ سال بعد از عفونت اولیه ظاهر شود، و می‌توان آن را به سه شکل مختلف تقسیم کرد: دمل سیفلیسی (۱۵٪)، سیفلیس عصبی متاخر (۶٫۵٪)، و سیفلیس قلبی–عروقی (۱۰٪).^[۱۱] بیماری نوع سوم، در یک سوم افراد آلوده‌ای که تحت درمان قرار نمی‌گیرند بروز می‌کند. افرادی که مبتلا به سیفلیس نوع سوم هستند، عفونت ندارند.^[۴]

دمل سیفلیسی یا سیفلیس خوش‌خیم دیررس، معمولاً ۱ تا ۴۶ سال و به طور متوسط ۱۵ سال بعد از اولین عفونت ظاهر می‌شود. ویژگی این مرحله شکل‌گیری گوم‌های مزمن است، که گره‌های غده‌مانند متورم و نرمی هستند که اندازه‌های متفاوتی دارند. آن‌ها معمولاً بر پوست، استخوان و شش‌ها ظاهر می‌شوند، اما می‌توانند در هر جای دیگر نیز ظاهر شوند.^[۴]

سیفلیس قلبی–عروقی معمولاً ۱۰ تا ۳۰ سال بعد از اولین عفونت ظاهر می‌شود. رایج‌ترین عارضه این بیماری آئورتیت سیفلیسی است، که می‌تواند منجر به آنوریسم شود.^[۴] آئورتیت سیفلیسی علامت‌دار در ۱۰٪ افراد درمان‌نشده دیده می‌شود. تخریب دیواره آئورت باعث آنوریسم می‌شود که خود آنوریسم می‌تواند سبب نارسایی آئورت و نارسایی قلبی شده و یا بر اندام‌های مجاور فشار بیاورد. آئورتیت سیفلیسی به خوبی با آنتی‌بیوتیک‌ها درمان می‌شود، اما گاه عمل جراحی برای آنوریسم نیاز است.^[۱۲]

سیفلیس عصبی به عفونتی گفته می‌شود که دستگاه عصبی مرکزی را درگیر می‌کند. این بیماری می‌تواند به صورت زودرس اتفاق بیفتد و ممکن است بدون علامت باشد یا به صورت مننژیت سیفلیسی ظاهر شود، یا به صورت دیررس و به کشل سیفلیس منینگو وسکیولار، فلج عمومی، یا تابس دورسالیس باشد، که با ضعف در حفظ تعادل و دردهای لحظه‌ای در اندام‌های انتهایی بدن همراه است. سیفلیس دیررس اعصاب معمولاً بین ۴ تا ۲۵ سال بعد از عفونت اولیه ظاهر می‌شود. سیفلیس منینگو وسکیولار معمولاً با بی‌حسی و تشنج، و فلج عمومی به همراه جنون و تابس دورسالیس همراه است.^[۴] همچنین، ممکن است مردمک ارگیل–رابتسون – که مردمک‌هایی کوچک و دو سویه‌ای هستند و وقتی شخص به اشیاء نزدیک متمرکز می‌شود تنگ می‌شوند – در این بیماری وقتی که شخص در معرض نور قرار می‌گیرد تنگ نشوند.^[۱۳]

سیفلیس مادرزادی

ابتلا به سیفلیس مادرزادی می‌تواند در دوران بارداری یا هنگام زایمان رخ دهد. دو سوم نوزادان سیفلیسی بدون علایم این بیماری به دنیا می‌آیند. علایم رایج این بیماری در دو سال اول زندگی بروز می‌کنند که شامل بزرگی طحال و کبد (۷۰٪)، زخم/شانکر (۷۰٪)، تب (۴۰٪)، سیفلیس عصبی (۲۰٪) و التهاب ریه (۲۰٪) هستند. اگر درمانی صورت نگیرد، در ۴۰٪ موارد ممکن است سیفلیس مادرزادی دیررس بروز کند که علایم آن شامل تغییر شکل بینی فرورفته، علامت هیگومناکیز، سابر شین و مفاصل کلاتون می‌شود.^[۱۴]

باکتری‌شناسی

 

ترپونما پالیدیوم زیرگونه‌ای از پالدیوم مارپیچی‌شکل است؛ یک باکتری گرم-منفی دارای تحرک بالاست.^[۸][۱۵] سه بیماری دیگر در انسان وجود دارد که ترپونما پایلدیوم عامل ایجاد آنهاست که عبارتند از یاز (زیرگونه‌ای از پرتنیو)، پینتا (زیرگونه‌ای از کاراتیوم)، و بیجل (زیرگونه‌ای از اندیمیکیوم).^[۴] موارد اخیر بر خلاف زیرگونه پالیدیوم موجب بیماری عصبی نمی‌شوند.^[۱۴] انسان‌ها تنها منبع طبیعی شناخته شده برای زیرگونه‌های پالیدیوم هستند.^[۵] این گونه بدون میزبان نمی‌تواند بیش از چند روز زنده بماند. این مسئله به خاطر ژنوم کوچک آن است (۱٫۱۴ MDa) که نمی‌تواند مسیر متابولیکی لازم برای ساخت مواد غذایی را رمزگذاری کند. این باکتری برای تکثیر بسیار کند عمل می‌کند و برای این کار زمانی بیشتر از ۳۰ ساعت لازم دارد.^[۸]

راه‌های انتقال

سیفلیس در درجه اول از طریق تماس جنسی یا در دورهٔ بارداری از مادر به جنین منتقل می‌شود؛ اسپیروکت قادر است تا از غشای مخاطی سالم یا پوست آسیب‌دیده عبور کند.^[۴][۵] بنابراین، این بیماری می‌تواند با بوسه‌زدن بر روی محلی در نزدیکی زخم و نیز از راه دهانی، مهبلی و نزدیکی مقعدی، انتقال یابد. تقریباً ۳۰ تا ۶۰٪ کسانی که در معرض سیفلیس اولیه و ثانویه قرار می‌گیرند به این بیماری مبتلا می‌شوند.^[۱۱] قابلیت عفونی شدن آن را می‌توان با این واقعیت نشان داد که اگر فردی تنها با ۵۷ عدد از این موجودات واکسینه شود، ۵۰٪ امکان دارد تا مبتلا به عفونت شود.^[۸] اکثر مبتلایان جدید این بیماری در آمریکا (۶۰٪ موارد) مردانی که با مردان دیگر آمیزش می‌کنند بوده‌اند. این بیماری می‌تواند از طریق فراورده‌های خونی نیز منتقل شوند. با این حال، این مسئله در بسیاری از کشورها مورد آزمایش قرار گرفته است و میزان خطر ابتلا به بیماری از این طریق پایین است. به نظر می‌رسد خطر انتقال از طریق سرنگ مشترک محدود باشد.^[۴] سیفلیس نمی‌تواند از طریق صندلی توالت، فعالیت‌های روزانه، وان‌های داغ، یا استفاده مشترک از ظروف غذا یا لباس منتقل شود.^[۱۶]

تشخیص بیماری

 

تشخیص بالینی سیفلیس در ابتدای بیماری کار دشواری است.^[۸] تایید ابتلا به این بیماری، یا از طریق آزمایش خون یا با بررسی میکروسکوپی امکان‌پذیر است. به‌کارگیری آزمایش‌های خونی به دلیل سهولت اجرای آنها، رایج‌تر است.^[۴] با این حال، آزمایش‌های تشخیصی که در بین مراحل این بیماری انجام می‌شود، قادر به شناسایی بیماری نیستند.^[۱۷]

آزمایش‌های خونی

آزمایش‌های خونی قابل تقسیم به دو دسته غیر ترپونمال و آزمایش‌های ترپونمال هستند.^[۸] معمولاً در وهلهٔ اول از آزمایش‌های غیرترپونمال استفاده می‌شود، که شامل آزمایش آزمایشگاه تجسس بیماری‌های آمیزشی (VDRL) و آزمایش‌های ریاگین سریع پلاسما است. البته، از آنجا که این آزمایش‌ها به ندرت از نوع مثبت کاذب هستند، برای تایید این بیماری انجام آزمایش ترپونمال، از قبیل سنجش لختگی ذرات تارپیچ پالیدیوم (TPHA) یا آزمایش جذب پادتن ترپونمال فلورسنت (FTA-Abs) مورد نیاز است.^[۴] مثبت‌های کاذب در آزمایش‌های غیرترپونمال می‌توانند برخی از عفونت‌های ویروسی از قبیل آبله مرغان و سرخک، و همچنین لنفوم، سل، مالاریا، اندوکاردیت، بیماری بافت همبند و بارداری را نیز نشان دهند.^[۷] آزمایش‌های پادتنی ترپونمال معمولاً بین دو تا پنج هفته بعد از عفونت اولیه مثبت هستند.^[۸] سیفلیس عصبی می‌تواند با بررسی بالا بودن تعداد گلبول سفید (غالباً لنفوسیت) و سطح بالایی از پروتئین در مایع مغزی–نخاعی در شرایط عفونت سیفلیس تشخیص داده شود.^[۴][۷] اگر شخصی آلوده به اسپیروکت سیفلیس باشد، باید پس از درمان نیز برای اطمینان از برطرف شدن عفونت، آزمایش‌های تعقيبی خون در ماه‌های ۳، ۶، ۱۲ و ۲۴ (پس از آغاز درمان) داشته باشد.^[۱۸] البته معمولاً انجام آزمایش در ماه‌های ۶ و ۱۲ کفایت می‌کند، مگر اینکه بیمار به ویروس HIV نیز مبتلا باشد که در اینصورت باید حتماً در ماه‌های ۳، ۶، ۱۲ و ۲۴ آزمایش صورت گیرد.^[۴]

آزمایش مستقیم

با مشاهده میکروسکوپی خونابه یک شانکر (زخم سیفلیس) در منطقهٔ آسیب‌دیده، نظیر دهانه رحم، آلت تناسلی مرد، مقعد یا گلو^[۱۸] می‌توان این بیماری را به سرعت تشخیص داد. البته، بیمارستان‌ها همیشه تجهیزات یا اعضای باتجربه برای انجام این کار را ندارند، این در حالیست که آزمایش باید در عرض ۱۰ دقیقه بعد از گرفتن نمونه انجام شود. گزارش شده است که حساسیت این آزمایش باید تقریباً ۸۰٪ باشد، بنابراین این آزمایش تنها می‌تواند برای تایید تشخیص استفاده شود و نه برای رد آن. بر روی نمونه گرفته شده از شانکر می‌توان دو آزمایش دیگر نیز انجام داد. یکی آزمایش پادتن فلورسانت و دیگری آزمایش تقویت اسید نوکلئیک. در آزمایش‌های فلوئورسانت مستقیم، از پادتن‌هایی که به فلورسین سدیم چسبیده‌اند استفاده می‌شود، که خود آنها نیز به پروتئین‌های خاص سیفلیس متصل شده‌اند، در حالی‌که در آزمایش‌های تقویت اسید نوکلئیک از تکنیک‌های خاصی از قبیل واکنش زنجیره‌ای پلیمراز برای بررسی وجود ژن خاص سیفلیس استفاده می‌شود. این آزمایش‌های حساس به زمان نیستند، چرا که در آن‌ها برای تشخیص نیازی به باکتری‌های زنده نیست.^[۸]

پیشگیری

تا سال ۲۰۱۰، هیچ نوع واکسن موثری برای پیشگیری از این بیماری وجود نداشته است.^[۵] پرهیز از تماس فیزیکی با شخص مبتلا و همچنین استفادهٔ صحیح از کاندوم در کاهش خطر انتقال سیفلیس موثر است. البته استفاده از کاندوم به طور کامل خطر ابتلا را از بین نمی‌برد.^[۱۹][۱۶] بنابراین مراکز کنترل و پیشگیری بیماری روابط تک‌همسری درازمدت و دوطرفه با فرد سالم و پرهیز از استفاده از موادی همچون نوشیدنی‌های الکلی و سایر موادی که موجب افزایش رفتارهای جنسی پرخطر می‌شوند را توصیه می‌کنند.^[۱۶]

می‌توان از طریق غربالگری مادران در طول دوران بارداری و درمان کسانی که مبتلا هستند، از ابتلای نوزادان به سیفلیس مادرزادی پیشگیری کرد.^[۲۰] گروه‌کار خدمات پیشگیرانه در ایالات متحده (USPSTF) بر غربالگری جهانی همه زنان باردار به شدت تاکید دارد،^[۲۱] این در حالیست که سازمان بهداشت جهانی توصیه می‌کند که باید همهٔ زنان در اولین بررسی‌های پیش از زایمان و نیز مجدداً سه ماه بعد مورد آزمایش قرار گیرند.^[۲۲] اگر جواب آزمایش مثبت بود، آنها باید به همسران خود توصیه کنند که تحت درمان قرار گیرند.^[۲۲] البته، سیفلیس مادرزادی همچنان در کشورهای در حال توسعه شیوع دارد، چرا که در این کشورها بسیاری از زنان اصلاً از مراقبت قبل از تولد بهره‌مند نیستند، و کسانی هم که از مراقبت‌های قبل از تولد برخوردار هستند مورد غربالگری قرار نمی‌گیرند.^[۲۰] انتقال بیماری از مادر به فرزند هنوز گاه در کشورهای توسعه‌یافته روی می‌دهد، چرا که در این کشورها کسانی که مستعد ابتلا به سیفلیس (از راه مواد مخدر و غیره) هستند، شانس کمتری نیز برای تحت مراقبت بودن در دوران بارداری در مقایسه با دیگر زنان دارند.^[۲۰] به نظر می‌رسد در کشورهایی با درآمد کم یا متوسط، اقدامات صورت گرفته در جهت افزایش دسترسی مردم به انجام آزمایش، در کاهش نرخ ابتلا به سیفلیس مادرزادی نقش موثری داشته است.^[۲۲]

در بسیاری از کشورها سیفلیس بیماری گزارش‌دادنی است، از جمله کانادا،^[۲۳] اتحادیه اروپا،^[۲۴] و آمریکا.^[۲۵] این بدان معناست که ارائه‌دهندگان مراقبت‌های بهداشتی لازم است به مقامات بهداشت همگانی این بیماری را اعلام کنند، به این منظور که آنها نیز به طور مطلوب اقدام‌های لازم جهت آگاه‌سازی همسر فرد مبتلا را فراهم آورند.^[۲۶] همچنین پزشکان نیز می‌توانند بیماران را تشویق کنند تا همسران خود را برای بهره‌مندی از مراقب‌های بهداشتی به مراکز بفرستند.^[۲۷] مرکز مبارزه با بیماری توصیه می‌کند که مردانی که با مردان دیگر آمیزش می‌کنند، دست کم هر سال یک بار مورد آزمایش قرار گیرند.^[۲۸]

درمان بیماری

عفونت‌های اولیه

اولین درمان انتخابی برای سیفلیس بدون عارضه تجویز یک دوز پنی‌سیلین جی به صورت تزریق عضلانی یا مصرف یک دوز خوراکی آزیترومایسین است.^[۲۹] داکسی‌سایکلین و تتراسایکلین انتخاب‌های جایگزین هستند؛ البته به دلیل خطر زایمان ناقص، این داروها برای زنان باردار توصیه نمی‌شوند.

مقاومت آنتی‌بیوتیکی در بین داروهای زیادی ایجاد شده است، از جمله ماکرولیدها، کلیندامایسین، و ریفامپین.^[۵] در موارد زیادی، مقاومت در مقابل اریترومایسین (که خود نوعی ماکرولید است) مشاهده شده است و این دارو نتوانسته به عنوان درمانی برای سیفلیس مؤثر باشد. در مواردی که بیمار تحت درمان با استفاده از ماکرولیدها قرار می‌گیرد، باید به طور مرتب شرایط بیمار را بررسی نمود که آیا این نوع درمان مؤثر بوده یا مقاومت نشان داده است، همچنین میزان شیوع بیماری در یک نقطه جغرافیایی خاص می‌تواند عاملی برای مقاومت در مقابل دارو باشد که باید در نظر داشت. ترپونما پالیدوم‌های مقاوم در برابر ماکرولیدها بیش از همه در آمریکا، کانادا، اروپا و چین مشاهده شده‌اند، با این حال احتمال اینکه این گونه از پالیدوم‌ها توسط تورسیت یا مسافرت اشخاص به کشورهای دیگر منتقل گردند وجود دارد.^[۵]

کلیندامایسین که خود گونه دیگری از آنتی‌بیوتیک‌هاست، در مواردی مقاومت بیماری در برابر این دارو نیز مشاهده شده است. مطالعات نشان می‌دهد که ترپونما پالیدوم به طور ذاتی نسبت به کلیندامایسین مقاومت نشان می‌دهد و بر این اساس درمان با استفاده از این نوع آنتی‌بیوتیک ممکن است همواره مؤثر نباشد. همین مطلب در مورد ریفامپین هم صادق است و ترپونما پالیدوم مقاومت ذاتی در برابر ریفامپین از خود نشان می‌دهد.^[۵]

در مواردی که بیمار نسبت به پنی‌سیلین از خود مقاومت نشان می‌دهد، می‌توان با افزایش دوز دارو این مقاومت را از بین برد، به همین دلیل مقاومت در برابر پنی‌سیسلن، برخلاف ماکرولید مسئله نگران‌کننده‌ای نیست.^[۵] همچنین سفتریاکسون، که نسل سوم آنتی‌بیوتیک سفالوسپورین است، می‌تواند به اندازهٔ درمان مبتنی بر پنی‌سیلین مؤثر باشد.^[۴]

عفونت‌های بعدی

به این دلیل که پنی‌سیلین جی قابلیت چندانی در نفوذ به دستگاه عصبی مرکزی ندارد، برای درمان مبتلایان به سیفلیس عصبی توصیه می‌شود که به آنها به مدت دست کم ۱۰ روز پنی‌سیلین با دوز بالا به صورت درون وریدی تزریق شود.^[۴][۵] اگر فردی حساسیت داشته باشد، می‌توان برای درمان او از سفتریاکسون استفاده کرد یا تلاش کرد که حساسیت بدن به پنی‌سیلین را کاهش داد. سایر علائم دیررس این بیماری را می‌توان با تزریق عضلانی پنی‌سیلین جی به مدت سه هفته درمان کرد. اگر بدن بیمار واکنش نشان داد، می‌توان مانند سایر موارد از داکسی‌سایکلین یا تتراسایکلین برای مدت‌زمانی طولانی‌تر استفاده کرد. درمان در این مرحله جلوی پیشروی بیشتر بیماری را خواهد گرفت، اما تأثیر چندانی بر جبران عوارضی که قبلاً رخ داده نخواهد داشت.^[۴]

واکنش یاریش هرکس‌هایمر

یکی از عوارض جانبی نهفتهٔ درمان سیفلیس، واکنش یاریش–هرکس‌هایمر است. این عارضه غالباً ساعاتی پس از شروع درمان آغاز می‌شود و تقریباً تا ۲۴ ساعت به طول می‌انجامد. نشانه‌های آن عبارتند از تب، دردهای عضلانی، سردرد و تندتپشی.^[۴] این عارضه با سیتوکینی ایجاد می‌شود که سیستم ایمنی بدن در واکنش به لیپو پروتئین آزاد شده از پارگی باکتری سلفیس رها می‌کند.^[۳۰]

همه‌گیرشناسی

 

آمار گرفته شده نشان می‌دهد که تنها در سال ۱۹۹۹، ۱۲ میلیون مورد جدید آلوده به سیفلیس در سراسر جهان مشاهده شد که بیش از ۹۰٪ آنها در کشورهای در حال توسعه زندگی می‌کردند.^[۵] این بیماری در طول یک سال در میان ۷۰۰٬۰۰۰ تا ۱٫۶ میلیون نفر از زنان باردار دیده شده و منجر به سقط خودبه‌خودی، مرده‌زایی و سیفلیس مادرزادی شده است. در آفریقای سیاه، سیفلیس علت تقریباً ۲۰٪ از مرگ و میرهای پیش از تولد می‌باشد.^[۱۴] این میزان به نسبت در میان معتادان تزریقی، کسانی که مبتلا به ویروس اچ‌آی‌وی هستند و مردانی که با مردان دیگر آمیزش می‌کنند بیشتر است.^[۱][۲][۳] در آمریکا، میزان سیفلیس از سال ۲۰۰۶ در مردان شش برابر بیشتر از زنان بوده است، در حالی‌که این نسبت در سال ۱۹۹۷ تقریباً مساوی بود.^[۳۲] در سال ۲۰۱۰بیش از نیمی از مبتلایان به این بیماری آمریکایی‌های آفریقایی‌تبار بودند.^[۳۳]

بین قرن‌های ۱۸ و ۱۹ سیفلیس در اروپا شیوع زیادی داشته است. در اوایل قرن ۲۰ در کشورهای توسعه‌یافته، عفونت‌ها به سرعت با شیوع استفاده از آنتی‌بیوتیک‌ها کاهش پیدا کردند، و این روند تا دهه‌های ۱۹۸۰ و ۱۹۹۰ ادامه داشت.^[۱۵] از سال ۲۰۰۰، نرخ رشد سیفلیس در آمریکا، کانادا، انگلستان، استرالیا و اروپا افزایش یافته است، و این روند بیشتر در میان مردانی که با مردان دیگر آمیزش می‌کنند دیده می‌شود.^[۵] البته در طول این مدت نرخ رشد سیفلیس در میان زنان آمریکایی همچنان ثابت بوده و در میان زنان انگلیسی افزایش یافته است، اما این میزان کمتر از میزان رشد این بیماری در بین مردان بوده است.^[۳۴] نرخ رشد این بیماری در میان مردان دگرجنس‌گرا از دهه ۱۹۹۰ در چین و روسیه افزایش یافت.^[۵] این مسئله به دلیل روابط جنسی ناامن، از قبیل بی‌قیدی جنسی، فحشا، و کاهش استفاده از ابزارهای حفاظتی است.^{[۵][۳۵][۳۴]}

میزان شیوع سیفلیس در ایران در بین مردان (راست) و زنان (چپ) در سال ۱۳۸۷^[۳۶]

     بسیار کم      کم      متوسط      زیاد

در ایران سیفلیس از جمله بیماری‌هایی است که شیوع آن نسبت به سایر بیماری‌های آمیرشی مانند سوزاک، تریکومونیازیس و تبخال تناسلی در رده پایین‌تری قرار دارد.^[۳۷] به گزارش مرکز مدیریت بیماری‌ها، تعداد افراد مبتلا از ۲۷۱ مورد در سال ۱۳۶۵ به ۲۹٬۵۲۸ مورد در سال ۱۳۷۹ رسید. البته افزایش آمار مبتلایان می‌تواند به دلیل بهبود و افزایش مرکزهای گزارش‌دهی، افزایش واقعی تعداد مبتلایان، و تجمع نوع علتی یا علامتی باشد.^[۳۸] بر اساس توزیع اطلاعات کشوری عفونت‌های آمیزشی در سال ۱۳۸۵، تعداد بیماران مبتلا به سیفلیس ۷۹۵ محاسبه شده بود.^[۳۷] این در حالی است که مرکز کنترل بیماری‌های وزارت بهداشت، در همان سال میزان شیوع سیفلیس را تنها در زنان باردار برابر با ۸۵ نفر در هر ۱۰۰٬۰۰۰ اعلام کرد.^[۳۹] طبق آمار سال ۱۳۸۷ در ایران، استان‌های همدان و کرمانشاه بیشترین آمار شیوع سیفلیس را میان زنان و استان کرمانشاه بیشتری آمار را در میان مردان دارا است.^[۳۶]

بررسی‌های آماری نشان می‌دهد که اگر سیفلیس درمان نشود، تا ۵۸ درصد احتمال مرگ فرد وجود دارد و با توجه به آمار مرگ و میر افراد بر اثر سیفلیس، میزان مرگ در مردان نسبت به زنان بیشتر بود است.^[۴] شدت علائم سیفلیس در قرن‌های ۱۹ و ۲۰ میلادی کمتر بوده است، که علت آن تا حدودی به خاطر دسترسی به درمان موثر و تا حدودی به خاطر کاهش سرایت اسپیروکت‌ها بوده است.^[۹] با انجام درمان به موقع، این بیماری عوارض کمی خواهد داشت.^[۸] سیفلیس خطر ابتلا به انتقال ویروس ایدز را دو تا پنج برابر می‌کند (در برخی از مراکز شهری ۳۰ تا ۶۰ درصد) و امکان ابتلا به عفونت‌های گوناگون وجود دارد.^[۴][۵]

تاریخچه

 

خاستگاه دقیق سیفلیس مورد مناقشه است.^[۴] دانسته است که سیفلیس پیش از ورود اروپاییان به قاره امریکا، در این قاره وجود داشت. مناقشه بر سر این است که آیا سیفلیس در جای دیگری از جهان هم وجود داشته است یا خیر. در این مورد دو فرضیهٔ اولیه وجود دارد، طبق یکی از این فرضیه‌ها، سیفلیس در بازگشت خدمه از سفر دریایی کریستف کلمب از قاره آمریکا به اروپا وارد شد، و فرضیه دیگر بر این باور است که سیفلیس از قبل در اروپا وجود داشته، اما ناشناخته بوده است. به این دو فرضیه به ترتیب، فرضیه‌های «کلمبی» و «پیشاکلمبی» می‌گویند.^[۱۷] شواهد موجود بیشتر از فرضیه کلمبی پشتیبانی می‌کنند.^[۴۱][۴۲] اولین نمونه‌های گسترش سیفلیس در اروپا مربوط به سال‌های ۱۴۹۴/۱۴۹۵ در ناپل ایتالیا، طی حمله فرانسوی‌ها به ثبت رسیده‌اند.^[۱۵][۱۷] به علت شیوع این بیماری با بازگشت سربازان فرانسوی، این بیماری به «بیماری فرانسوی» معروف شد و هنوز هم به صورت سنتی آن را به این نام می‌خوانند. در سال ۱۵۳۰، برای نخستین بار یک شاعر و پزشک ایتالیایی به نام گیرولامو فراکاستورو نام «سیفلیس» را برای عنوان یکی از اشعار خود به زبان لاتین به کار برد. این شعر با وزن شش ضربی داکتیلیک، شیوع این بیماری در ایتالیا را توصیف می‌کند.^[۴۳] همچنین به لحاظ تاریخی این بیماری به «آبله بزرگ» نیز مشهور است.^[۴۴][۴۵]

اولین بار فریتز شادین و اریش هوفمان در سال ۱۹۰۵ باکتری‌ای را که باعث این بیماری می‌شود، یعنی «ترپونما پالیدیوم» شناسایی کردند.^[۱۵] اولین درمان موثر (سالوارسان) در سال ۱۹۱۰ توسط پل الریخ به کار گرفته شد، که با بررسی استفاده از پنی‌سیلین و تایید کارآیی آن در سال ۱۹۴۳ ادامه یافت.^[۱۵][۴۴] پیش از پیدایش درمان موثر، استفاده از جیوه و روش قرنطینه و درمان‌هایی که اغلب بدتر از خودِ بیماری بودند، رواج داشتند.^[۴۴] احتمال می‌رود بسیاری از چهره‌های مشهور تاریخی مانند فرانتس شوبرت، آرتور شوپنهاور، ادوار مانه^[۱۵] و آدولف هیتلر^[۴۶] مبتلا به این بیماری بوده باشند.

جامعه و فرهنگ

هنر و ادبیات

 

از اولین کارهای هنری در اروپا که سعی در به تصویر کشیدن سیفلیس داشت حکاکی روی چوب «مرد سیفلیسی» اثر آلبرشت دورر است، که گفته می‌شود تصویر یک لند نکت (سرباز حرفه‌ای اروپای شمالی) است.^[۴۷] گفته می‌شود افسانهٔ زن افسونگر متعلق به قرن ۱۹ تا حدودی برگرفته از اثرات مخرب سیفلیس است و در مورد نمونه‌های کلاسیک آن در ادبیات می‌توان به شعر La Belle Dame sans Merci اثر جان کیتس اشاره کرد.^[۴۸][۴۹] حدود سال ۱۵۸۰، هنرمندی با نام یان ون در استرات صحنه‌ای از مرد ثروتمندی را نقاشی کرد که با استفاده از چوب گرمسیری جویاک تحت درمان بیماری سیفلیس بود.^[۵۰] عنوان کار «آماده سازی و استفاده از گوایاکو برای درمان سیفلیس» بود. هدف این هنرمند از کشیدن این تصویر در مجموعه‌ای از کارهای خود آن بود که به دنیای جدید نشان دهد که چگونه درمان، هرچند بی تاثیر سیفلیس در آن دوران، دستاورد نخبگان اروپایی بوده است. در این کار رنگانگ و دقیق چهار خدمتکار در حال تهیه معجون به تصویر کشیده شده‌اند، درحالیکه پزشک به نظر می‌رسد چیزی را در پشت خود پنهان کرده و بیمار نیز در حال نوشیدن مایعی است.^[۵۱]

آزمایش‌های انسانی تاسکیگی و گواتمالا

یکی از بدنام‌ترین پرونده‌های مشکوک اخلاق پزشکی ایالات متحده امریکا در سده بیستم، آزمایش سیفلیس در تاسکیگی است.^[۵۲] این تحقیق در تاسکیگی و تحت حمایت خدمات بهداشت عمومی امریکا (PHS) با همکاری موسسه تاسکیگی انجام گرفت.^[۵۳] این پژوهش در سال ۱۹۳۲، زمانی که سیفلیس شیوع گسترده‌ای داشت و هیچ نوع درمان امن و موثری برای آن وجود نداشت آغاز شد.^[۶] هدف این تحقیق اندازه‌گیری میزان پیشروی سیفلیسِ درمان‌نشده بود. تا سال ۱۹۴۷، پنی‌سیلین به عنوان درمان موثر سیفلیس اعتبار یافت و به طور گسترده‌ای برای درمان این بیماری به‌کار گرفته شد. با این حال، پژوهشگران به مطالعه خود ادامه دادند و به بیمارانی که داوطلبِ درمان بودند پنی‌سیلین ندادند.^[۵۳] این مسئله به مجادله کشیده شد و برخی منابع دریافته‌اند که به بسیاری از بیماران پنی‌سیلین داده شده بود.^[۶] این پژوهش تا سال ۱۹۷۲ پایان نیافت.^[۵۳]

همچنین آزمایش‌هایی مربوط به سیفلیس در گواتمالا از سال ۱۹۴۶ تا ۱۹۴۸ انجام گرفت. این آزمایش‌ها با پشتیبانی ایالات متحده با همکاری برخی از وزیران و مقامات بهداشت گوتامالا در دوره حکومت خوان خوزه آریوالو انجام شدند. پزشکان، سربازان و زندانیان و بیماران روانی را بدون رضایت آگاهانه آنها به سیفلیس و سایر بیماری‌های آمیزشی آلوده می‌کردند و سپس آنها را با آنتی‌بیوتیک درمان می‌کردند. در اکتبر ۲۰۱۰، آمریکا به طور رسمی از گواتمالا برای انجام این آزمایش‌ها پوزش خواست.^[۵۴]

تحقیقات

عوامل زیادی بیماری سیفلیس را به عنوان یک بیماری که بتوان برای آن واکسن ساخت تبدیل می‌کند. از آنجایی که ترپونما پالیدیوم پاتوژنی انسانی است و در گونه‌های جانوری دیگر دیده نمی‌شود^[۵۵]، با داشتن یک واکسن به راحتی می‌توان این بیماری را از بین برد. لازمه ساختن یک واکسن عوامل پیچیده‌ای هستند، از جمله اینکه واکسن باید توانایی جلوگیری از انتقال ترپونما پالیدیوم و همینطور HIV را داشته باشد. تاکنون پژوهش‌هایس در زمینه ساخت واکسن برای این بیماری انجام شده است، اما هیچ‌یک از آنها هنوز در صنعت داروسازی وارد نشده‌اند.^[۵۶]

جستارهای وابسته

• ایدز

 

سرماخوردگی
نمایش سطح مولکولی یک راینو ویروس.
آی‌سی‌دی-۱۰	J00.0
آی‌سی‌دی-۹	460
دادگان بیماری‌ها	۳۱۰۸۸
مدلاین پلاس	000678
ای‌مدیسین	med/۲۳۳۹
پیشنت پلاس	سرماخوردگی
سمپ	D003139

سرماخوردگی (به انگلیسی: common cold) که با نام‌های نازوفارنژیت (nasopharyngitis)، رینوفارنژیت (rhinopharyngitis) و زکام حاد (acute coryza) نیز شناخته می‌شود، بیماری واگیر مربوط به دستگاه تنفسی فوقانی است که عمدتاً بینی را تحت تأثیر قرار می‌دهد. سرماخوردگی معمولاً با خستگی، احساس سرما، عطسه و سردرد آغاز می‌شود و با علائمی چون سرفه، گلودرد، آبریزش بینی و تب ادامه می‌یابد و معمولاً هفت تا ده روز بعد برطرف می‌شود و برخی علائم ممکن است تا سه هفته طول بکشد. بیش از دویست نوع ویروس عامل سرماخوردگی وجود دارد، با این حال راینو ویروس‌ها (که خود بیش از ۹۹ نوع مختلف شناخته‌شده هستند) متداول‌ترین عامل این بیماری هستند. ویروس‌های عامل بیماری می‌توانند تا مدت زمانی طولانی (برای راینو ویروس تا بیش از ۱۸ ساعت) در محیط زنده بمانند و ممکن است از دستان به چشمان و بینی که محل عفونت هستند، منتقل شوند. ویروس از طریق عطسه، سرفه و تماس با افراد یا اشیاء آلوده قابل انتقال به بدن است. برخی معتقدند که در معرض سرما قرار گرفتن باعث سرماخوردگی می‌شود و همین باعث شده که این نام را برای بیماری انتخاب کنند که البته این مطلب به اثبات نرسیده و رد شده است.

عفونت دستگاه تنفسی فوقانی بر اساس قسمت‌هایی از بدن که بیشتر دچار عفونت می‌شوند، دسته‌بندی می‌گردند، که سرماخوردگی عمدتاً بینی، سینوس‌ها (سینوزیت)، گلو (فارنژیت) و همچنین یک یا هر دو چشم را با التهاب ملتحمه تحت تأثیر قرار می‌دهد. علائم بیماری معمولاً به واکنش دستگاه ایمنی بدن بیشتر مرتبط هستند تا به بافت‌هایی که ویروس از بین می‌برد. تشخیص بیماری سرماخوردگی از آنفلونزا بسیار مشکل و گاهی غیرممکن است، در آنفلوانزا علائمی مانند سردرد، درد عضلات و تب شدت بیشتری دارند که البته در سرماخوردگی‌های شدید هم به همان شکل است. با هر بار ابتلا به بیماری، بدن انسان پادتن مربوط به ویروس را تولید می‌کند تا در آینده دیگر به آن مبتلا نشود، اما از آنجا که بیش از دویست ویروس مختلف باعث سرماخوردگی می‌شوند، با هر بار ابتلا باید پادتن مختص آن ساخته شود و برای همین یک فرد در طول زندگی خود به طور متوسط ۵۰ بار (بزرگسالان دو تا پنج بار در سال و کودکان شش تا ده بار در سال) به سرماخوردگی مبتلا می‌شود.

همچنین به دلیل همان دویست ویروس، ساختن واکسن سرماخوردگی مشکل و غیرممکن است و هیچ دارویی برای این بیماری تاکنون به وجود نیامده است، اگرچه علائم بیماری را با داروهای تب‌بر (مانند استامینوفن) یا ضدآبریزش بینی (مانند آنتی‌هیستامین) می‌توان کاهش داد. در بعضی موارد که احتمال ابتلا به یک بیماری باکتریایی (مانند برونشیت، سینه پهلو، سینوزیت و عفونت گوش میانی) وجود دارد، از پادزیست برای درمان آن استفاده می‌شود، اما پادزیست ها هیچ تاثیری بر روی ویروس سرماخوردگی ندارند. برخی نیز معتقدند که ویتامین ث یا قرص روی یا عسل می‌تواند باعث بهبودی علائم بیماری شود که به طور کامل به اثبات نرسیده است. به طور کلی پیشگیری از بیماری آسان است، زیرا ویروس عامل بیماری مدت زمان محدودی را زنده می‌ماند و با شست‌وشوی دست‌ها که یکی از راه‌های مهم برای پیشگیری است، می‌توان آن را از بین برد و برخی شواهد استفاده از ماسک‌های بینی و دهان را نیز موثر می‌دانند.

محتویات

علائم و نشانه‌ها

متداول‌ترین علائم سرماخوردگی شامل سرفه، آبریزش بینی، گرفتگی بینی و گلودرد است و علائم دیگر شامل درد عضلات، خستگی، سردرد، و بی‌اشتهایی.^[۲] گلودرد تقریباً در ۴۰% افراد و سرفه تقریباً در ۵۰% افراد بروز می‌کند،^[۳] سرفه‌های ناشی از سرماخوردگی معمولاً خشک و پشت سر هم هستند.^[۴] نیمی از موارد درد عضلانی رخ می‌دهد.^[۵] تب در بزرگسالان غیرمعمول، اما در نوزادان و کودکان رایج است و ممکن است تب خفیفی تا ۳۸٫۹ درجه مشاهده شود.^[۴][۵] بعضی از ویروس‌هایی که موجب سرماخوردگی می‌شوند، ممکن است بدون علامت باشند.^[۶][۷] رنگ خلط سینه یا ترشحات بینی ممکن است بی‌رنگ یا زرد و یا سبز باشد و اینکه آیا عفونت ناشی از باکتری بوده‌است یا ویروس را مشخص نمی‌کند.^[۸]

سرماخوردگی معمولاً با خستگی، احساس سرما، عطسه و سردرد آغاز می‌شود و تا دو روز پس از آن ادامه دارد و با علائم دیگر از جمله آبریزش بینی و سرفه دنبال می‌شود.^[۲] این علائم ۱۶ ساعت پس از در معرض ویروس قرار گرفتن آغاز می‌شوند^[۹] و معمولاً دو تا چهار روز پس از آغاز بیماری به بیشترین حد خود می‌رسند.^[۵][۱۰] علائم معمولاً ظرف هفت تا ده روز بعد برطرف می‌شوند، اما بعضی علائم مانند سرفه خشک^[۴] ممکن است تا سه هفته باقی بمانند.^[۱۱] در کودکان، سرفه در ۳۵ تا ۴۰ درصد موارد تا بیش از ده روز و در ۱۰% از موارد تا بیش از ۲۵ روز ادامه می‌یابد.^[۱۲]

علائم بیماری توسط دستگاه ایمنی بدن پدیدار می‌شوند و نه توسط ویروس.^[۱۳] مواد ضدعفونی‌کننده‌ای که توسط گلبول‌های سفید تولید می‌شوند، می‌تواند به سلول‌های بدن آسیب برساند و یا باعث تولید آنزیم و در نتیجه واکنش‌های شیمیانی درون بدن شود و این گونه علائم بیماری پدیدار می‌گردد.^[۱۴] در واقع علائم بیماری از واکنش‌های شیمیایی پیچیده درون رگ‌های خون، غدد و بافت‌های عصبی پدیدار می‌شوند.^[۱۵] گرفتگی بینی به دلیل متورم شدن رگ‌های درون حفره بینی است که میزان تورم رگ‌ها توسط عصب‌هایی کنترل می‌شود که مواد شیمیایی با نام نوراپی‌نفرین (یا نورآدرنالین) تولید می‌کنند.^[۱۶] هنگامی که بینی ملتهب می‌شود، اگر راه یکی از حفره‌های بینی سد شود و حفره دیگر خالی باشد، به آن حفره فشار وارد شده و راه برای ورود باکتری یا ویروس به بافت‌های بینی باز خواهد بود. علاوه بر بافت‌های بینی، حفره سینوس نیز می‌تواند از باکتری یا ویروس پُر شود و منجر به سینوزیت و عفونت گوش میانی در کودکان شود.^[۱۷] سرفه که از علائم بعدی سرماخوردگی است، به دلیل متورم و عفونی شدن گلو، نای و راه‌های هوایی تحتانی به وجود می‌آید. سرفه‌های خشک نشان‌دهنده‌ی التهاب راه هوایی فوقانی و سرفه‌های دارای خلط نشان‌دهنده التهاب راه هوایی تحتانی هستند.^[۱۴]

علت سرماخوردگی

ویروس‌شناسی

سرماخوردگی عفونت دستگاه تنفسی فوقانی است که به راحتی منتقل می‌شود. برخلاف باکتری‌ها، ویروس‌ها دارای ساختار سلولی نیستند. ویروس سرماخوردگی دارای جداری (envelope) از جنس پروتئین است و از این روی مقاومت بیشتری نسبت به دیگر انواع ویروس‌ها دارد.^[۱۸] دانشمندان بر این باورند که ویروس‌ها «زنده» نیستند و باید در اطراف سلول‌ها قرار گیرند تا بتوانند تکثیر شوند.^[۱۴] ویروس‌های دیگری نیز ممکن است علت سرماخوردگی باشند که عبارتند از: کروناویروس‌ها (۱۰-۱۵%)، ویروس پاراآنفلوانزا انسانی (۱۰-۱۵%)^[۱۹]، ویروس سنسیشال تنفسی انسانی ، آدنوویروس (۵%)^[۱۹]، آنتروویروس، و ویروس متاپنومو.^[۲۰] از این ویروس بیش از یک نوع وجود دارد^[۲۱] و در کل، بیش از دویست ویروس مختلف به سرماخوردگی‌ها مربوط می‌شوند.^[۵] دانشمندان هنوز قادر به تشخیص علت ۲۰ تا ۳۰ درصد سرماخوردگی‌های بزرگسالان نیستند، اگرچه فرض بر ویروسی بودن عامل آنها است و نوع ویروس اهمیتی برای درمان بیماری ندارد.^[۲۲]

 

راینو ویروس رایج‌ترین عامل سرماخوردگی است و در ۳۰ تا ۸۰ درصد موارد علت بیماری شناخته می‌شود. راینو ویروس، ویروسی از خانواده پیکورناویروس‌ها و شامل ۹۹ نوع مختلف شناخته‌شده^[۲۳][۲۴] و دارای قطری حدود ۲۰ نانومتر است، به طوری که پنج هزار عدد از این ویروس تنها ۱ میلی‌متر جای می‌گیرند.^[۱۴] راینو ویروس نوع C در سال ۲۰۰۷ کشف شد و در سرتاسر دنیا قابل مشاهده می‌شود.^[۲۲] تاثیر نوع C نسبت به نوع A و B شدیدتر است.^[۲۵] راینو ویروس دارای یک ژنوم RNA معمولی با پروتئین و پلی‌نوکلئوتید است که مشابه DNA انسان عمل می‌کند. این پروتئین‌ها عامل اصلی واکنش پادتن‎های بدن انسان هستند.^[۱۷] راینو ویروس‌ها در دمای ۹۱ درجه فارنهایت (معادل ۳۲٫۷ درجه سلسیوس) بهترین شرایط را برای رشد و نمو دارند و این دمایی است که در نوک بینی انسان مشاهده می‌شود.^[۲۲]

ساختار کروناویروس‌ها نیز دارای یک ژنوم RNA معمولی است.^[۱۷] افرادی که همزمان دارای بیماری دیگری باشند و کودکان مبتلا به بیماری‌های قلبی، بیشتر در معرض خطر ابتلا به کروناویروس‌ها هستند. معمولاً شدت سرماخوردگی که کروناویروس عامل آن باشد بیشتر است.^[۲۶] کروناویروس‌ها که پس از راینو ویروس‌ها بزرگترین عامل ابتلا به سرماخوردگی هستند، بیشتر در زمستان و بهار باعث سرماخوردگی می‌شوند.^[۲۲] اگرچه کروناویروس‌ها بیشتر در جانوران دیده می‌شوند، اما پنج نوع از آنها دستگاه تنفسی بدن انسان را تحت تاثیر قرار می‌دهد. تشخیص اینکه علت بیماری کروناویروس باشد یا خیر کمی مشکل است، چرا که برخلاف راینو ویروس‌ها به سختی در آزمایشگاه رشد و نمو می‌کنند.^[۲۲] ساختار آدنوویروس‌ها شامل دو DNA معمولی می‌شود و تاکنون بیش از ۴۰ گونه از آن شناخته شده است ولی فقط در چند گونه از آن مشخص است که چگونه باعث به وجود آمدن بیماری می‌شوند.^[۲۷] ویروس سنسیشیال تنفسی می‌تواند در نوزادان (به ویژه نوزادان زیر یک سال که زایمان زودهنگام داشته‌اند) و یا افرادی که مبتلا به یک بیماری مزمن ریوی باشند، موجب بیماری سینه پهلو شود.^[۲۸]

انتقال

 

ویروس سرماخوردگی اغلب به دو شکل منتقل می‌شود، استنشاق یا بلعیدن ذرات موجود در هوا که ویروس را دربردارند و یا تماس با مخاط بینی یا اشیای آلوده.^[۳][۲۹] اینکه کدام روش انتقال سرماخوردگی متداول‌تر است، هنوز مشخص نشده‌است، اگر چه روی تماس دست با دست و دست با پوست یا دست بیشتر تاکید می‌شود تا ذرات هوا.^[۳۰] این ویروس‌ها می‌توانند تا مدت زمانی طولانی (برای راینو ویروس تا بیش از ۱۸ ساعت) در محیط زنده بمانند و ممکن است از دستان به چشمان و بینی که محل عفونت هستند، منتقل شوند.^[۲۹] و افرادی که در مجاورت قرار داشته باشند بیشتر در معرض خطر ابتلا هستند.^[۳۰] در مهدکودک‌ها و مدارس به علت مجاورت تعداد زیاد کودکان با مصونیت کم و غالباً با بهداشت ضعیف، انتقال بیشتر متداول است.^[۳۱] پس از آن، عفونت به خانه و در حضور سایر افراد خانواده آورده می‌شود.^[۳۱] هیچ مدرکی مبنی بر اینکه که هوای مجدداً به گردش درآمده در طول یک پرواز هوایی روشی برای انتقال باشد وجود ندارد.^[۲۹] اگرچه افرادی که در محل نزدیکتری نشسته‌اند در معرض خطر بیشتری هستند.^[۳۰] سرماخوردگی‌های ناشی از راینو ویروس بیشترین میزان واگیر را در سه روز اول علائم دارد. پس از این دوره، از میزان واگیردار بودن سرماخوردگی کاسته می‌شود.^[۳۲]

به نظر می‌رسد که ویروس‌های سرماخوردگی از طریق بوسه منتقل نمی‌شوند، بلکه این ویروس‌ها از طریق ذراتی که در فواصل نزدیک از طریق سرفه یا عطسه از دهان بیرون می‌آیند می‌توانند منتقل شوند. همچنین انگشتان آلوده در جاهای عمومی مانند دستگیره در، در صورتی که با چشم یا بینی تماس پیدا کنند، ویروس قادر به انتقال خواهد بود.^[۱۴] از آنجا که راه ارتباطی بین چشم‌ها و حفره‌های بینی باز است، تماس با چشم می‌تواند باعث انتقال ویروس به سمت بینی شود.^[۳۳] ویروس‌های سرماخوردگی در اصل از طریق راه حلق و بینی به بدن منقل می‌شوند، به همین دلیل دهان را به تنهایی نمی‌توان عامل انتقال ویروس دانست.^[۱۷]

آب و هوا

این عقیده که در معرض سرما قرار گرفتن باعث سرماخوردگی می‌شود نادرست است، زیرا برای ابتلا به بیماری حتماً باید با ویروس تماس ایجاد شود، با این حال قرار گرفتن در بعضی شرایط مانند خستگی و کار زیاد، استرس، تغذیه نامناسب و سیگار کشیدن میزان آسیب‌پذیری را افزایش می‌دهد.^[۴] افرادی که دخانیات مصرف می‌کنند بیشتر در معرض خطر سرماخوردگی هستند.^[۳۴] نظریه‌ای که عُرف به آن عقیده دارند این است که سرماخوردگی از طریق قرار گرفتن برای مدت طولانی در معرض هوای سرد مانند باران یا برف «گرفته» می‌شود، که علت نام‌گذاری این بیماری نیز همین بوده‌است.^[۳۵] نقش سرد شدن بدن به عنوان یک عامل خطرزا برای سرماخوردگی مورد بحث است.^[۳۶] برخی از ویروس‌هایی که باعث سرماخوردگی می‌شوند فصلی هستند، و در هوای سرد یا بارانی و مرطوب بیشتر رخ می‌دهند.^[۳۷] تصور می‌شود که این عمدتاً به دلیل مدت زمان طولانی است که در داخل خانه سپری می‌شود؛^[۳۸] به خصوص کودکانی که به مدرسه باز می‌گردند.^[۳۱] با این حال، همچنین ممکن است که به تغییرات دستگاه تنفسی مربوط باشد که این موجب مستعد شدن برای ابتلا می‌شود.^[۳۹] رطوبت کم به دلیل هوای خشک به ذراتی که به راحتی پخش می‌شوند اجازه می‌دهد تا فواصل دورتری پراکنده شوند و مدت بیشتری در هوا بمانند و در نتیجه میزان انتقال را افزایش می‌دهد.^[۴۰]

موارد دیگر

مصونیت عمومی، در اثر تماس قبلی با ویروس‌های سرماخوردگی اتفاق می‌افتد و در افراد جوان‌تر جامعه که میزان عفونت‌های دستگاه تنفسی آنها بالاتر است بیشتر دیده می‌شود.^[۴۱] عملکرد ضعیف دستگاه ایمنی نیز عاملی خطرزا برای بیماری است.^[۴۱][۴۲] کمبود خواب و سوءتغذیه نیز با خطر بیشتر گسترش بیماری پس از قرار گرفتن در معرض راینو ویروس همراه بوده‌اند. تصور می‌شود که این به دلیل تأثیر آن‌ها بر عملکرد ایمنی باشد.^[۴۳][۴۴] شیردهی احتمال عفونت گوش میانی و عفونت دستگاه تنفسی تحتانی را کاهش می‌دهد^[۴۵] و همواره توصیه می‌شود که در دوران عفونت، شیردهی متوقف نشود.^[۴۶] مطالعات نشان می‌دهد که کودکانی که از شیر مادر تغذیه می‌کنند، پنج برابر کمتر در معرض خطر عفونت گوش هستند، زیرا شیر مادر دارای سلول‌های حیاتی جهت حفظ دستگاه ایمنی کودک است.^[۱۷]

پاتوفیزیولوژی

 

به نظر می‌رسد که علائم سرماخوردگی بیشتر به واکنش دستگاه ایمنی به ویروس مربوط باشد.^[۴۷] مکانیسم واکنش دستگاه ایمنی برای هر ویروس متفاوت است. برای مثال، راینو ویروس عموماً از طریق تماس مستقیم منتقل می‌شود. این ویروس به شیوه‌هایی نامعلوم به گیرنده‌های ICAM-1 انسان متصل می‌شود تا منجر به آزادسازی التهاب شود.^[۴۷] سپس این التهاب‌ها علائم را ایجاد می‌نمایند. در حالت کلی آسیبی به بافت پوششی بینی نمی‌رسد.^[۴۷] در مقابل، ویروس سنسشیال تنفسی (RSV) هم از طریق تماس مستقیم و هم ذرات هوا منتقل می‌شود. سپس پیش از آن که مکرراً در دستگاه تنفسی تحتانی پخش شود، در بینی و گلو تکثیر می‌شود.^[۴۸] RSV منجر به بافت پوششی آسیب می‌رساند.^[۴۸] ویروس پارا آنفلوآنزای انسانی عموماً منجر به التهاب بینی، حلق و نایژه می‌شود.^[۴۹] در خردسالان وقتی این ویروس نای را تحت تأثیر قرار دهد، ممکن است علائم خروسک پدیدار گردد که علت آن اندازه کوچک مجرای تنفسی در کودکان است.^[۴۹]

ویروس از طریق گیرنده ICAM-1 وارد سلول‌ها می‌شود و سلولی که دارای گیرنده ICAM-1 نباشد به ویروس آلوده نخواهد شد. به همین دلیل اکثر پژوهش‌های مرتبط با سرماخوردگی پیرامون ICAM-1 صورت می‌گیرد.^[۱۷] سرماخوردگی معمولاً فقط ناحیه بینی از بدن را تحت تاثیر قرار می‌دهد، زیرا این ناحیه دارای گیرنده ICAM-1 است. در مقایسه با آن، آنفلونزا سایر نقاط را نیز تحت تاثیر قرار می‌دهد و خود به تنهایی می‌تواند بیماری خطرناک و حتی کشنده‌ای باشد، در حالی که سرماخوردگی معمولاً بی خطر است و بزرگترین تهدیدی که می‌تواند داشته باشد، ابتلا به عفونتی دیگر (مانند سینه پهلو) است.^[۱۷]

تشخیص بیماری

تفاوت بین عفونت‌های ویروسی دستگاه تنفسی فوقانی به طور کلی بستگی به محلی که علائم بروز می‌کند دارد. تاثیر سرماخوردگی عمدتاً بر روی بینی، فارنژیت بر روی گلو و برونشیت بر روی ریه‌ها می‌باشد.^[۳] در نوزادان و یا افراد بسیار مسن، سرماخوردگی می‌تواند باعث گسترش عفونت‌های سینه مانند برونشیت شده و حتی منجر به مرگ شود.^[۱۴] سرماخوردگی غالباً به عنوان التهاب بینی تعریف می‌شود و ممکن است شامل مقداری التهاب گلو نیز باشد.^[۵۰] تشخیص معمولاً توسط خود فرد انجام می‌شود.^[۵] جداکردن عامل حقیقی ویروسی درگیر به ندرت انجام می‌شود،^[۵۰] و به طور کلی شناسایی نوع ویروس از طریق علائم ممکن نیست.^[۵] سرفه ناشی از سرماخوردگی در مقایسه با سرفه ناشی از آنفلوانزا ملایم‌تر است.^[۵] اگرچه وجود تب و سرفه در بزرگسالان احتمال بیشتری از آنفلوآنزا را نشان می‌دهد، با این حال شباهت بسیار زیادی میان علائم این دو وجود دارد.^[۵۱] تشخیص بیماری سرماخوردگی از آنفولانزا بسیار مشکل و گاهی غیرممکن است، در آنفلوانزا علائمی مانند سردرد، درد عضلات و تب شدت بیشتری دارند که البته در سرماخوردگی‌های شدید هم به همان شکل است.^[۱۴]

آلرژی به گرده گیاهان نیز می‌تواند موجب آبریزش بینی شده که مشابه سرماخوردگی است. معمولاً آبریزش بینی ناشی از آلرژی زمان بیشتری به طول می‌انجامد. همچنین بعضی افراد با قرار گرفتن در هوای سرد دچار آبریزش بینی می‌شوند که آن را نمی‌توان جزء علائم سرماخوردگی دانست.^[۴]

با بالا رفتن سن، دستگاه ایمنی بدن قدرتمندتر شده و با هر ابتلا به سرماخوردگی، پادتن مخصوص آن تولید می‌شود و در نتیجه بزرگسالان کمتر از خردسالان دچار سرماخوردگی می‌شوند. همچنین بزرگسالان در مقابل ویروسی که خردسالان به آن مبتلا می‌شوند، مصونیت بیشتری دارند.^[۱۴] تولید پادتنها حداقل دو هفته پس از ابتلا به عفونت انجام می‌شود و پس از سه یا چهار هفته به حداکثر میزان خود می‌رسد.^[۵۲] پادتنها باعث درمان بیماری نمی‌شوند، بلکه مانع ابتلای مجدد به یک ویروس خاص می‌شوند، از طرفی در مقابل ویروس‌های دیگر نمی‌توانند از بدن محافظت کنند و از آنجا که بیش از ۲۰۰ ویروس مختلف باعث بیماری سرماخوردگی می‌شوند، یک فرد ممکن است در طول عمر خود هر سال چندین بار دچار سرماخوردگی شود که هر کدام از آنها متعلق به یک نوع ویروس هستند.^[۱۴] در صورتی که دستگاه ایمنی بدن نسبت به یک نوع ویروس ایمن شود، به هر گونه عفونتی که مربوط به ویروس مشابه آن باشد، بر اساس حافظه قبلی ذخیره شده در سلول‌ها سریعاً پاسخ نشان می‌دهد و نسبت به آن ایمن خواهد بود.^[۱۷]

پیشگیری

تنها راه مؤثر برای پیشگیری از سرماخوردگی جلوگیری فیزیکی از پخش شدن ویروس است.^[۵۳] این کار عمدتاً شامل شست‌وشوی دست‌ها و استفاده از ماسک‌های صورت می‌شود. در محیط‌های درمانی، روپوش و دستکش یکبار مصرف نیز استفاده می‌شود.^[۵۳] انجام کارهایی مانند قرنطینه کردن افراد امکان‌پذیر نیست، زیرا بیماری بسیار همه‌گیر است و نمی‎‌توان علائم آن را به طور قطعی به این بیماری نسبت داد. از آنجا که این بیماری از طریق ویروس‌های فراوانی به وجود می‌آید و ویروس‌ها دستخوش تغییرات سریع هستند، واکسیناسیون کاری دشوار است،^[۵۳] و ایجاد واکسنی که به گونه‌ای فراگیر مؤثر باشد، بسیار نامحتمل است.^[۵۴]

شست‌وشوی مرتب دست‌ها احتمال انتقال ویروس‌های سرماخوردگی را مخصوصاً در کودکان کاهش می‌دهد.^[۵۵] اینکه آیا استفاده از داروهای ضدویروس یا پادزیست همراه با شست‌وشوی دست‌ها، مزیت خاصی دارد یا خیر نامشخص است.^[۵۵] استفاده از ماسک‌های صورت در نزدیکی افراد مبتلا می‌تواند مفید باشد، اما در مورد فاصله اجتماعی بیشتر مدارک کافی موجود نیست.^[۵۵] استفاده از مکمل روی در کاهش تعداد سرماخوردگی‌هایی که یک فرد دچار می‌شود، می‌تواند مؤثر باشد.^[۵۶] استفاده روزمره از مکمل ویتامین ث خطر شدت سرماخوردگی را کاهش نمی‌دهد، اما می‌تواند مدت زمان آن را کوتاه‌تر کند.^[۵۷]

ورزش سنگین برای سرماخوردگی توصیه نمی‌شود و می‌تواند برای آن مضر هم باشد، اما ورزش در حد ملایم (مانند پیاده‌روی) مضر نبوده و می‌تواند در کاهش علائم بیماری نیز مفید باشد.^[۵۸][۵۹]

درمان

در حال حاضر هیچ دارو یا درمان گیاهی که اثبات شده باشد دوره بیماری را کوتاه می‌کند به وجود نیامده‌است.^[۶۰] به همین دلیل درمان بیماری شامل تسکین و بهبود بخشیدن علائم آن می‌شود.^[۶۱] استراحت کافی، نوشیدن مایعات برای حفظ آب بدن، و قرقره با آب ولرم و نمک اقداماتی است که از گذشته انجام می‌شده و می‌تواند مفید باشد.^[۲۰] با این حال اکثر اقدامات درمانی مربوط به اثر شبه دارو است.^[۶۲]

مراقبت

 

سرماخوردگی عموماً خفیف است و به خودی‌خود برطرف شده و اکثر علائم آن ظرف یک هفته بهبود می‌یابد.^[۳] عوارض جدی‌تر، در صورت بروز، در میان افرادی است که بسیار پیر یا بسیار جوان هستند، و یا دچار ضعف ایمنی هستند.^[۶۳] عفونت‌های باکتریال ثانویه ممکن است رخ دهد و منجر به سینوزیت، فارنژیت، یا عفونت گوش میانی شود.^[۶۴] به طور تخمینی در ۸% موارد سینوزیت و در ۳۰% موارد عفونت گوش رخ می‌دهد.^[۶۵]

درمان‌هایی که به تسکین علائم بیماری کمک می‌کنند شامل داروهای مسکن ساده و داروهای تب‌بر مانند ایبوپروفن^[۶۶] و استامینوفن است.^[۶۷] مدرکی مبنی بر اینکه داروهای سرفه بیش از داروهای ساده مسکن اثرگذار باشند، موجود نیست،^[۶۸] و این داروها به علت عدم وجود شواهد نشان‌دهنده اثربخشی و همچنین خطر آسیب، برای استفاده در کودکان توصیه نمی‌شود.^[۶۹][۷۰] در سال ۲۰۰۹، کانادا استفاده از داروهای بدون نسخه سرماخوردگی و سرفه را به دلیل نگرانی‌هایی در مورد مزایای اثبات نشده و خطرات، برای کودکان شش ساله یا کوچکتر محدود کرد.^[۶۹]استفاده ناصحیح از دکسترومتورفان (که دارویی بدون نسخه می‌باشد) در برخی کشورها منجر به ممنوعیت آن شده‌است.^[۷۱] در آمریکا مشاهده شده است که استفاده از داروهای بدون نسخه مانند سودوفرین، آنتی‌هیستامین و دکسترومتورفان منجر به مرگ غیرمنتظره تعدادی از کودکان زیر ۱۰ ماه شده است. در چنین مواردی والدین قبل از مصرف دارو با پزشک مشورت نمی‌کنند و این نشان می‌دهد که این موضوع احتیاج به آموزش بیشتر دارد.^[۷۲] از داروهای بدون نسخه نباید برای کودکان زیر ۲ سال استفاده کرد، زیرا اطلاعات دقیقی از دوز مصرفی مناسب دارو برای کودکان وجود ندارد.^[۷۳]

در بزرگسالان، علائم آبریزش بینی می‌تواند با آنتی‌هیستامین‌های نوع اول کاهش یابد، با این حال، این نوع آنتی‌هیستامین‌ها ممکن است با عوارض جانبی از جمله خواب‌آور بودن و خشکی دهان همراه باشند.^[۴][۶۱] آنتی‌هیستامین‌ها علاوه بر کاهش آبریزش بینی، در کاهش عطسه و خارش چشم نیز موثر هستند.^[۴] سایر داروهای برطرف‌کننده گرفتگی مانند پسودوافدرین نیز بر روی بزرگسالان مؤثر است.^[۷۴] اسپری بینی ایپراتروپیوم بروماید می‌تواند علائم آبریزش بینی را کاهش دهد، اما اثر کمی در گرفتگی بینی دارد.^[۷۵] با این حال به نظر نمی‌آید که آنتی‌هیستامین‌های نوع دوم مؤثر باشند.^[۷۶] دو نوع آنتی‌هیستامینی که استفاده از آنها مرسوم است کلرفنیرامین و دیفن‌هیدرامین می‌باشد.^[۴]

هنوز اثبات دقیقی برای اینکه دریافت مایعات بیشتر علائم را بهبود می‌بخشد یا بیماری تنفسی را کوتاه‌تر می‌کند، نیست.^[۷۷] هم چنین، اطلاعاتی در زمینه تأثیر استفاده از هوای مرطوب گرم در بهبود بیماری در دسترس نیست.^[۷۸] با این حال آزمایش‌ها نشان می‌دهد که نوشیدن مایعات زیاد (بیش از ۸ لیوان در روز) کمک می‌کند تا خلط‌ها رقیق شده و گرفتگی بینی کمتر شود.^[۷۳] از خوردن نوشیدنی‌های الکلی و کافئین‌دار به دلیل اینکه باعث کاهش آب بدن می‌شوند باید خودداری کرد. آب، آبمیوه، نوشیدنی زنجبیلی، چای گیاهی و غذاهای مایع گزینه‌های خوبی هستند. سوپ مرغ نیز به عنوان یکی از قدیمی‌ترین درمان‌های سرماخوردگی محسوب می‌شود.^[۷۹] همچنین احتیاجی به قطع کردن مصرف فراورده‌های لبنی نیست، زیرا باعث افزایش گرفتگی بینی نمی‌شوند.^[۷۳] افزایش رطوبت محیط به وسیله دستگاه‌های بخور و مرطوب کننده می‌تواند به گرفتگی بینی کمک کند.^[۷۳] طی یک بررسی نشان داده شد که ماساژ قفسه سینه با بخار در بهبود سرفه‌های شبانه، گرفتگی و اختلال خواب مؤثر است.^[۸۰]

پادزیست ها و ضدویروس‌ها

سرماخوردگی باعث می‌شود که دستگاه ایمنی بدن در مقابل باکتری‌ها آسیب‌پذیر شود و در نتیجه ممکن است به بیماری‌های باکتریایی مانند برونشیت، سینه پهلو، سینوزیت، عفونت گوش میانی یا گلودرد منجر گردد.^[۲۲][۴] افرادی که مبتلا به بیماری‌های حاد کلیوی، آسم، دیابت و یا دارای دستگاه ایمنی ضعیفی هستند بیشتر در معرض چنین عوارضی قرار دارند.^[۴] علائم بیماری در چنین افرادی معمولاً پس از یک هفته بهبود نخواهد یافت و با علائمی همچون درد قفسه سینه، تب، تنفس سخت، آبی شدن لب‌ها یا ناخن‌ها، سرفه همراه با خلط زرد یا سبز، خارش پوست یا نقاط سفید روی گلو مواجه می‌شوند که در این صورت برای درمان نیاز به پادزیست خواهند داشت.^[۴]

پادزیستها هیچ اثری بر روی عفونت‌های ویروسی و در نتیجه هیچ اثری بر روی ویروس‌های عامل سرماخوردگی ندارند.^[۲۲][۸۱] پادزیستها علی‌رغم عوارضی که دارند عموماً تجویز می‌شوند،^[۸۱][۸۲] زیرا فرد بیمار از پزشک توقع دارد که چیزی برایش تجویز کند و پزشکان نیز مایلند به آنها کمک کنند، همچنین در نظر نگرفتن علل عفونت‌هایی که ممکن است با پادزیست کنترل شوند دشوار است.^[۸۳]

هیچ داروی ضدویروس مؤثری برای سرماخوردگی وجود ندارد با این حال برخی تحقیقات مقدماتی مزایایی را نشان داده‌است.^[۶۱][۸۴]

درمان‌های جایگزین

اگرچه درمان‌های جایگزین بسیاری برای سرماخوردگی وجود دارد، اما مدارک علمی کافی برای اثبات نتیجه‌بخش بودن بسیاری از درمان‌ها وجود ندارد.^[۶۱] در سال ۲۰۱۰، مدارکی ناکافی برای تأیید یا رد استفاده از عسل یا شست‌وشوی بینی جهت بهبود بیماری وجود داشته‌است.^[۸۵][۸۶] آزمایش‌های انجام گرفته نشان می‌دهند که استفاده از عسل می‌تواند در تسکین بعضی از علائم بیماری مانند سرفه یا گلودرد موثر باشد، اما اثباتی در این زمینه وجود ندارد. همچنین استفاده از عسل برای کودکان زیر یک سال می‌تواند باعث مسمومیت غذایی حاد شود.^[۲۸]

مطالعات نشان می‌دهند که مکمل‌های روی می‌توانند حساسیت و دوره علائم را کاهش دهند و این در صورتی است که ظرف ۲۴ ساعت از شروعشان استفاده شوند.^[۵۶] به دلیل اختلافات زیادی که بین این گونه بررسی‌ها وجود دارد، به پژوهش‌های بیشتری در این زمینه و تشخیص اینکه روی چگونه و چه موقع می‌تواند موثر باشد، نیاز است.^[۸۷] اگرچه اثر ویتامین ث در سرماخوردگی بسیار مورد تحقیق قرار گرفته‌است، اما مجموعاً مایوس‌کننده می‌باشد، مگر در بعضی شرایط خاص به ویژه برای افرادی که در محیطهای سرد ورزش سنگین انجام می‌دهند.^[۵۷][۸۸] برای خوردن ویتامین ث یا روی همراه با پادزیست ها یا داروی وارافارین حتماً باید با پزشک مشورت شود. شواهد موجود در مورد اثربخشی سرخارگل با هم در تناقض هستند.^[۸۹][۹۰] انواع گوناگون سرخارگل ممکن در اثربخشی با یکدیگر متفاوت باشند.^[۸۹] همچنین اینکه سیر می‌تواند موثر باشد یا خیر، به اثبات نرسیده‌است.^[۹۱] آزمایشی که تنها بر روی ویتامین د انجام شده‌بود، نتیجه بهبودبخشی در بر نداشت.^[۹۲]

گسترهٔ شیوع

سرماخوردگی متداول‌ترین بیماری در انسان است^[۶۳] و مردم سراسر جهان به آن مبتلا می‌شوند.^[۳۱] بزرگسالان عموماً دو تا پنج بار در سال مبتلا می‌شوند^[۳][۵] و کودکان ممکن است شش تا ده بار در سال (و کودکان مدرسه‌ای تا ۱۲ بار در سال) مبتلا شوند.^[۶۱] به طور متوسط هر فرد در طول زندگی خود ۵۰ بار به سرماخوردگی مبتلا می‌شود.^[۴] میزان عفونت‌های وابسته به علائم بیماری در افراد مسن به دلیل ضعیف شدن دستگاه ایمنی افزایش می‌یابد.^[۴۱]

تنها در کشور آمریکا هر ساله بیش از یک میلیارد مورد سرماخوردگی مشاهده می‌شود و این نشان می‌دهد که کل جمعیت آمریکا در سال بیش از یک بار مبتلا به این ویروس می‌شوند.^[۱۷] ساکنین آمریکای شمالی و اسکیموها بیشتر در معرض ابتلا به سرماخوردگی قرار دارند و به دنبال آن دچار عوارضی مانند عفونت گوش میانی می‌شود.^[۱۹] این موضوع را بیشتر می‌توان به ازدیاد جمعیت و یا فقر نسبت داد تا به نژاد.^[۱۹] در سال ۱۹۸۵ تخمین زده شد که ویروس سنشیال تنفسی در آمریکا هر ساله منجر به تقریباً ۴۵۰۰ مرگ و ۱۰۰ هزار بستری در بیمارستان^[۹۳] در سال می‌شود.^[۲۸] همچنین مدارکی از مرگ کودکان زیر ۵ سال در اثر برونشیت، سینه پهلو و سایر بیماری‌های دستگاه تنفسی یافت می‌شود که در سال ۱۹۹۷ تعداد کل مرگ‌های مربوط به بیماری‌های تنفسی به تقریباً ۲۰۰۰ نفر کاهش یافت. در حال حاضر به طور تحمینی هر ساله در آمریکا حداکثر ۵۱۰ مرگ بر اثر ویروس سنسیشیال تنفسی رخ می‌دهد.^[۹۴]

تاریخچه

اگرچه سرماخوردگی تنها از دهه ۱۹۵۰ شناخته شده‌است، اما این بیماری از دوران باستان با انسان همراه بوده‌است.^[۹۵] علائم و درمان آن در پاپیروس‌های ابرس مصری، قدیمی‌ترین اثر طبی موجود که در قرن ۱۶ پیش از میلاد نوشته شده، توضیح داده شده‌است.^[۹۶] واژه «سرماخوردگی» اولین بار در قرن ۱۶ به کار برده شد و علت نامگذاری آن تشابه بین علائم این بیماری و علائمی که هنگام در معرض قرار گرفتن هوای سرد است به وجود می‌آید بود.^[۹۷]

در انگلستان، واحد تحقیقاتی سرماخوردگی (CCU) توسط شورای تحقیقات پزشکی در سال ۱۹۴۶ تأسیس شد و راینو ویروس در همان زمان در سال ۱۹۵۶ کشف شد.^[۹۸] کروناویروس‌ها در سال ۱۹۶۵ کشف شدند^[۹۹] و مطالعه بر روی آنها تا به طور مداوم تا اواسط دهه ۱۹۸۰ ادامه داشت.^{[۱۰۰][۱۰۱]} در دهه ۱۹۷۰، CCU اثبات کرد که درمان با اینترفرون در طول دوره نهفتگی عفونت راینو ویروس مقداری محافظت در مقابل بیماری پدید می‌آورد،^[۱۰۲] اما هیچ درمان عملی نمی‌توانست ایجاد شود. این واحد در ۱۹۸۹ بسته شد، دو سال بعد از آن که تحقیقات قرص‌های لوزی شکل گلوکونات روی در پیشگیری و درمان سرماخوردگی‌های ناشی از راینو ویروس تکمیل کرد و این تنها درمان موفق ایجاد شده در سابقه CCU است.^[۱۰۳]

تأثیر اقتصادی

 

درک ضعیفی از تأثیر اقتصادی سرماخوردگی در اکثر نقاط دنیا وجود دارد.^[۱۰۵] بزرگترین عاملی که افراد به پزشک مراجعه می‌کنند و یا از کار خود مرخصی می‌گیرند و یا در مدرسه غیبت می‌کنند، سرماخوردگی است.^[۱۷] در آمریکا، سرماخوردگی منجر به سالانه ۱۰۰ میلیون ویزیت دکتر با هزینه برآورد شده ۷٫۷ میلیارد دلار در سال می‌شود. آمریکایی‌ها ۲٫۹ میلیارد دلار برای داروهای بدون نیاز به نسخه (OTC) هزینه می‌کنند و ۴۰۰ میلیون دلار دیگر نیز برای داروهای نسخه‌ای برای تسکین علائم بیماری هزینه می‌کنند.^[۱۰۶] در آمریکا هزینه‌ای که صرف درمان سرماخوردگی در بیمارستان‌ها می‌شود از یک میلیارد دلار در سال تجاوز می‌کند، همچنین سالانه ۲۲۷ میلیون دلار صرف پادزیست تجویز شده برای سرماخوردگی و بیش از ۲ میلیارد دلار صرف هزینه داروهای بدون نسخه سرماخوردگی و ضدسرفه می‌شود.^{[۱۰۷][۱۰۸]}

بیش از یک سوم مردمی که نزد دکتر رفته‌اند، نسخه پادزیست دریافت کرده‌اند که باعث مقاومت در برابر پادزیست می‌شود.^[۱۰۶] به طور تخمینی هر ساله در کل ۲۲ تا ۱۸۹ میلیون روز، به دلیل سرماخوردگی غیبت از مدرسه در کل دانش‌آموزان وجود دارد. در نتیجه والدین ۱۲۹ میلیون روز کاری را به دلیل ماندن در منزل و مراقبت از فرزندانشان از دست می‌دهند. اگر این تعداد را به ۱۵۰ میلیون روز کاری از دست رفته توسط کارمندان به دلیل سرماخوردگی، اضافه کنیم، اثر اقتصادی کل از دست رفتن روزهای کاری به دلیل سرماخوردگی، از ۲۰ میلیارد دلار در سال فراتر می‌رود^{[۲۰][۱۰۶]} و این باعث ۴۰% کار از دست رفته در آمریکا می‌شود.^[۱۰۹]

تحقیقات

آزمایش‌هایی بر روی تعدادی از ضدویروس‌ها برای میزان اثربخشی آنها در سرماخوردگی انجام شده‌است، اگرچه در سال ۲۰۰۹، هیچ کدام از آزمایش‎‌ها نتوانستند که در آن واحد هم مؤثر شناخته شده و هم برایش مجوز استفاده صادر شده باشد.^[۱۱۰] آزمایش‌هایی در حال انجام هستند که اثر داروی ضدویروس پلکوناریل را بررسی می‌کنند و اینکه چه قدر برای مقابله با پیکورویروس‌ها اثربخش است، مانند آزمایش‌های BTA-798.^[۱۱۱] پلکوناریل خوراکی دارای یک سری مشکلات یود و نوع افشانه‌ای آن در دست مطالعه است.^[۱۱۱]

محققین دانشگاه مریلند در کالج پارک و دانشگاه ویسکانسین-مدیسن، ژنوم همه نژادهای ویروس که منجر به سرماخوردگی می‌شوند را ترسیم کرده‌اند.^[۱۱۲] ساختن واکسن سرماخوردگی کار خیلی مشکلی است، زیرا ویروس‌های گوناگونی هستند که موجب سرماخوردگی می‌شوند و واکسنی که بتواند همه نوع این ویروس‌ها را پوشش دهد هنوز ساخته نشده است.^[۱۷] داروی ضدویروس پلکوناریل می‌تواند میزان مقاومت راینو ویروس را کاهش دهد،^[۱۱۳] اما هنوز این دارو برای راینو ویروس انسانی ساخته نشده است و مطالعات بر روی آن در حال انجام است.^[۱۱۴]

جستارهای وابسته

• زکام
• آنفلوآنزا

سرطان معده
تصویر آندوسکوپی از نوعی سرطان
آی‌سی‌دی-۱۰	C16
آی‌سی‌دی-۹	151.9
اُمیم	۱۳۷۲۱۵
دادگان بیماری‌ها	۱۲۴۴۵
مدلاین پلاس	000223
ای‌مدیسین	med/۸۴۵
سمپ	D013274

سرطان معده (به انگلیسی: gastric cancer) به زمانی گفته می‌شود که سلول‌های سرطان روی پوشش داخلی معده ایجاد می‌شوند.^[۱] نشانه‌های اولیهٔ این بیماری شامل مواردی از قبیل: سوزش معده، درد ناحیه بالای شکم، تهوع و بی‌اشتهایی می‌شود. نشانه‌های بعدی عبارتند از موارد همچون: کاهش وزن، زردی پوست، استفراغ، مشکل بلع غذا و مشاهدهٔ خون در مدفوع به همراه نشانه‌های دیگر.^[۲] این نوع از سرطان ممکن است گسترش یابد و از معده به دیگر اعضای بدن، به خصوص کبد، ریه‌ها، استخوان‌ها، دیواره شکم و گره‌های لنفاوی سرایت کند.^[۳]

معمول‌ترین عامل این بیماری عفونت به وسیلهٔ باکتری هلیکوباکتر پیلوری است که دلیل بیش از ۶۰ درصد از موارد ابتلای بیماری می‌باشد.^[۴][۵] نوع خاصی از هلیکوباکتر پیلوری میزان خطر بیشتری در مقایسه با دیگران دارد. دیگر عوامل معمول این بیماری مواردی همچون خوردن ترشی سبزیجات و سیگار کشیدن است. حدود ده درصد از این بیماری در خانواده‌ها ایجاد می‌شود و بین یک تا سه درصد از موارد به دلیل سندرم‌های ژنتیکی به ارث رسیده از والدین شخص مانند سرطان معده منتشر شده از وراثت به وجود می‌آیند. بسیاری از موارد سرطان معده شامل کارسینوم معده هستند. این نوع بیماری به چند زیرشاخه تقسیم می‌شود. لنفوم و تومورهای مزانشیمال نیز ممکن است درون معده ایجاد گردد. در بسیاری از موارد، سرطان معده طی چندین مرحله، در طول چندین سال پیشرفت می‌کند.^[۵] تشخیص این بیماری معمولاً به وسیلهٔ بافت‌برداری هنگام آندوسکوپی انجام می‌شود. معمولاً در ادامه تصویربرداری پزشکی صورت می‌گیرد تا مشخص شود که آیا بیماری به بخش‌های دیگرِ بدن سرایت کرده است.^[۲] ژاپن و کره جنوبی، دو کشوری هستند که بیشترین تعداد ابتلای به این بیماری در آنها مشاهده شده است، غربالگری برای تشخیص سرطان معده.^[۵]

رژیم غذایی مدیترانه‌ای و همین‌طور ترک سیگار خطر این نوع سرطان را کاهش می‌دهد. شواهد اولیه‌ای وجود دارد که درمان باکتری هلیکوباکتر پیلوری ابتلا به بیماری را در آینده کم می‌کند.^[۵][۶] در صورتی که بیماری در مراحل اولیه درمان گردد، بسیاری از موارد دیگر رفع می‌شوند.^[۵] درمان این بیماری شامل این موارد می‌شود: جراحی، شیمی‌درمانی، پرتودرمانی و درمان هدفمند.^[۲] اگر درمان دیر اتفاق بیفتد، مراقبت تسکینی توصیه می‌شود.^[۵] عواقب این روند در سطح جهانی اغلب ناچیز و کمتر از ۱۰ درصد نرخ بقای پنج ساله است. این امر بیشتر به خاطر افرادی با نوع پیشرفتهٔ این بیماری می‌باشد.^[۷] در ایالات متحده نرخ بقای پنج ساله ۲۸ درصد است.^[۸] در حالی که این میزان در کرهٔ جنوبی، بیشتر به خاطر تلاش‌ها برای غربالگری، بیش از ۶۵ درصد می‌باشد.^[۵]

در سطح دنیا، بیماری سرطان معده پنجمین عامل پیشتاز سرطان و همچنین سومین عامل پیشتاز موارد مرگ می‌باشد که از این میان هفت درصد از موارد کلی سرطان و ۹ درصد از موارد مرگ را تشکیل می‌دهد.^[۹] در سال ۲۰۱۲، این بیماری در ۹۵۰ هزار نفر در سراسر جهان مشاهده شد و باعث مرگ ۷۲۳ هزار نفر گردید.^[۹] پیش از دههٔ ۱۹۳۰ در بسیاری از نقاط دنیا، از قبیل ایالات متحده و بریتانیا، معمول‌ترین عامل مرگ ناشی از سرطان به شمار می‌رفت.^{[۱۰][۱۱][۱۲]} از آن زمان تاکنون، نرخ مرگ ناشی از این بیماری در بسیاری از نقاط دنیا کاهش یافته است.^[۵] کارشناسان بر این باورند که این امر بدین سبب است که در نتیجهٔ توسعه و پیشرفت سردسازی به عنوان یکی از راه‌های تازه نگاه داشتن موادغذایی، خوردن غذاهای نمک‌سود شده و ترشیجات کاهش یافته است.^[۱۳] سرطان معده بیشتر در کشورهای آسیای شرقی و اروپای شرقی اتفاق می‌افتد و در مردان دو برابر بیشتر از زنان است.^[۵]

محتویات

اهمیت بیماری

این بیماری باعث مرگ افراد بسیاری در سرتاسر جهان می‌شود. شیوع این بیماری در مردان دوبرابر زنان است^[۱۴] و چهارمین سرطان شایع در جهان محسوب می‌گردد.

این سرطان در افرادی با گروه خونی A شایعتر است. پسماندهای سلولهای جنینی در مری و یک سوم فوقانی معده عاملی برای ابتلا به سرطان معده است. بقایای سلولهای جنینی قابلیت سرطانی شدن را دارند که با بررسی‌ها و تست‌های تشخیصی معمول، رادیوگرافی و سی. تی. اسکن قابل شناسایی نیستند.

سرطان معده در مردان پس از سرطان ریه شایعترین سرطان است حال آنکه در زنان سرطان پستان شایع‌ترین سرطان به شمار می‌آید. علائم و نشانه‌های اولیه سرطان معده گول زننده و مشابه ناراحتیهای گوارشی است به طوریکه افراد سعی دارند با پرهیز غذایی و درمان خودسرانه بهبود پیدا کنند. کاهش وزن و بی‌اشتهایی علامت مهمی در تشخیص سرطان معده است. در مراحل اولیه ناراحتیهای گوارشی چون تهوع، بی اشتهایی، کاهش وزن، درد ملایم و متناوب و در مراحل پیشرفته وجود خون در مدفوع و مدفوع سیاه رنگ (ملنا) و در مراحل پیشرفته تر استفراغ خونی بروز می‌کند. از دیگر علایم این بیماری می‌توان به موارد زیر اشاره نمود: احساس خستگی، عدم هضم غذاو پس از بزرگ شدن غده دردهای پیاپی در معده و از نشانه‌های سرطان معده می‌باشد^[۱۵]

بتازگی یک گروه بین‌المللی از محققان با ابداع یک آزمایش جدید تنفسی موفق شدند اولین علائم سرطان مری یا معده را در مدت چند دقیقه تشخیص دهند. گروه بین‌المللی محققان از کالج سلطنتی لندن، دانشکده پزشکی دانشگاه کیل و آکادمی علوم جمهوری چک در جریان یک مطالعه موفق به ابداع این آزمایش جدید تنفسی شدند.

در این روش جدید، با آزمایش تنفسی برخی ترکیبات شیمیایی که فقط در بازدم بیماران مبتلا به سرطان مری و معده وجود دارد، بعد از چند دقیقه سلامت یا وجود بیماری سرطان در مری و معده فرد مشخص می‌شود.^[۱۶]

وجود هلیکوباکترپیلوری و استعداد ابتلاء فرد به سرطان معده از فرضیات موجود در دنیای پزشکی است، حال آنکه افزایش اسید معده، استعمال دخانیات، مصرف غذاهای نمک سود شده و دودی، افزایش مصرف غذاهای سرخ کردنی همگی از عوامل پرخطر برای ابتلاء به سرطان معده هستند. آندوسکوپی و رادیوگرافی معده از راه‌های تشخیص سرطان معده هستند. در زخمهای معده احتمال سرطانی شدن وجود دارد از این رو چنانچه زخم معده ای پس از ۳ ماه دارو درمانی به درمان پاسخ ندهد اندیکاسیونی برای جراحی معده است. افراد با کوچکترین علامت در تغییر وضعیت مزاج، دفع، بی اشتهایی، تهوع و کاهش وزن باید برای بررسیهای بیشتر به پزشک متخصص مراجعه کنند.^[۱۷]

جستارهای وابسته

لنفوم معده

کارسینوم مری
تصویر آندوسکوپی از بیمار مبتلا به آدنوکارسینوم مری.
آی‌سی‌دی-۱۰	C15
آی‌سی‌دی-۹	150
اُمیم	۱۳۳۲۳۹
دادگان بیماری‌ها	۹۱۵۰
مدلاین پلاس	000283
ای‌مدیسین	article/۲۷۷۹۳۰ article/۳۶۸۲۰۶
سمپ	D004938

سرطان مری (به انگلیسی: Esophageal cancer) نوعی سرطان است که در لولهٔ غذایی، ایجاد می‌شود. این لولهٔ غذایی که مری نام دارد، بین گلو و معده قرار می‌گیرد.^[۱] علائم این بیماری شامل سختی در بلعیدن و کاهش وزن می‌شود. از نشانه‌های دیگرِ این بیماری می‌توان به درد هنگام بلعیدن، گرفتگی صدا، گره‌های لنفاوی متورم شده، (ایجاد غده) اطراف استخوان ترقوه، سرفهٔ خشک و احتمالاً سرفه کردن یا استفراغ خون اشاره کرد.^[۲]

دو نوع اصلی انواع زیرین از این بیماری معمول است که شامل کارسینوم سلول-سنگفرشی مری که اغلب آن را به صورت ESCC مخفف می‌کنند و بیشتر در کشورهای در حال توسعه به وجود می‌آید و آدنوکارسینوم مری که در کشورهای توسعه‌یافته معمول است.^[۱] انواع دیگری هم از این بیماری اتفاق می‌افتند که کمتر معمول هستند.^[۱] کارسینوم سلول سنگفرشی از سلول‌های سنگفرشی ناشی می‌شود که مری را تشکیل می‌دهند.^[۳] آدنوکارسینوم از سلول‌های غده‌ای که در یک سوم پایینی مری موجود هستند، ناشی می‌شود. اغلب در این قسمت تبدیل شده به نوع سلول روده‌ای وجود دارد (که به نام مری بارت شناخته می‌شود).^[۱][۴] معمول‌ترین عوامل بیماری نوع سلول سنگفرشی عبارتند از: تنباکو، الکل، نوشیدنی‌های بسیار داغ و رژیم غذایی نامناسب.^[۵] معمول‌ترین عوامل نوع آدنوکارسینوم شامل کشیدنِ تنباکو، مرض چاقی و رفلاکس اسید می‌باشد.^[۵]

این بیماری با بافت‌برداری تشخیص داده می‌شود که این امر توسط آندوسکوپی (با یک دوربین فیبر نوری) صورت می‌گیرد.^[۶] پیشگیری از این بیماری شامل مواردی همچون ترک سیگار و استفاده از رژیم غذایی مناسب می‌شود.^[۱][۲] درمان این بیماری بر اساس مواردی مانند مرحله سرطان و موقعیت بیماری به همراه شرایط عمومی شخص و اولویت‌های فردی صورت می‌گیرد. سرطان سلول سنگفرشی موضعی کوچک را احتمالاً می‌توان با جراحی در کنار مراقبت‌های درمانی درمان کرد. در بسیاری از موارد دیگر، شیمی‌درمانی با یا بدون پرتودرمانی در کنار جراحی به کار می‌رود.^[۶] رشد تومورهای بزرگ‌تر احتمالاً با شیمی‌درمانی و پرتودرمانی کاهش می‌یابد.^[۱] در صورتی که بیماری گسترش زیادی یافته باشد یا سلامت شخص به صورتی باشد که امکان جراحی نباشد، مراقبت تسکینی اغلب توصیه می‌شود.^[۶] برآمدهای این روند، در صورتی که تشخیص دیر صورت گیرد با گسترش بیماری و دیگر شرایط پزشکی مرتبط است، اما به طور معمول احتمال این امر نسبتاً ضعیف است.^[۱][۷] نرخ بقای پنج ساله حدود ۱۳٪ تا ۱۸٪ است.^[۲][۸]

در سال ۲۰۱۲، بیماری سرطان مری هشتمین سرطان در دنیا از نظر بیشترین تعداد وقوع بوده که در طول آن سال ۴۵۶ هزار نمونهٔ جدید مشاهده شد.^[۱] این بیماری منجر به ۴۰۰ هزار مرگ شد که این عدد در سال ۱۹۹۰، ۳۴۵ هزار مرگ بود. نرخ این بیماری در کشورهای مختلف متفاوت است، اما نیمی از تمامی موارد در چین روی می‌دهد. وقوع این بیماری در مردان سه برابر زنان است.^[۱]

محتویات

سبب‌شناسی

الکل، نوشیدن چای داغ، سیگار، زمینه ژنتیکی، رژیم غذایی حاوی روغن جامد، قند و شکر، انواع شیرینی و دسر، نمک، انواع ترشی و نوشابه گازدار وکنسرو احتمال سرطان مری را افزایش می‌دهند. مصرف میوه، سبزی، زیتون، لبنیات کم چرب و ماهی با خطر کمتری برای ابتلاء به سرطان مری همراه است. آشالازی، مری بارت، پرتوتابی، سن بالای چهل سال، ریفلاکس و ... نیز احتمال کانسر مری را بالا می‌برند.

علایم بیماری

متأسفانه در ابتدا، بیمار علامتی ندارد ولی در مراحل پیشرفته بیمار دچار دیسفاژی (اختلال در بلع) می‌شود دشواری بلع زمانی بروز می‌کند که تقریباً ۷۵٪ قطر طبیعی مری اشغال شده باشد که ابتدا در مورد غذاهای جامد است ولی به تدریج حتی نوشیدن مایعات نیز دشوار می‌شود. کاهش وزن، احساس توده و برجستگی در گلو و بلع دردناک نیز ممکن است با پیشرفت بیماری دیده شوند. رگورژیتاسیون (بالا آمدن غذای هضم شده بدون زور و فشار) غذای هضم نشده همراه با تنفس بدبو، سکسکه که ممکن است با استفراغ و پنومونی آسپیراتیو (التهاب لایه‌های ریه) همراه باشد، از دیگر علائم این بیماری هستند. در صورتی که سرطان به خارج از مری انتشار یابد اغلب نخست به غدد لنفاوی می‌رود در مراحل بعدی به کبد، ریه‌ها، مغز و استخوانها گسترش می‌یابد. پیش آگهی سرطان مری در مراحل پیشرفته وخیم است. این بیماری در ایران به خصوص استان گلستان شایع است. علایم شایع شامل مشکل یا درد به‌هنگام بلع٬ کاهش وزن سریع٬ استفراغ مخاط خون‌آلود است.

تشخیص

در صورت پیدایش دشواری بلع و یا علائم دیگر ارزیابی و تشخیص را می‌توان با آندوسکوپی و یا رادیوگرافی با باریوم انجام داد. مزیت آندوسکوپی این است که امکان نمونه برداری از تومور را میسر می‌نماید.

درمان

مهم‌ترین عامل در پیش بینی طول عمر بیماران که بر انتخاب روش درمانی تأثیر می‌گذارد مرحله تومور است. جراحی در مراحل اولیه مؤثر می‌باشد. بطور همزمان یا منحصراً می‌توان شیمی درمانی و پرتو درمانی نیز انجام داد. گزاردن استنت مری توسط آندوسکپ می‌تواندموجب بهبودی بلع وکیفیت زندگی دراین بیماران شده وصدمات ناشی ازجراحی راایجادنمی کند. جراحی اندوسکوپیک با لیزر نیز ممکن است. در مراحل پیشرفته بیماری جراحی جهت عنوان کمک به عبور غذا صورت می‌گیرد و درمانی نیست.

سرطان کبد
آی‌سی‌دی-۱۰	C22.9
آی‌سی‌دی-۹	155.2
سمپ	D008113

سرطان کبد رشد سرطانی سلول‌های کبد می‌باشد که به صورت یک توده در قسمت فوقانی راست شکم و با علائم عمومی مانند زردی و ضعف خود را نشان می‌دهد.

محتویات

شیوع و پیش آگهی

این سرطان در مردان شایعتر است. البته بسیاری از اوقات سرطان سایر نقاط بدن نیز به کبد متاستاز می‌دهند.

انواع

سرطان اولیه کبد، در سلول‌های کبد آغاز می‌شود و به انواع مختلف و بر اساس نوع سلول سرطانی تقسیم می‌شوند. منشأ این نوع سرطان سلول‌های مختلفی از بافت کبد می‌تواند باشد. اگر بدخیم باشند:

• سلول‌های کبدی Hepatocellular carcinoma کارسینوم هپاتوسلولار از رایج‌ترین شکل سرطان کبد اولیه است؛ که در سلولهای کبدی شروع می‌شود.
• سلول‌های سیستم صفراوی Cholangiocarcinoma کلانژیو کارسینوم در مجاری صفراوی لوله مانند در داخل کبد شروع می‌شود. این نوع سرطان، سرطان مجاری صفراوی نامیده می‌شود.

به تومور خوش‌خیم با منشأ سلول‌های سیستم صفراوی کلانژیوما گفته می‌شود. تومورهای ناشایع دیگری نیز بصورت اولیه در کبد بروز می‌کنند مثلاً همانژیواندوتلیوما که به توموری بدخیم با منشأ سلولهای اندوتلیومی عروق کبدی گفته می‌شود. هپاتوبلاستوما توموری بسیار بدخیم است که در اطفال مشاهده می‌شود. آنژیوسارکوم یا همانژیوسارکوم در رگهای خونی کبد شروع می‌شود و بسیار سریع رشد می‌کند.

علل

علل مختلفی مانند هپاتیت C، هپاتیت مزمن، سیروز، سم قارچی آفلاتوکسین، چاقی، بیماری ذخیره‌ای آهن، مصرف بیش از حد الکل و تریزومی ۱۸ می‌توانند زمینه بروز این سرطان را فراهم سازند.

علائم

کارسینوم هپاتوسلولار: توده شکمی، درد شکم و پشت، تهوع، کم خونی، زردی، خارش، کاهش وزن و تب.

کلانژیوکارسینوما: تعریق، زردی، درد شکمی، کاهش وزن و بزرگی کبد.

درمان

بستگی به نوع، مرحله و درجه بدخیمی دارد ولی ترکیبی از جراحی، شیمی درمانی و رادیوتراپی است.

هپاتوسلولار کارسینوما: برداشتن بخشی از کبد، پیوند کبد، کرایوابلیژن (تخریب تومور با سرما)، کموامبولیزیشن (تزریق مستقیم داروی ضدسرطان از طریق عروق کبدی به تومور)، رادیوتراپی، داروهایی مانند Sorafenib، رادیوفریکوئنسی ابلیژن (تخریب تومور با امواج رادیویی) و...

کلانژیوکارسینوما: براکی تراپی (قراردادن منشأ رادیوتراپی در داخل کبد)، پیوند کبد، فتودینامیک تراپی، رادیوتراپی.

هپاتوبلاستوما: شیمی درمانی شامل داروهایی مانند وین کریستین، سیکلوفسفامید و دوکسورابیسین، رادیوتراپی، پیوند کبد و برداشتن بخشی از کبد با جراحی

استخراج مواد دارویی بیولوژیک از آبزیان دریایی به ویژه گیاهان، خارتنان و نرم تنان نیز از طرح های مدنظر پژوهشگران است. یکی از داروهای ضدسرطان کبد از خیار دریایی استخراج می شود.^[۱]

جراحی

جراحی گزینهٔ درمانی افرادی است که سرطان کبدشان در مرحلهٔ اولیه است. معمولاً جراح، کل کبد یا بخشی از آن را که به سرطان مبتلا شده است خارج می‌کند. اگر کبد خارج شود در این‌صورت کبد بیمار با بافت کبد سالم یک اهداکننده جایگزین می‌شود.

سرطان پستان
ماموگرافی سمت چپ بافت نرمال و سمت راست بافت مبتلا را نشان می‌دهد.
آی‌سی‌دی-۱۰	C50
آی‌سی‌دی-۹	174-175,V10.3
اُمیم	۱۱۴۴۸۰
دادگان بیماری‌ها	۱۵۹۸
مدلاین پلاس	000913
ای‌مدیسین	med/۲۸۰۸ med/3287 radio/115 plastic/521
پیشنت پلاس	سرطان سینه
سمپ	D001943

 

سرطان پستان یا سرطان سینه (به انگلیسی: Breast cancer) به نوعی سرطان گفته می‌شود که از بافت پستان آغاز می‌شود.^[۱] علائم سرطان سینه می‌تواند یک توده در سینه، تغییر در شکل سینه، گودی پوست، ترشح مایع از نوک سینه، یا پوسته شدن قسمتی از پوست باشد.^[۲] در افرادی که بیماری در اندام‌های دیگر آنها گسترش پیدا کرده باشد، این علائم می‌توانند درد استخوان، غدد لنفاوی متورم، تنگی نفس، یا یرقان باشند.^[۳]

عوامل خطر ابتلاء به سرطان سینه عبارتند از مرض چاقی، عدم تمرین فیزیکی، نوشیدن نوشیدنی‌های الکلی، درمان جایگزینی هورمون در طول یائسگی، پرتوهای یونی، اولین قاعدگی در سنین پایین، و دیر بچه دار شدن یا بچه دار نشدن.^[۲][۴] دلیل حدود ۵ تا ۱۰٪ از موارد ابتلاء به این بیماری ژن‌هایی هستند که از والدین فرد به ارث رسیده‌اند، از جمله BRCA1 و BRCA2. معمولاً سرطان سینه در سلول‌های دیواره مجاری شیر و لوبول‌ها که تأمین کننده شیر مجاری هستند، ایجاد می‌شود.به سرطان‌هایی که از این مجاری شروع می‌شوند، کارسینوم پستان گفته می‌شود، در حالیکه سرطان‌های ایجاد شدهاز لوبول‌ها با نام سرطان لوبولار شناخته شده‌اند.^[۲] به علاوه، بیش از ۱۸ زیر-نوع سرطان سینه دیگر وجود دارد.برخی از سرطان‌ها از ضایعات پیش-تهاجمی از قبیل کارسینوم مجرایی درجا ایجاد می‌شوند.^[۴] تشخیص سرطان سینه با انجام یک نمونه برداری از توده مربوطه تأیید می‌شود.پس از تشخیص سرطان، آزمایش‌های بیشتری انجام می‌شوند تا مشخص شود که آیا سرطان به قسمت‌های دیگر بدن نیز سرایت کرده است یا خیر و چه درمان‌هایی ممکن است نسبت به بیماری واکنش نشان دهند.^[۲]

بر اساس نتایج یک تحقیق، داروهای ارزان قیمتی که معمولا برای تقویت استخوان مصرف می شوند می توانند مرگ و میر ناشی از سرطان سینه را کاهش دهند. بیس فسفونات ها (Bisphosphonates ) عمدتا برای جلوگیری از تحلیل استخوان در افراد مبتلا به پوکی استخوان استفاده می شوند. این داروها از تغذیه هر سلول سرطانی که در استخوان گسترش می یابد، جلوگیری می کنند و به این ترتیب رشد سلول های سرطانی را متوقف می سازند.^[۵]

توازن مزایا در مقابل مضرات غربالگری سرطان سینه بحث برانگیز است. بنیاد همیاری کوکران در سال ۲۰۱۳ اعلام کرد که مشخص نیست آیا غربالگری ماموگرافی مزایای بیشتری دارد یا مضرات بیشتری.^[۶] یک مرور برای گروه ضربت خدمات پیشگیری آمریکا در سال ۲۰۰۹ شواهدی را درباره مزایا در افراد ۴۰ تا ۷۰ ساله یافت،^[۷] و سازمان توصیه می‌کند زنان ۵۰ تا ۷۴ ساله هر دو سال یکبار غربالگری را انجام دهند.^[۸] برای پیشگیری از ابتلاء به سرطان سینه در افرادی که احتمال ابتلاء در آنها بالا است، ممکن است از داروهای تاموکسیفن یا رالوکسیفن استفاده شود.^[۴] برداشتن هر دو سینه از طریق جراحی یک اقدام پیشگیرانه مفید در برخی از زنان پر خطر است.^[۴] برای افرادی که ابتلاء به سرطان در آنها تشخیص داده شده است، می‌توان از تعدادی از درمان‌ها استفاده کرد، از قبیل جراحی، پرتودرمانی، شیمی درمانی و درمان هدفمند.^[۲]انواع جراحی عبارتست از عمل جراحی حفظ پستان یا ماستکتومی.^[۹][۱۰] ممکن است در عمل جراحی یا در یک تاریخ دیگر عمل بازسازی پستانانجام شود. در افرادی که سرطان در سایر قسمت‌های بدن آنها گسترش یافته است، درمان‌ها عمدتاً به منظور بهبود کیفیت زندگی و راحتی فرد انجام می‌گیرند.^[۱۰] پزشکان متخصصان اعتقاد دارند افزایش سن بارداری و عدم شیردهی دو عامل مهم در بروز سرطان سینه است، از همین رو بارداری و شیردهی احتمال بروز این سرطان را کاهش می دهد.^[۱۱]

نتایج سرطان سینه بسته به نوع سرطان، میزان بیماری، و سن فرد متغیر است.^[۱۰] نرخ بقا در کشورهای توسعه‌یافته بالا است،^[۱۲] به گونه‌ای که ۸۰٪ و ۹۰٪ از افراد در انگلستان و آمریکا حداقل ۵ سال زنده هستند^[۱۳][۱۴] نرخ بقا در کشورهای در حال توسعه پایین‌تر است.^[۴] در سراسر دنیا، سرطان سینه مهم‌ترین نوع سرطان در زنان است، و ۲۵٪ از تمام موارد سرطان را به خود اختصاص می‌دهد.^[۱۵]

در سال ۲۰۱۲، 81.6[۱۵][۴][۱۲][۱۶]

بر پایه گفته متخصصان در ایران سالانه هشت هزار نفر به سرطان سینه مبتلا می شوند و شیوع ابتلا به سرطان سینه در بین زنان ایرانی حدود 30 تا 35 مورد در 100 هزار نفر است.^[۱۷]

عوامل خطرزا

• سن بالا
• سطح بالای فاکتور رشد شبه انسولینی در خون زنان پیش از یائسگی (insulinlike growth factor)
• سطح بالای استروژن در خون زنان قبل از یائسگی^[۱۸]
• سابقهٔ سرطان پستان در فامیل (تغییرات ارثی در ژن‌های BRCA1 و BRCA2 (نام اختصاری برای سرطان پستان ۱ و سرطان پستان ۲) در بسیاری از مبتلایان به سرطان‌های پستان و تخمدان وجود داشته است)^[۱۹]
• سابقهٔ قبلی ابتلاء به سرطان سینه و یا برخی موارد غیر طبیعی دیگر در بافت سینه
• افزایش مواجهه زنان با هورمون استروژن که در شرایط زیر رخ می‌دهد:
  • بروز اولین دورهٔ قاعدگی قبل از ۱۳ سالگی
  • یائسگی بعد از ۵۱ سالگی
  • استفاده از درمان جایگزینی هورمون با استروژن
  • افرادی که در طول زندگی باردار نشده‌اند و یا اولین بارداری آنها بعد از ۳۰ سالگی بوده‌است.
• اضافه وزن و چاقی خصوصاً بعد از یائسگی
• مصرف الکل
• نوع تغذیه: مصرف شیرینی علاوه بر احتمال ابتلا به چاقی، دیابت، بیماری های متابولسیم و بیماری های قلبی، با سرطان سینه و متاستاز تومور مرتبط است و احتمال بروز این عارضه را افزایش می دهد.^[۲۰]
• زندگی بی تحرک و فعالیت بدنی کم
• زنانی که ژن جهش‌یافته BRCA1 وBRCA2 دارند، ۳ تا ۷ برابر بیش‌تر از زنانی که فاقد این ژن‌ها هستند دچار سرطان پستان می‌شوند.
• هیچ رابطهٔ علمی بین استفاده از هر گونه سینه‌بند با بروز سرطان پستان پیدا نشده است.^[۲۱][۲۲]
• به نظر متخصصان فاصله گرفتن از باروری و محدودکردن فرزندآوری در کنار عامل تغذیه موجب بالاتر رفتن آمار ابتلا به سرطان سینه می شود.^[۲۳]

درمان

کارشناسان اعلام کردند 'پالبوسیکلیب'Palbociclib یک داروی خوراکی جدید در درمان سرطان سینه است که ظرفیت مقابله با سایر انواع سرطان را نیز دارد. این دارو با جلوگیری از فعالیت آنزیم های CDK4 و CDK6، تقسیم سریع سلول های سرطانی را هدف قرار می دهد. این دارو به واقع نخستین بازدارنده در برابر فعالیت دو آنزیم یاد شده است که عملکرد آن برای درمان سرطان سینه تایید شده است.^[۲۴]

نگارخانه

جستارهای وابسته

تغییرات فیبروسیستی پستان

سرطان ریه
نمونه‌ای از تومور موجود در ریه که توسط پیکانی بر روی رادیوگرافی قفسه سینه نشان داده شده است
آی‌سی‌دی-۱۰	C33-C34
آی‌سی‌دی-۹	162
دادگان بیماری‌ها	۷۶۱۶
مدلاین پلاس	007194
ای‌مدیسین	med/۱۳۳۳ med/1336 emerg/335 radio/807 radio/405radio/406
مؤسسه ملی سرطان	سرطان ریه
پیشنت پلاس	سرطان ریه
سمپ	D002283

سرطان ریه یا چنگار ریه (به انگلیسی: Lung cancer) نوعی بیماری است که مشخصه آن رشد کنترل‌نشده سلول در بافت‌های ریه است. اگر این بیماری درمان نشود، رشد سلولی می‌تواند در یک فرایند به نام متاستاز به بیرون از ریه گسترش پیدا کند و به بافت‌های اطراف یا سایر اعضای بدن برسد. اکثر سرطان‌هایی که از ریه شروع می‌شوند، به نام سرطان‌های ابتدایی ریه، کارسینوماهایی هستند که از بافت پوششی نشات می‌گیرند. انواع اصلی سرطان ریه سرطان‌های ریه سلول کوچک (SCLC)، که سرطان سلولی جو شکل نیز نامیده می‌شود، و سرطان ریه سلول غیر کوچک (NSCLC) هستند. شایع ترین علائم عبارتند از سرفه (همراه با خلط خونی)، کاهش وزن و تنگی نفس.^[۱]

شایع‌ترین علت سرطان ریه قرار گرفتن در معرض دود دخانیات^[۲] برای یک مدت طولانی است که دلیل ۹۰٪ از سرطان‌های ریه است.^[۱] درصد ابتلا به سرطان ریه در افرادی که سیگار نمی‌کشند ۱۵٪ است،^[۳] و دلیل این موارد اغلب ترکیبی از عوامل ژنتیکی،^[۴] گاز رادون،^[۴] آزبست،^[۵] و آلودگی هوا^[۴] از جمله دود سیگار فرد ثالث مربوط می‌شود.^[۶][۷] ممکن است سرطان ریه در رادیوگرافی قفسه سینه و مقطع‌نگاری رایانه‌ای (سی‌تی اسکن) قابل تشخیص باشد. تشخیص با یک بافت‌برداری^[۸] که اغلب از طریق برونکوسکوپی یا راهنمای سی‌تی انجام می‌شود، قابل تایید شدن است. درمان و نتایج طولانی مدت به نوع سرطان، مرحله (شدت گسترش) و سلامت کلی فرد، که از طریق وضعیت عملکرد سنجیده می‌شود، بستگی دارد.

درمان‌های رایج عبارتند از جراحی، شیمی‌درمانی، و پرتودرمانی. گاهی اوقات NSCLC با جراحی قابل درمان است، اما معمولاً SCLC به شیمی درمانی و پرتودرمانی بهتر پاسخ می‌دهد.^[۹]به طور کل، ۱۵٪ از مردم ایالات متحده آمریکا که طبق تشخیص پزشک به سرطان ریه مبتلا بوده‌اند پنج سال بعد از تشخیص بیماری زنده ماندند.^[۱۰] در سراسر دنیا، سرطان ریه شایع‌ترین دلیل مرگ و میر مربوط به سرطان در بین زنان و مردان به شمار می‌رود، و مسئول ۱٫۳۸ میلیون مرگ و میر در سال، طبق گزارش سال ۲۰۰۸ است.^[۱۱]

محتویات

نشانه‌ها و علائم

نشانه‌ها و علائمی که ممکن است نشان دهنده سرطان ریه باشند:^[۱]

• علائم تنفسی: سرفه، خلط خونی، خس خس سینه یا تنگی نفس
• علائم سیستمیک: کاهش وزن، تب، چماقی شدن ناخن‌های انگشت، یا ضعف
• علائم ناشی از فشار موضعی: درد قفسه سینه، درد استخوان، انسداد ورید اجوف فوقانی، مشکل در بلعیدن

اگر سرطان در راه تنفسی رشد کند، ممکن است جلوی جریان هوا را سد کند، و موجب مشکل در تنفس شود. این امر می‌تواند منجر به تجمع ترشحات در پشت گرفتگی شود، و مستعد سینه‌پهلو خواهد بود.^[۱]

بسته به نوع تومور، به اصطلاح پدیده پارانئوپلاستیک ممکن است در آغاز به بیماری جلب توجه کند.^[۱۲]در سرطان ریه، این پدیده‌ها می‌توانند شامل سندرم میاستنیک لامبرت-ایتون (ضعف عضلات به دلیل بیماری خودایمنی) هایپرکلسمی، یا سندرم هورمون ضد ادرار نامناسب (SIADH) شوند. تومورها در بالای ریه، به نام تومور پانکوست، ممکن است به بخش موضعی از دستگاه عصبی سمپاتیک حمله کنند، و موجب سندرم هورنر (افتادگی پلک و کوچک شدن مردمک در آن طرف)، و نیز آسیب به شبکه بازویی شوند.^[۱]

این سرطان‌ها به طور تصادفی و هنگام انجام رادیوگرافی‌های منظم تشخیص داده می‌شوند.^[۱۰] بسیاری از علائم سرطان ریه (کم اشتهایی، کم شدن وزن، تب، خستگی) مختص این بیماری نیستند.^[۸] در بسیاری از افراد، قبل از اینکه علائم مشخص شوند و فرد به دنبال درمان پزشکی برود، سرطان از محل اصلی خود فراتر رفته و گسترش پیدا کرده است. محل‌های شایع گسترش سرطان ریه عبارتند از مغز، استخوان، غدد فوق کلیوی، ریه دیگر، کبد، پیراشامه، و کلیه‌ها.^[۱۳]در حدود ۱۰٪ از افراد مبتلا به سرطان ریه در زمان تشخیص علائمی قابل مشاهده نیست؛ این سرطان‌ها در زمان رادیوگرافی منظم قفسه سینه به طور تصادفی تشخیص داده می‌شوند.^[۱۰]

علل

سرطان پس از آسیب ژنتیکی به دی‌ان‌ای گسترش می‌یابد. این آسیب ژنتیکی بر روی عملکرد طبیعی سلول، از جمله تکثیر سلولی، مرگ سلولی برنامه‌ریزی شده (آپوپتوز) و ترمیم دی ان ای تاثیر می‌گذارد. هر چقدر آسیب بیشتر می‌شود، خطر ابتلا به سرطان نیز افزایش می‌یابد.^[۱۴]

سیگار کشیدن

 

 

استعمال دخانیات، به ویژه سیگار تاکنون دلیل اصلی ابتلا به سرطان ریه بوده است.^[۱۵]دود سیگار حاوی بیش از ۶۰ ماده سرطان‌زا شناخته شده است^[۱۶] از جمله ایزوتوپ پرتوزا ناشی از فرایند تجزیه رادون، نیترو آمین و بنزوپیرین. به علاوه، نیکوتین واکنش ایمنی بدن را در مقابل رشد سلول‌های سرطانی در بافت‌های آسیب دیده سرکوب می‌کند.^[۱۷]در سراسر دنیای توسعه یافته، ۹۰٪ از مرگ و میرهای ناشی از سرطان ریه در مردان در طول سال ۲۰۰۰ به استعمال دخانیات مربوط بوده است (۷۰٪ برای زنان).^[۱۸] کشیدن سیگار علت ۸۹-۹۰٪ از موارد ابتلا به سرطان ریه است.^[۱] به نظر متخصصان سیگار احتمال ابتلا به این بیماری را تا 20 برابر و آلودگی هوا تا دو برابر افزایش می دهد.^[۱۹]

استنشاق دود سیگار —فروبردن دود زمانی که فرد دیگری سیگار می‌کشد -یکی از دلایل ابتلا به سرطان ریه در افرادی است که سیگار نمی‌کشند. فردی که دود سیگار استنشاق می‌کند در گروه فردی قرار می‌گیرد که با یک انسان سیگاری زندگی یا کار می‌کند. مطالعات بدست آمده از ایالات متحده آمریکا،^[۲۰][۲۱]اروپا،^[۲۲] انگلستان، ,^[۲۳] و استرالیا،^[۲۴] به طور مداوم نشان داده‌اند که خطر ابتلا به سرطان ریه در میان افرادی که در معرض دود سیگار دیگران هستند، به طور چشمگیری افزایش داشته است.^[۲۵] احتمال خطر ابتلا به سرطان ریه در افرادی که با یک فرد سیگاری زندگی می‌کنند، ۳۰٪ بیشتر است در حالیکه افرادی که در محیطی کار می‌کنند که دود سیگار دیگران در آنجا وجود دارد، با ۱۹٪ افزایش خطر ابتلا مواجه هستند.^[۲۶] تحقیقات درباره دود جریان کناری نشان می‌دهد که این نوع دود از دود مستقیم خطرناک تر است.^[۲۷] استنشاق دود سیگار دلیل سالانه حدود ۳،۴۰۰ مرگ و میر ناشی از سرطان ریه در ایاات متحده آمریکا است.^[۲۱]

گاز رادون

رادون یک گاز بی‌رنگ و بی‌بو است که در اثر تجزیه رادیم رادیواکتیو که خود محصول تجزیه اورانیوم موجود در پوسته زمین است، به وجود می‌آید. مجصولات تجزیه شده در اثر پرتو مواد ژنتیکی را یونیزه می‌کنند و موجب جهش‌هایی می‌شوند که گاهی اوقات سرطان زا هستند. رادون، بعد از استعمال دخانیات، دومین دلیل شایع سرطان ریه در ایالات متحده آمریکا است.^[۲۱]خطر سرطان درازای هر ۱۰۰ Bq/m³ افزایش در تجمع رادون، ۸-۱۶٪ افزایش می‌یابد.^[۲۸] میزان گاز رادون بسته به محل و ترکیب خاک و سنگ‌های زیرین متغیر است. برای نمونه، در مناطقی مانند کورن‌وال در انگلستان (که گرانیت لایه زیرین آنجا است)، گاز رادون یک مشکل اساسی است، و ساختمان‌ها باید با فن کاملاً تهویه شوند تا تجمع گاز رادون کاهش یابد. آژانس حفاظت محیط زیست ایالات متحده آمریکا (EPA) برآورد کرده است که از هر ۱۵ خانه در ایالات تحده آمریکا میزان رادون یک خانه بالای دستورالعمل توصیه شده ۴ کوری در لیتر (pCi/l) (148 Bq/m³) است.^[۲۹]

پنبه کوهی

پنبه کوهی می‌تواند دلیل انواع مختلفی از بیماری‌های ریه، از جمله سرطان ریه، باشد. استعمال تنباکو و آزبست روی ایجاد سرطان ریه تاثیر سینرژیک دارد.^[۵]

آلودگی هوا

آلودگی هوای بیرون تاثیر ناچیزی روی افزایش خطر ابتلا به سرطان ریه دارد.^[۴] ذرات (PM_2.5) و ذرات گوگرد، که ممکن است از دود اگزوز خودروها ساطع شود، باعث می‌شوند خطر ابتلا به سرطان به میزان ناچیزی افزایش یابد.^[۴][۳۰] در خصوص نیتروژن دی‌اکسید، افزایش تدریجی ۱۰ قسمت در میلیارد احتمال خطر سرطان ریه را ۱۴٪ افزایش می‌دهد.^[۳۱] آلودگی هوای بیرون ۱-۲٪ احتمال خطر ابتلا به سرطان ریه را افزایش می‌دهد.^[۴]

شواهد تجربی نشان می‌دهد که احتمال خطر ابتلا به سرطان ریه در اثر آلودگی هوا در فضای سرپوشیده مربوط به سوختن چوب، زغال چوب، کود یا مانده محصول برای پخت‌وپز و گرم کردن بیشتر است.^[۳۲] خطر سرطان ریه در زنانی که در معرض دود زغال در فضای سرپوشیده هستند دو برابر بیشتر است و تعدادی از ضایعات ناشی از سوختن زیست‌توده سرطان زا شناخته شده‌اند یا مشکوک به آن هستند.^[۳۳] این خطر حدود ۲٫۴ میلیون نفر را در سراسر دنیا تحت تاثیر خود قرار داده است،^[۳۲] و ۱٫۵٪ از مرگ و میرهای ناشی از سرطان ریه به این دلیل اتفاق می‌افتند.^[۳۳]

ژنتیک

اینگونه برآورد شده است که ۸ تا ۱۴٪ از موارد سرطان ریه به دلیل عوامل ارثی ایجاد می‌شوند.^[۳۴] احتمال خطر ابتلا به سرطان ریه در افرادی که خویشاوندان او به این بیماری مبتلا هستند، ۲٫۴ برابر بیشتر است. احتمال دارد دلیل این امر ترکیب ژن‌ها باشد.^[۳۵]

سایر علل

مواد، مشاغل، و معرض‌گذاری‌های بسیار دیگری با سرطان ریه ارتباط داده شده است. آژانس بین‌المللی مطالعات سرطان (IARC) عنوان می‌کند که «شواهد کافی» برای سرطان‌زا بودن موارد زیر برای ریه در دست است:^[۳۶]

• برخی از فلزات (تولید آلومینیوم، کادمیم و ترکیبات کادمیوم، ترکیبات کروم(VI)، بریلیم و ترکیبات بریلیوم، مواد ریخته‌گری فولاد و آهن، ترکیبات نیکل، آرسنیک و ترکیبات غیرآلی آرسنیک، معدن‌کاری هماتیت زیرزمینی)
• برخی از محصولات احتراقی (احتراق ناقص، زغال (تابش‌های فضای بسته سوخت زغال خانگی)، تبدیل زغال به سوخت گازی، قیر قطران زغال‌سنگ، تولید زغال کک، دوده، گازهای خروجی موتور دیزل)
• تابش‌های یونیزه‌کننده (تابش اشعه ایکس، رادون-۲۲۲ و محصولات تحلیل رادیواکتیو آن، پرتو گاما، پلوتونیم)
• برخی از گازهای سمی (متیل اتر (رده فنی)، بیس-(کلرومتیل) اتر، گاز خردل، MOPP (ترکیب وینکریستین-پردنیسون-نیتروژن خردل-پروکاربازین)، بخارهای نقاشی)
• تولید لاستیک و کریستالین گرد سیلیکا
• تحقیقات نشان داده است که داروهای خواب آور خطر ابتلا به سرطان ریه را سه برابر افزایش می دهد.^[۳۷]

پیدایش بیماری

همانند بسیاری از سرطان‌های دیگر، سرطان ریه نیز توسط فعال شدن آنکوژن یا غیرفعال شدن ژن‌های سرکوبگر تومور آغاز می‌شود.^[۳۸] اعتقاد بر این است که انکوژن‌ها (ژن‌های تومورزا) انسان‌ها را بیشتر مستعد سرطان می‌سازند. اعتقاد بر این است که پروتوانکوژنها در هنگام قرار گرفتن در معرض مواد سرطان‌زای خاص به انکوژن‌ها (ژن‌های تومورزا) تبدیل می‌شوند.^[۳۹] جهشهای ایجاد شده در پروتوانکوژن K-ras مسبب ۱۰–۳۰٪ از آدنوکارسینوماها می‌باشد.^[۴۰][۴۱] پذیرنده عامل رشد روپوستی (EGFR) عملکردهای تکثیر سلولی، خزان یاخته‌ای، رگ‌زایی، و هجوم توموری را تنظیم می‌کند.^[۴۰] جهش و تقویت EGFR در سرطان ریهٔ از نوع «سلول‌های غیرکوچک» رایج بوده و پایه و اساس درمان با مهارکننده‌های EGFR را شکل می‌دهد. پروتئین Her2/neu کمتر مورد تأثیر قرار می‌گیرد.^[۴۰] آسیب کروموزومی می‌تواند به از دست رفتن هتروزیگوتی منجر شود. این موضوع می‌تواند به غیرفعال شدن ژن‌های سرکوبگر تومور منجر شود. آسیب‌دیدگی کروموزوم‌های ‎3p‎، ‎5q‎، ‎13q‎، و 17p بطور خاص در کارسینوم ریه سلول-کوچک رایج است. ژن سرکوبگر تومور پی۵۳، واقع بر روی کروموزوم 17p، در ۶۰-۷۵٪ موارد مورد تأثیر قرار می‌گیرد.^[۴۲] سایر ژن‌هایی که اغلب مورد جهش یا تقویت قرار می‌گیرند عبارتند از c-MET، NKX2-1، LKB1، PIK3CA، و BRAF. ^[۴۰]

تشخیص بیماری

 

انجام یک رادیوگرافی قفسه سینه یکی از نخستین مراحل تحقیقی است که باید در صورت گزارش نشانه‌هایی توسط فرد که ممکن است دال بر سرطان ریه باشد، صورت پذیرد. این کار می‌تواند یک توده مشخص، گشادگی میان‌سینه (که می‌تواند بیانگر گشادگی غدد لنفاوی واقع در آنجا باشد)، آتلکتازی (جمع شدن ریه)، التهاب ریه، یا ترشح پرده جنبی را آشکار نماید.^[۲] تصویربرداری سی‌تی نوعاً به منظور ارائه اطلاعات بیشتر در مورد نوع و درجهٔ بیماری مورد استفاده قرار می‌گیرد. نایژه‌بینی یا بافت‌برداری هدایت شده توسط سی‌تی اغلب برای نمونه‌برداری تومور برای بافت‌آسیب‌شناسی مورد استفاده قرار می‌گیرد.^[۱۰]

سرطان ریه اغلب به صورت یک توده ریوی منزوی بر روی یک پرتونگاری قفسه سینه ظاهر می‌شود. لیکن تشخیص افتراقی آن بسیار گسترده است. بسیاری از بیماری‌های دیگر نظیر سل، عفونت‌های قارچی، سرطان دگردیس، یا التهاب سازمان‌دهنده ریه نیز می‌توانند چنین نمودی را نتیجه دهند. از جمله علل کمتر رایج «توده ریوی منزوی» می‌توان به هامارتوم‌ها، کیست‌های برونکوژنیک‌ها, ورم‌های غده‌ای، ناهنجاری شریانی و وریدی، انزوای ریوی، توده‌های روماتیسمی، گرانولوماتوز وگنر یا لنفوم اشاره نمود.^[۴۳] سرطان ریه همچنین می‌تواند یک یافتن تصادفی باشد که به صورت یک توده ریوی منزوی بر روی یک پرتونگاری قفسه سینه یا سی‌تی اسکن انجام شده بنا بر یک دلیل ناشناخته ظاهر می‌گردد.^[۴۴]تشخیص قطعی سرطان ریه بر پایه یک بررسی بر پایهٔ بافت‌شناسی بافت مورد ظن از نظر ویژگی‌های بالینی و ویژگی‌های وابسته به پرتونگاری می‌باشد.^[۱]

رده‌بندی

سرطان‌های ریه بر اساس نوع وابسته به بافت‌شناسی رده‌بنی می‌شوند.^[۸] این رده‌بندی برای تعیین نوع مدیریت بیماری و پیش‌بینی نتایج بیماری حائز اهمیت است. اکثریت قریب به اتفاق سرطان‌های ریه کارسینوماها هستند—بدخیمی‌هایی که در نتیجه بافت پوششی پدید می‌آیند. کارسینوم‌های ریه بر اساس اندازه و شکل سلول‌های بدخیم دیده شده توسط یک متخصص هیستوپاتولوژی در زیر یک میکروسکوپ رده‌بندی می‌شوند. دو رده گسترده آنها کارسینوم ریه سلول-غیرکوچک و کارسینوم ریه سلول-کوچک می‌باشد.^[۴۵]

کارسینوم ریه سلول-غیرکوچک

 

سه نوع فرعی NSCLC عبارتند از آدنوکارسینوما، کارسینوم ریه سلول-فلس‌دار، و کارسینوم ریه سلول-بزرگ.^[۱]

حدود ۴۰٪ از سرطان‌های ریه «آدنوکارسینوما» هستند که معمولاً در بافت ریوی جانبی شکل می‌گیرد.^[۸] اغلب موارد آدنوکارسینوما با سیگار کشیدن در ارتباط هستند؛ لیکن در میان افرادی که در طول عمر خود کمتر از ۱۰۰ نخ سیگار کشیده‌اند (غیرسیگاری‌ها)،^[۱] آدنوکارسینوما رایج‌ترین شکل سرطان ریه است.^[۴۶] یک نوع فرعی از آدنوکارسینوما یعنی کارسینوم برونکیولوئال‌وئولار در زن‌های غیرسیگاری رایج‌تر بوده و ممکن بقای طولانی‌مدت بهتری را به همراه داشته باشد.^[۴۷]

کارسینوم سلول-فلس‌دار حدود ۳۰٪ از سرطان‌های ریه را تشکیل می‌دهد. آنها نوعاً در نزدیکی مجاری هوای بزرگ پدید می‌آیند. یک حفره توخالی و مرگ سلولی مرتبط با آن بطور رایج در مرکز تومور یافت می‌شود.^[۸]حدود ۹٪ سرطان‌های ریه «کارسینوم سلول-بزرگ» هستند. اینها به این دلیل اینگونه نام گرفته‌اند که سلول‌های سرطانی مرتبط با آنها بزرگ بوده و دارای سیتوپلاسم زیاد از حد، هسته‌ها بزرگ و هستک‌های گرد میان‌هسته بزرگ می‌باشند.^[۸]

کارسینوم ریه سلول-کوچک

 

در کارسینوم ریه سلول-کوچک (SCLC)، سلول‌ها در بر گیرنده دانه‌های ترشح عصبی (کیسه‌های کوچک در بر گیرنده هورمونهای درون‌تراو عصبی) می‌باشند که این تومور را با سندروم درون‌تراو/پارانئوپلاستیک مرتبط ساخته است.^[۴۸] اغلب موارد در مجاری هوای بزرگ‌تر (نایژه‌های اولیه و ثانویه) پدید می‌آیند.^[۱۰]این سرطان‌ها خیلی سریع رشد پیدا می‌کنند و خیلی زود در همان مراحل اولیه بیماری گسترش می‌یابند. شصت تا هفتاد درصد مبتلایان دچار بیماری دگردیس هستند. این نوع سرطان ریه بشدت با سیگار کشیدن در ارتباط است.^[۱]

سایر موارد

از لحاظ بافت‌شناسی چهار نوع فرعی اصلی شناخته شده است، در حالیکه برخی از سرطان‌ها ممکن است ترکیبی از انواع فرعی مختلف را در بر گیرند.^[۴۵] از جمله انواع فرعی نادر می‌توان به تومورهای غده‌ای، تومورهای کارسینوئیدی، و کارسینوم‌های نامتمایز اشاره نمود.^[۱]

دگردیسی

ریه محلی رایج برای گسترش تومور از سایر نقاط بدن است. رده‌بندی سرطان‌های ثانویه بر اساس محلی که از آن نشأت می‌گیرند صورت می‌پذیرد؛ برای مثال سرطان پستانی که به ریه گسترش یافته باشد سرطان پستان دگردیس نامیده می‌شود. دگردیسی‌ها معمولاً دارای یک ظاهر مشخصه گرد بر روی پرتونگاری قفسه سینه هستند.^[۴۹]

خود سرطان‌های ریه بطور رایج به مغز، استخوان‌ها، کبد، و غدد فوق کلیوی دگردیسی پیدا می‌کنند.^[۸] لکه‌گذاری ایمنی یک بیوپسی (زنده‌بینی) معمولاً برای تشخیص منشأ اصلی آن کارآمد است.^[۵۰]

ارزیابی مرحلهٔ پیشرفت بیماری

ارزیابی مرحله پیشرفت سرطان ریه عبارت از ارزیابی درجهٔ گسترش سرطان از منشأ اصلی آن می‌باشد. این یکی از عوامل مؤثر بر پیش‌بینی روند بیماری و معالجهٔ احتمالی سرطان ریه به شمار می‌رود.^[۱]

برای ارزیابی اولیه مرحلهٔ پیشرفت سرطان ریه سلول-غیرکوچک (NSCLC) از رده‌بندی TNM استفاده می‌شود. این سیستم بر اساس تومور (tumor) اولیه، درگیری غده لنفاوی (lymph node)، و دگردیسی (metastasis) راه دور می‌باشد. پس از این، با استفاده از توصیف‌گرهای TNM یک گروه مرحلهٔ پیشرفت بیماری در محدوده بین سرطان پنهان تا مراحل ‎۰‎، ‎IA (یک-A)‎، ‎IB‎، ‎IIA‎، ‎IIB‎، ‎IIIA‎، ‎IIIB‎ و ‎IV (چهار)‎ تخصیص داده می‌شود. این گروه مرحلهٔ پیشرفت بیماری در انتخاب نوع معالجه و پیش‌بینی روند بیماری مؤثر است.^[۵۱] کارسینوم ریه سلول-کوچک (SCLC) بطور سنتی بعنوان سرطان دارای «پیشرفت محدود» (محدود شده به نیمی از قفسه سینه و در محدوده یک تک‌میدان پرتودرمانی تاب‌آوردنی) یا سرطان دارای «پیشرفت گسترده» (سرطان دارای میزان پیشرفت بیشتر) رده‌بندی شده است.^[۱] لیکن سیستم رده‌بندی و گروه‌بندی TNM برای پیش‌بینی روند بیماری مؤثر است.^[۵۱]

هم برای NSCLC و هم برای SCLC، دو نوع کلی ارزیابی مرحلهٔ پیشرفت بیماری عبارت از «ارزیابی بالینی» و «ارزیابی توسط جراحی» می‌باشند. ارزیابی بالینی مرحلهٔ پیشرفت بیماری پیش از جراحی قطعی صورت می‌پذیرد. این روش بر مبنای نتایج مطالعات تصویربرداری (نظیر سی‌تی اسکن و اسکن PET) و نتایج بیوپسی (زنده‌بینی) می‌باشد. ارزیابی مرحلهٔ پیشرفت بیماری توسط جراحی چه در حین عمل و چه پس از آن صورت می‌پذیرد و بر مبنای ترکیب نتایج یافته‌های جراحی و بالینی، شامل نمونه‌برداری غدد لنفاوی قفسه سینه توسط جراحی، می‌باشد.^[۸]

پیشگیری

پیشگیری، مقرون‌به‌صرفه‌ترین روش برای کاهش گسترش سرطان ریه است. با آنکه در اغلب کشورها مواد سرطان‌زای صنعتی و خانگی مورد شناسایی قرار گرفته و استفاده از آنها منع گردیده است، کشیدن تنباکو هنوز بسیار فراگیر است. حذف کشیدن تنباکو یک هدف اصلی در پیشگیری از سرطان ریه می‌باشد و توقف سیگار کشیدن یک ابزار پیشگیرانه مهم در این فرایند به شمار می‌رود.^[۵۲]

تعیین مقررات به منظور کاهش آسیب‌پذیری از سیگار کشیدن دیگران در اماکن عمومی نظیر رستوران‌ها و محل‌های کار در بسیاری از کشورهای غربی از رواج بیشتری برخوردار گشته است.^[۵۳] کشور بوتان از سال ۲۰۰۵ مقررات منع کامل سیگار کشیدن را به اجرا درآورده است^[۵۴] در حالی که کشور هند سیگار کشیدن در اماکن عمومی را از ماه اکتبر ۲۰۰۸ منع کرده است.^[۵۵] سازمان بهداشت جهانی از دولت‌ها درخواست کرده است تبلیغ تنباکو را بطور کامل منع کنند تا از سیگاری شدن افراد جوان اجتناب گردد. آنها ارزیابی می‌کنند در جاهایی که چنین منع‌هایی به اجرا درآمده است مصرف تنباکو به میزان ۱۶٪ کاهش پیدا کرده است.^[۵۶]

استفاده بلند مدت از مکمل ویتامین آ،^[۵۷][۵۸] ویتامین ث،^[۵۷] ویتامین دی^[۵۹]یا ویتامین ای^[۵۷] احتمال ابتلا به سرطان ریه را کاهش نمی‌دهد. بعضی مطالعات نشان می‌دهد خطر ابتلا به این بیماری در افرادی که دارای رژیم غذایی محتوی سبزیجات و میوه جات زیاد می‌باشند کمتر است،^[۲۱][۶۰] اما این امر به احتمال زیاد به دلیل اثر همزمان می‌باشد. مطالعات دقیق تر دیگر ارتباط واضحی بین این دو به دست نیامده است.^[۶۰]

بیماریابی

آزمایش‌های غربالگری به استفاده از آزمایش پزشکی به منظور تشخیص بیماری در افرادی که فاقد علائم بیماری هستند اطلاق می‌شود. آزمایش‌هایی که ممکن است برای تشخیص سرطان ریه به کار روند شامل آزمایش آسیب‌شناسی سلول خلط سینه، رادیوگرافی قفسه سینه (CXR) و مقطع‌نگاری رایانه‌ای (CT) می‌باشند. برنامه‌های بیماریابی با استفاده از رادیوگرافی قفسه سینه یا آسیب شناسی سلول مفید واقع نشدند.^[۶۱] فرایند بیماریابی در مورد افراد دارای ریسک بالا (به عبارتی افراد بین سنین ۵۵ تا ۷۹ سال که بیش از ۳۰ پاکت-سیگار استفاده می‌کنند یا افرادی که سابقه سرطان ریه بوده‌اند) به صورت سالانه با استفاده از سی تی اسکن دوز پایین ممکن است باعث کاهش حتمال مرگ ناشی از سرطان ریه به میزان کاهش ریسک مطلق ۳درصد و کاهش ریسک نسبی ۲۰درصد شود.^[۶۲][۶۳] با این وجود، نرخ بالایی از اسکن‌های مثبت وجود دارد که ممکن است باعث شود به روش‌های تهاجمی و نیز هزینه‌های مالی قابل توجه نیاز نباشد.^[۶۴] به ازای هر اسکن مثبت واقعی بیش از ۱۹ اسکن مثبت اشتباه وجود دارد.^[۶۵] قرار گرفتن در معرض تشعشع یکی از آسیب‌های احتمالی بیمار یابی است.^[۶۶]

درمان

درمان سرطان به نوع سلول، وسعت گسترش آن و وضعیت عملکردی بیمار بستگی دارد. درمان‌های رایج شامل مراقبت تسکینی،^[۶۷] جراحی، شیمی‌درمانی و پرتودرمانی می‌باشد.^[۱]

جراحی

 

در صورتی که بررسی‌ها سرطان سلول‌های غیر کوچک ریه را تایید کنند، مرحله بندی سرطان مورد ارزیابی قرار می‌گیرد تا مشخص شود این بیماری به وسیله جراحی قابل درمان است یا پیشروی آن به حدی است که نمی‌توان به وسیله جراحی آن را درمان کرد. سی تی اسکن و برش‌نگاری با گسیل پوزیترون به منظور تعیین این امر مورد استفاده قرار می‌گیرند.^[۱] در صورتی وجود غدد لنفاوی مدیاستن از مدیاستینوسکپی به منظور نمونه برداری غدد و کمک به مرحله بندی استفاده می‌شود.^[۶۸] تست خون و آزمون‌های عملکرد ریه مورد استفاده قرار می‌گیرند تا مشخص شود بیمار شرایط تحت عمل جراحی قرار گرفتن دارد یا خیر.^[۱۰] جراحی در صورتی صورت نمی‌گیرد که در آزمون عملکرد ریه مشخص شود بیمار دارای ظرفیت تنفسی پایین است.^[۱] در اکثر موارد سلول‌های غیر کوچک ریه، برداشت ناحیه ریه لوبکتومی بهترین درمان می‌باشد. در بیمارانی که شرایط این گونه درمان را ندارند جداسازی قسمت کوچکتری از ریه برش گوه‌ای انجام می‌شود. به هر حال، احتمال بازگشت بیماری در روش برش گوه‌ای نسبت به روش لوبکتومی بیشتر است.^[۶۹]ید براکی‌تراپی رادیواکتیو در کناره‌های محل جراحی می‌تواند احتمال بازگشت بیماری را کاهش دهد.^[۷۰] در موارد نادری برداشت تمام ریه نومونکتومی انجام می‌گیرد. روش‌های جراحی از طریق ویدئو توراکوسکوپی و لوبکتومی تراسکوسکوپیک در جراحی سرطان ریه از فرایندی کم خطر تر در جراحی سرطان ریه بهره می‌برند.^[۷۱] لوبکتومی تراسکوسکوپیک همان کارایی لوبکتومی باز معمول را دارد، ولی مزیت آن کاهش بیماری‌های بعد از عمل جراحی است.^[۷۲] در سرطان سلول کوچک ریه، به طور معمول از شیمی درمانی و/یا پرتو درمانی استفاده می‌شود.^[۷۳] با این وجود، نقش جراحی در سرطان سلول کوچک ریه در نظر گرفته می‌شود. جراحی ممکن است به همراه شیمی درمانی و پرتودرمانی در مراحل اولیه درمان سرطان سلول کوچک ریه بهبود قابل توجهی در وضعیت بیمار ایجاد کند..^[۷۴]

پرتو درمانی

پرتودرمانی در بیشتر موارد با شیمی درمانی همراه است و ممکن است به قصد درمان در مورد افرادی که دارای سرطان سلول‌های غیر کوچک ریه هستند و شرایط جراحی را نداشته باشند به کار رود. این نوع پرتودرمانی را پرتودرمانی رادیکال می‌نامند.^[۷۵] نوع جدید این شیوه پرتودرمانی تسریع شده و بیش تفکیک شده مداوم (CHART) نام دارد که در آن پرتودرمانی زیاد در یک بازه زمانی کوتاه صورت می‌گیرد.^[۷۶] پرتودرمانی سینه‌ای پس از عمل نباید بعد از جراحی سرطان سلول‌های غیر کوچک ریه به کار رود.^[۷۷] این احتمال وجود دارد که پرتودرمانی بعد از عمل در بعضی از بیمارانی که دارای درگیری غده لنفاوی میان سینه‌ای هستند مفید واقع شود.^[۷۸] درکنار شیمی درمانی، پرتودرمانی قفسه سینه در مواردی از که احتمال درمان سرطان ریه با یاخته‌های کوچک وجود دارد توصیه می‌شود.^[۸] اگر رشد سرطان بخش کوچکی از نایژه را مسدود کند، براکی‌تراپی (پرتودرمانی موضعی) در داخل لوله تنفسی صورت می‌گیرد تا این راه را باز کند.^[۷۹] برایکی تراپی در مقایسه با پرتودرمانی بیرونی باعث کاهش زمان درمان و نیز کاهش در معرض اشعه قرار گرفتن کارکنان مراکز درمانی می‌شود.^[۸۰] پرتودرمانی پیشگیرانه جمجمه (PCI) نوعی از پرتودرمانی مغز است که به منظور کاهش احتمال متاستاز مورد استفاده قرار می‌گیرد. این شیوه در اکثر موارد سرطان ریه با یاخته‌های کوچک مفید است. پرتودرمانی پیشگیرانه جمجمه در مواردی که بیماری پیشرفت نکرده احتمال بهبود فرد در طول سه سال را از ۱۵٪ به ۲۰٪ افزایش می‌دهد؛ در مواردی که بیماری پیشرفت داشته، این احتمال از ۱۳٪ به ۲۷٪ می‌رسد.^[۸۱] پیشرفت‌های اخیر در هدف درمانی و عکس برداری منجر به پیشرفت پرتودرمانی استریوتاکتیک در درمان سرطان ریه شده است. در این نوع پرتودرمانی، با استفاده از هدف درمانی، پرتو زیادی در جلسه‌های کوتاه بر روی بیمار صورت می‌گیرد. استفاده از این روش در مرحله اول برای بیمارانی است که به علت همایندی مرضی شرایط جراحی را ندارند.^[۸۲] در بیمارانی که دچار سرطان ریه با یاخته‌های کوچک یا با یاخته‌های بزرگ تر هستند، انجام میزان کمی پرتو به سینه می‌تواند برای کنترل نشانه مراقبت تسکینی مورد استفاده قرار گیرد.^[۸۳]

شیمی‌درمانی

چگونگی شیمی‌درمانی به نوع تومور بستگی دارد.^[۸] در سرطان ریه با یاخته‌های کوچک، سیس پلاتین و اتیپوساید بیشتر مورد استفاده قرار می‌گیرد. ترکیب کربوپلاتین، جمسیتابین، پاکلیتاکسل، وینورلبین، توپوتکان و ایرینوتکان نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد.^[۸۴][۸۵] در سرطان ریه با یاخته‌های بزرگتر پیشرفته (NSCLC)، شیمی درمانی باعث بهبود بیمار می‌شود و به عنوان اولین درمان مورد استفاده قرار می‌گیرد، به این شرط که بیمار شرایط درمان را داشته باشد.^[۸۶] به طور کلی، دو دارو مورد استفاده قرار می‌گیرد، که یکی از آنها بر پایه پلاتین (یا سیس پلاتین یا کربوپلاتین) می‌باشد. داروهای معمول دیگر جمسیتابین، پاکلیتاکسل، دوستاکسل،^[۸۷]،^[۸۸]]]پمترکسد[[،،^[۸۹]اتیوپوساید یا وینورلبیبن می‌باشند.^[۸۸]

شیمی‌درمانی کمکی به استفاده از شیمی درمانی پس از جراحی به ظاهر درمانی برای بهبود نتیجه اشاره دارد. در NSCLC، نمونه‌ها در طول جراحی از غدد لنفاوی اطراف گرفته می‌شوند تا به مرحله بندی کمک کنند. در صورت تایید مرحله ۲ یا ۳ بیماری، شیمی درمانی کمکی می‌تواند پس از پنج سال احتمال زنده ماندن فرد را ۵٪ درصد افزایش بدهد. .^[۹۰][۹۱] ترکیب وینورلبین و سیس پلاتین از رژیم‌های قدیمی موثرتر است.^[۹۱]شیمی درمانی کمکی برای افرادی که مبتلا به مرحله IB سرطان هستند بحث برانگیز است، زیرا آزمایشات بالینی به طور واضح نشان نداده‌اند که این امر مفید واقع خواهد شد.^[۹۲][۹۳]آزمایشات شیمی درمانی قبل از عمل (شیمی درمانی نئوادجوانتی) NSCLC قابل برداشت بی نتیجه بوده‌اند. .^[۹۴]

مراقبت‌های تسکین‌دهنده

ممکن است مراقبت تسکینی یا مدیریت بیمارستانی برای افراد مبتلا به بیماری ترمینال مناسب باشد.^[۱۰]این رویکردها فرصتی برای بحث و گفتگوی بیشتر درباره گزینه‌های درمان ایجاد می‌کنند و امکان می‌دهند تا تصمیمات سنجیده و مناسبی اخذ شود^[۹۵][۹۶]و می‌توانند از مراقبت‌های بی فایده اما پرهزینه در پایان عمر افراد جلوگیری کنند.

در درمان NSCLC ممکن است شیمی درمانی با مراقبت‌های تسکین دهنده همراه شود. در موارد پیشرفته، شیمی درمانی مناسب نسبت به استفاده تنها از مراقبت‌های حمایتی متوسط بقای افراد را افزایش می‌دهد و نیز سطح کیفی زندگی را بالا می‌برد.^[۹۷]در صورت وجود آمادگی جسمانی مناسب، شیمی درمانی مداوم در طول تسکین سرطان ریه ۱٫۵ تا ۳ ماه به عمر فرد می‌افزاید، سرطان را تسکین می‌دهد و سطح کیفی زندگی را بالا می‌برد و با وجود عوامل مدرن نتایج بهتری بدست آمده است. .^[۹۸][۹۹]گروه مشارکتی تجزیه و تحلیل متا NSCLC پیشنهاد می‌دهد که اگر گیرنده می‌خواهد و می‌تواند درمان را تحمل کند، شیمی درمانی باید در مرحله پیشرفته NSCLC انجام شود.^{[۸۶][۱۰۰]}

پیش‌بینی بیماری

پیش بینی این بیماری در کل ضعیف است. از بین تمام افراد مبتلا به سرطان ریه، ۱۵٪ به مدت پنج سال بعد از تشخیص بیماری زنده می‌مانند.^[۲]معمولاً مرحله بیماری در زمان تشخیص پیشرفته است. در زمان ارائه، ۳۰-۴۰٪ از موارد NSCLC در مرحله چهارم، و ۶۰٪ از SCLC در مرحله ششم هستند.^[۸]

عوامل پیش آگاهی در NSCLC عبارتست از وجود یا عدم وجود علائم ریوی، اندازه نئوپلاسم، بافت‌شناسی نوع سلول، شدت گسترش (مرحله) و متاستاز تا غدد لنفاوی چندگانه، و تهاجم عروقی. در خصوص افرادی که بیماری آنها غیر قابل جراحی است، نتایج برای افرادی با وضعیت عملکرد ضعیف و کاهش وزن بیش از ۱۰٪ وخیم تر است.^[۱۰۱] عوامل پیش آگاهی در سرطان ریه سلول کوچک عبارتست از وضعیت عملکرد، جنسیت، مرحله بیماری، و درگیری دستگاه عصبی مرکزی یا کبد در زمان تشخیص.^[۱۰۲]

در خصوص NSCLC، بهترین پیش بینی بیماری از طریق برداشت کامل جراحی مرحله IA بیماری حاصل می‌شود، با حداکثر ۷۰٪ احتمال زنده ماندن برای پنج سال.^[۱۰۳] در خصوص SCLC، احتمال کلی زنده ماندن برای مدت پنج سال ۵٪ است.^[۱] احتمال زنده ماندن افراد مبتلا به SCLC مرحله شدید برای مدت پنج سال کمتر از ۱٪ است. میانگین مدت بقا برای بیماری که در مرحله محدود است ۲۰ ماه برآورد شده است و احتمال بقا به مدت پنج سال ۲۰٪ است.^[۲]

طبق داده‌های ارائه شده از سوی انستیتو ملی سرطان ایالات متحده آمریکا، میانگین سنی در تشخیص سرطان ریه در ایالات متحده آمریکا ۷۰ سال است،^[۱۰۴] و میانگین سن فوت ۷۲ سال برآورده شده است.^[۱۰۵] در آمریکا، احتمال دارد افرادی که بیمه درمانی دارند به نتیجه بهتری دست یابند.^[۱۰۶]

شیوع

 

در سراسر دنیا، سرطان ریه شایع ترین سرطان از لحاظ شیوع و مرگ و میر به شمار می‌رود. در سال ۲۰۰۸، ۱٫۶۱ میلیون مورد جدید، و ۱٫۳۸ میلیون مرگ و میر ناشی از سرطان ریه گزارش شد. بالاترین نرخ‌ها در اروپا و آمریکای شمالی است.^[۱۱] جمعیتی که احتمال ایجاد سرطان ریه در آنها بیشتر است افراد بالای ۵۰ سال هستند که سابقه کشیدن سیگار دارند. بر خلاف میزان مرگ و میر در مردان، که از بیش از ۲۰ سال پیش در حال کاهش است، نرخ مرگ و میر ناشی از سرطان ریه در زنان در طول دهه‌های گذشته افزایش یافته است، و اخیراً در حال تثبیت است.^[۱۰۸] در آمریکا، خطر مادام‌العمر ابتلا به سرطان ریه در مردان ۸٪ و در زنان ۶٪ است.^[۱]

در ازای هر ۳-۴ میلیون سیگاری که روشن می‌شود، یک مرگ در اثر سرطان ریه اتفاق می‌افتد.^[۱][۱۰۹] تاثیر صنعت توتون و تنباکو نقش مهمی را در فرهنگ استعمال دخانیات ایفا می‌کند.^[۱۱۰] افراد جوانی که سیگار نمی‌کشند، با مشاهده تبلیغات تنباکو بیشتر تشویق می‌شوند که سیگار بکشند. .^[۱۱۱] استنشاق دود سیگار به طور روزافزون به عنوان یک عامل خطر ابتلا به سرطان ریه در حال شناخته شدن است^[۲۵]و منجر به دخالت سیاستی می‌شود تا میزان قرار گرفتن ناخواسته در معرض دود سیگار دیگران کاهش یابد.^[۱۱۲] دودی که از خودروها، کارخانجات، و نیروگاه‌ها ساطع می‌شود نیز دارای خطرات بالقوه هستند.^[۴]

اروپای شرقی بالاترین آمار مرگ و میر ناشی از سرطان ریه را در بین مردان به خود اختصاص داده است، در حالیکه اروپای شمالی و آمریکا بالاترین آمار مرگ و میر را در میان زنان دارد. در آمریکا، مردان و زنان سیاه پوست بیشتر به این بیماری مبتلا می‌شوند.^[۱۱۳] نرخ سرطان ریه در حال حاضر در کشورهای در حال توسعه کمتر است.^[۱۱۴] با افزایش استعمال دخانیات در کشورهای در حال توسعه، انتظار می‌رود در چند سال آینده این نرخ به ویژه در چین^[۱۱۵] و هند بالا رود.

از دهه ۶۰، نرخ آدنوکارسینوم ریه نسبت به سایر انواع سرطان‌های ریه افزایش یافت. این امر مقداری به معرفی سیگارهای فیلتردار مربوط می‌شود. استفاده از فیلتر ذرات بزرگتر را از دود تنباکو جدا می‌کند، بنابراین میزان رسوب در راه‌های تنفسی بزرگتر را کاهش می‌دهد. با این حال، فرد سیگاری باید بازدم عمیق تری داشته باشد تا همان میزان نیکوتین به بدن وی وارد شود، در نتیجه میزان رسوب ذرات در راه‌های تنفسی کوچک افزایش می‌یابد و در همانجا آدنوکارسینوم ایجاد می‌شود.^[۱۱۶] ابتلا به آدنوکارسینوم ریه همچنان اتفاق می‌افتد.^[۱۱۷]

تاریخچه

قبل از پیدایش دود سیگار سرطان ریه یک بیماری نادر بود؛ حتی تا سال ۱۷۶۱ به عنوان یک بیماری مجزا شناخته نشده بود.^[۱۱۸] در سال ۱۸۱۰ توضیحات بیشتری درباره جنبه‌های مختلف سرطان ریه ارائه شد.^[۱۱۹]در سال ۱۸۷۸ تومورهای کشنده ریه فقط ۱٪ از تمام سرطان‌های مشاهده شده در کالبدشکافی را تشکیل داده بود، اما تا اوایل دهه ۱۹۰۰ این میزان به ۱۰-۱۵٪ رسید.^[۱۲۰]طبق گزارشات پرونده‌ای در سوابق پزشکی تعداد افراد مبتلا به سرطان ریه در سال ۱۹۱۲ فقط ۳۷۴ تن در سراسر دنیا بوده است،^[۱۲۱] اما مروری بر کالبدشکافی‌ها نشان داد که سرطان ریه از ۰٫۳٪ در سال ۱۸۵۲ به ۵٫۶۶٪ در سال ۱۹۵۲ رسید.^[۱۲۲] در آلمان، در سال ۱۹۲۹ پزشکی به نام Fritz Lickint رابطه بین سیگار کشیدن و سرطان ریه را کشف کرد،^[۱۲۰] که منجر به یک کمپین ضد سیگار تهاجمی شد.^[۱۲۳] تحقیق پزشکان بریتانیا، منتشر شده در دهه ۱۹۵۰، اولین مدرک معتبر اپیدمیولوژیک درباره رابطه بین سرطان ریه و سیگار کشیدن بود.^[۱۲۴] در نتیجه، در سال ۱۹۶۴ جراح عمومی ایالات متحده آمریکا به افراد سیگاری توصیه کرد که باید سیگار را ترک کنند.^[۱۲۵]

ارتباط با گاز رادون برای اولین بار در میان معدن چیان در کوه‌های سنگ معدن در نزدیکی اشنیبرگ، ساکسونی مشخص شد. از سال ۱۴۷۰ از این معدن‌ها نقره استخراج می‌شد، و این معادن غنی از اورانیوم همراه با رادیوم و گاز رادون بودند.^[۱۲۶] این معدن چیان به بیماری ریوی مبتلا شدند، و در نهایت در دهه ۱۸۷۰ مشخص شد که سرطان ریه دارند.^[۱۲۷] با وجود این اکتشاف، کار در معادن تا دهه ۱۹۵۰ و به دلیل درخواست USSR برای اورانیوم ادامه یافت.^[۱۲۶] در دهه ۱۹۶۰ تایید شد که رادون یک عامل ابتلا به سرطان ریه است.^[۱۲۸]

اولین پنومونکتومی موفقیت آمیز برای سرطان ریه در سال ۱۹۳۳ انجام شد.^[۱۲۹] پرتونگاری تسکین دهنده از دهه 1940 مورد استفاده قرار گرفت.^[۱۳۰] پرتونگاری رادیکال، که در ابتدا در دهه 1950 از آن استفاده شد، تلاشی بود برای استفاده از دوزهای پرتویی بزرگتر در بیماران مبتلا به سرطان ریه‌ای که کم و بیش در مرحله ابتدایی قرار دارند، اما با این حال برای جراحی مناسب نیستند.^[۱۳۱] در سال 1997، پرتودرمانی هایپر فرکشن پرشتاب و مستمر نسبت به پرتودرمانی رادیکال معمول یک پیشرفت به شمار می‌آمد.^[۱۳۲]تلاش‌های اولیه در خصوص سرطان ریه سلول کوچک در دهه ۱۹۶۰ در برداشت جراحی^[۱۳۳]و پرتودرمانی رادیکال^[۱۳۴] ناموفق بود. در دهه ۱۹۷۰، رژیم‌های پرتودرمانی موفقیت آمیزی ایجاد شدند.^[۱۳۵]

سرطان مخاط رحم
محل پیشرفت سرطان مخاط رحمی
آی‌سی‌دی-۱۰	C54.1
اُمیم	۶۰۸۰۸۹
دادگان بیماری‌ها	۴۲۵۲
مدلاین پلاس	000910
ای‌مدیسین	med/۶۷۴ radio/۲۵۳
پیشنت پلاس	سرطان مخاط رحم

سرطان مخاط رحم (انگلیسی: Endometrial cancer)، سرطان پوشش داخلی رحم، سرطان رحم یا سرطان آندومتر گونه‌ای از سرطان رحم است که از درون رحم شروع می‌شود ^[۱]. سرطان اندومتر از لایه سلول‌هایی شروع می‌گردد که سلول‌های پوششی رحم (اندومتریوم یا مخاط رحم) را تشکیل می‌دهند. این بیماری نتیجه رشد غیرطبیعی سلول‌ها است که می‌تواند به دیگر اعضای بدن نیز حمله کند و یا در آنها گسترش یابد.^[۲] دیگر انواع سرطان از جمله سارکومای رحم می‌تواند در داخل رحم به وجود بیاید اما شیوع آنها بسیار کمتر از سرطان اندومتر است. معمولاً سرطان اندومتر در مراحل نخستین تشخیص داده می‌شود زیرا به تکرار سبب خونریزی‌های غیرطبیعی واژینال شده که زنان را برای مراجعه به دکتر ترغیب می‌کند. اولین نشانهٔ شایع این بیماری اغلب خونریزی واژینال است که ارتباطی با دوره قاعدگی ندارد. دیگر نشانه‌های این بیماری شامل درد هنگام ادرار کردن، مقاربت جنسی یا درد لگن است.^[۱] سرطان مخاط رحم در بیشتر موارد بعد از یائسگی اتفاق می‌افتد.^[۳]

محتویات

علل

تقریباً ۴۰ درصد از موارد ابتلا به این بیماری به خاطر چاقی مفرط است.^[۴] سرطان مخاط رحم همچنین به خاطر قرار گرفتن بیش از حد در معرض استروژن، فشار بالای خون و دیابت اتفاق می‌افتد.^[۱] در حالی که استروژن به تنهایی خطر سرطان مخاط رحم را افزایش می‌دهد، دریافت همزمان استروژن و پروژسترون، همان‌طور که در بسیاری از قرص‌های ضدبارداری وجود دارد، خطر را کمتر می‌کند.^[۱][۴] بین دو تا پنج درصد از موارد به دلیل ژن‌هایی است که از والدین به ارث می‌رسد.^[۴] سرطان مخاط رحم گاهی اوقات به صورت بی‌ربط به نام سرطان رحم نیز شناخته می‌شود، هرچند که این بیماری با دیگر انواع بیماری‌های رحمی از قبیل سرطان دهانه رحم، سارکوم رحم و بیماری تروفوبلاستیک بارداری تفاوت دارد.^[۵][۵] مرسوم‌ترین نوع سرطان مخاط رحم، کارسینوما اندومتریوز است که ۸۰ درصد از موارد را تشکیل می‌دهد.^[۴] سرطان مخاط رحم معمولاً با بیوپسی آندومتر یا با نمونه‌برداری در طول روندی به نام اتساع و کورتاژ تشخیص داده می‌شود. نوعاً نمونه‌برداری از سلول‌های دهانه رحم برای تشخیص سرطان مخاط رحم کافی نیست.^[۶] نیازی به غربالگری مداوم در افرادی که به صورت معمول با خطر روبرو هستند، وجود ندارد.^[۷]

درمان

مرسوم‌ترین گزینه برای درمان سرطان مخاط رحم هیسترکتومی شکمی (برداشتن کامل رحم با جراحی)، همراه با برداشتن لوله رحم و تخمدان‌ها از هر دو سو است که به آن سالپنگو اوفورکتومی دو طرفه گفته می‌شود. در موارد پیشرفته پرتودرمانی، شیمی‌درمانی یا هورمون‌درمانی نیز می‌تواند توصیه شود. اگر بیماری در مرحله زود تشخیص داده شود، نتیجه رضایت‌بخش خواهد بود^[۶] میزان بقای پنج‌ساله به صورت کلی در ایالات متحده بیشتر از ۸۰ درصد است.^[۸]

همه‌گیرشناسی

در سال ۲۰۱۲، سرطان مخاط رحم در ۳۲۰ هزار زن اتفاق افتاد و باعث مرگ ۷۶ هزار نفر   گردید.^[۴] این بیماری سومین عامل شایع مرگ ناشی از سرطان در میان زنان، بعد از تخمدان و سرطان دهانه رحم است. بیماری مذکور در کشورهای توسعه‌یافته شایع‌تر است^[۴] و معمول‌ترین نوع سرطان دستگاه تناسلی زن در کشورهای توسعه‌یافته به شمار می‌رود.^[۶] نرخ شیوع این بیماری در تعدادی از کشورها در میان دهه ۱۹۸۰ تا سال ۲۰۱۰ افزایش یافت.^[۴] کارشناسان بر این باورند که این امر به دلیل افزایش تعداد زنان سالمند و افزایش نرخ چاقی در آنها است.