کورتیزول

سامانه‌شناسی نام (آیوپاک)
(11β)-​11,​17,​21-​trihydroxypregn-​4-​ene-​3,​20-​dione
داده‌های بالینی
AHFS/Drugs.com	monograph
مدلاین پلاس	a682206
Licence data	US FDA:link
رده بارداری	C
تجویز	Oral tablets, intravenous, topical
شناسه
شماره سی‌ای‌اس	50-23-7
کد ATC	A01AC03 A07EA02 C05AA01 D07AA02 H02AB09 S01BA02 S01CB03 S02BA01
پاب‌کم	CID 5754
بانک‌دارو	DB07886
کم‌اسپایدر	5551
UNII	WI4X0X7BPJ
KEGG	D00088
ChEBI	CHEBI:17650
ChEMBL	CHEMBL389621
داده‌های شیمی
فرمول	C21H30O5
وزن مولکولی	362.460 g/mol
SMILES	eMolecules & PubChem
InChI[نمایش]
(what is this?)  (verify)

کورتیزول یا هیدروکورتیزون (به انگلیسی: hydrocortisone) معروفترین گلوکوکورتیکوئید بدن است که از غده فوق کلیوی ترشح می‌شود.

کورتیکواستروئیدها به استروئیدهایی گفته می‌شود که در بخش قشری غده فوق کلیوی ساخته می‌شوند. استروئیدها ترکیبات چربی با چهار حلقه کربنی هستند . کورتیکواستروئیدها به دو گروه عمده مینرالوکورتیکوئیدها ( mineralocorticoids ) مانند آلدوسترون و گلوکوکورتیکوئیدها ( glucocorticoids ) مانند کورتیزول (۲۱ کربنه ) تقسیم بندی می‌شوند.

گلوکوکورتیکوئیدها مانند کورتیزول نقشهای مختلفی از جمله کاهش التهاب، تخفیف واکنشهای ایمنی، تاثیر بر متابولیسم و افزایش قند خون در بدن دارند.

محتویات

فیزیولوژی

کورتیزول بوسیله هورمون آدرنوکورتیکوتروپیک (ACTH)، تولید شده توسط غده هیپوفیز در پاسخ به استرس، سنتز می‌شود. مکانیسم اصلی آن این است که باعث افزایش قند خون یا گلیسمی می‌گردد. این افزایش با تحریک گلوکونئوژنز کبدی، با پشتیبانی اسیدهای آمینه حاصل از کاتابولیسم پروتئین، به ویژه در سطح عضلات اسکلتی، و چربی، در سطح بافت چربی ایجاد می‌گردد.

مکانیسم اثر

جایگزینی کورتیکواستروئیدها، کورتیکواستروئیدها از عرض غشای سلولی عبور کرده و با گیرنده های اختصاصی سیتوپلاسمی کمپلکس شده، وارد هسته سلول می شوند و به DNA ( کروماتین ) متصل و موجب تحریک روند رونویسی mRNA و به دنبال آن ساخت پروتئین های مختلف آنزیمهای خاصی را تحریک می کنند.

موارد مصرف

برای درمان جایگزینی در نارسایی غده فوق کلیوی استفاده می شود.به علاوه در ترشح سورفاکتانت که در کودکان زودرس کم است موثر است این دارو همچنین در درمان علامتی التهاب و آلرژی در جهت سرکوب کردن سیستم ایمنی، حساسیت‌های معمول مانند کهیر و آنافیلاکسی کولیت اولسراتیو و ادم مغزی نیز مؤثر است.

تنظیم ترشح

این هورمون در بدن پاسخ به استرس و التهاب یا کاهش سطح گلوکوکورتیکوئید خون ترشح می‌شود. تنظیم ترشح آن با هورمون آزاد کننده کورتیکوتروپین (CRH) است که از هیپوتالاموس ترشح و موجب افزایش ترشح هورمون آدرنوکورتیکوتروپین (ACTH) از هیپوفیز می‌شود این هورمون موجب افزایش ترشح کورتیزول می‌شود.

در بیماریهای گوناگونی مانند سندرم کوشینگ و بیماری آدیسون ترشح گلوکوکورتیکوئیدها افزایش یا اختلال پیدا می کند.

عوارض جانبی

افزایش فشار خون، آکنه، پوکی استخوان، مشکلات گوارشی، سرکوب محور آدرنال - هیپوفیز.

منابع

• مشارکت‌کنندگان ویکی‌پدیا، «Cortisol»، ویکی‌پدیای انگلیسی، دانشنامهٔ آزاد (بازیابی در ۳ بهمن ۱۳۹۲).
• فرهنگ داروهای ژنریک ایران، دکتر حشمتی