تلوریم → ید ← گزنون Br ↑ I ↓ At 53I جدول تناوبی
ظاهر
Lustrous metallic gray, violet as a gas
ویژگی‌های کلی
نام، نماد، عدد	ید، I، 53
تلفظ به انگلیسی	/ˈaɪ.ɵdaɪn/ EYE-o-dyne, /ˈaɪ.ɵdɨn/ EYE-o-dən, or /ˈaɪ.ɵdiːn/ EYE-o-deen
نام گروهی برای عناصر مشابه	halogen
گروه، دوره، بلوک	۱۷, ۵, p
جرم اتمی استاندارد	126.90447 g·mol−۱
آرایش الکترونی	[Kr] 4d10 5s2 5p5
الکترون به لایه	2, 8, 18, 18, 7 (تصویر)
ویژگی‌های فیزیکی
حالت	جامد
چگالی (نزدیک به دمای اتاق)	4.933 g·cm−۳
نقطه ذوب	386.85 K, 113.7 °C, 236.66 °F
نقطه جوش	457.4 K, 184.3 °C, 363.7 °F
نقطه سه‌گانه	386.65 K (113°C), 12.1 kPa
نقطه بحرانی	819 K, 11.7 MPa
گرمای هم‌جوشی	(I2) 15.52 kJ·mol−1
گرمای تبخیر	(I2) 41.57 kJ·mol−1
ظرفیت گرمایی	(I2) 54.44 J·mol−۱·K−۱
فشار بخار (rhombic)
فشار (پاسکال) ۱ ۱۰ ۱۰۰ ۱k ۱۰k ۱۰۰k دما (کلوین) 260 282 309 342 381 457
ویژگی‌های اتمی
وضعیت اکسید شدن	7, 5, 3, 1, -1 (strongly اسیدic oxide)
الکترونگاتیوی	2.66 (مقیاس پاولینگ)
انرژی‌های یونش	نخستین: 1008.4 kJ·mol−1
	دومین: 1845.9 kJ·mol−1
	سومین: 3180 kJ·mol−1
شعاع اتمی	140 pm
شعاع کووالانسی	139±3 pm
شعاع واندروالانسی	198 pm
متفرقه
ساختار کریستالی	orthorhombic
مغناطیس	دیامغناطیس[۱]
مقاومت الکتریکی	(0 °C) 1.3×107Ω·m
رسانایی گرمایی	(300 K) 0.449 W·m−1·K−1
مدول حجمی	7.7 GPa
عدد کاس	7553-56-2
پایدارترین ایزوتوپ‌ها
مقاله اصلی ایزوتوپ‌های ید
ایزوتوپ NA نیم‌عمر DM DE (MeV) DP 123I syn 13 h ε, γ 0.16 123Te 127I 100% 127I ایزوتوپ پایدار است که 74 نوترون دارد 129I trace 15.7×106 y β− 0.194 129Xe 131I syn 8.02070 d β−, γ 0.971 131Xe
ن ب و

 

ید (انگلیسی: Iodine) از عنصرهای شیمیایی جدول تناوبی است. نشانه کوتاه آن I و عدد اتمی آن ۵۳ است.

خواص فیزیکی عنصر ید

• عدد اتمی: ۵۳
• جرم اتمی: ۱۲۶٫۹۰۴۴۷
• نقطه ذوب : C° ۱۱۳٫۵
• نقطه جوش : C° ۱۸۵٫۴
• شعاع اتمی : Å ۱٫۳۲
• ظرفیت: ۱٬۵٬۷
• رنگ: بنفش-خاکستری تیره شفاف
• حالت استاندارد: جامد
• نام گروه: ۱۷

اطلاعات اولیه

ید، عنصر شیمیایی است که در جدول تناوبی دارای نشان I و عدد اتمی 53 می‌باشد. عنصری است حل نشدنی که مقدار بسیار کم آن برای موجودات زنده لازم است. واکنش پذیری ید از تمامی هالوژنها کمتراست و الکترون دهنده ترین هالوژن شبه فلز می‌باشد. از ید عمدتاً" در پزشکی، عکاسی و رنگ استفاده می‌شود.

تاریخچه

ید ( واژه یونانِ iodes به معنی بنفش) در سال 1811 توسط Barnard Courtois کشف شد.

پیدایش

ید بسیار خالص را می توان از واکنش یدید پتاسیم با سولفات مس تهیه کرد.البته روشهای دیگری نیز برای جداسازی این عنصر وجود دارد.

خصوصیات قابل توجه

ید عنصر جامد درخشانی است به رنگ آبی مایل به سیاه که در دماهای استاندارد به بخاری بنفش رنگ و بد بو تبدیل می‌گردد.این هالوژن همچنین با بسیاری از عناصر، ترکیباتی را می‌سازد اما از سایر عناصر گروه هالوژنها فعالیت کمتری داشته و دارای خصوصیاتی شبیه فلزات است.ید به راحتی در کلروفرم، تتراکلرید کربن یا دی سولفید کربن حل شده و محلولهای ارغوانی رنگی بوجود می‌آورد( تنها به مقدار کمی در آب قابل حل است) .رنگ آبی سیر با محلول نشاسته ویژگی ید آزاد می‌باشد.

کاربردها

در مناطقی که غذای آنها حاوی مقدار کم ید می‌باشد – مثلاً" مناطق دور افتاده از دریا که هیچگونه غذای دریایی مصرف نمی‌شود- کمبود ید ابتلا به بیماری گواتر اصطلاحاً" گواتر محلی را افزایش می‌دهد.در بیشتر ( نه تمامی) این مناطق با افزودن مقدار کم یدید سدیم به نمک طعام از ابتلا به این بیماری جلوگیری شده‌است.این محصول به نام نمک ید دار نیز معروف است.کاربردهای دیگر این عنصر: یکی از هالوژنها است که وجود آن به مقدار کم برای موجودات زنده حیاتی است؛ هورمون های تیروئید(تیروکسین و تری یدوتیرونین) حاوی اتمهای ید می‌باشد. تنتور ید ( 3% ید عنصری در پایه آب / اتانول) از اجزاء مهم تمامی وسایل کمکهای اولیه می‌باشد که هم برای ضد عفونی کردن زخمها و هم برای پاکسازی آبهای شرب سطحی مورد استفاده قرار می‌گیرد( 3 قطره در هر لیتر، پس از 30 دقیقه تاثیر می‌کند).

ترکیبات ید در رشته شیمی آلی مهم و در پزشکی بسیار سودمند هستند. از یدیدها و تیروکسین که حاوی ید هستند در پزشکی داخلی و در ترکیب با الکل ( بعنوان تنتور ید) برای ضد عفونی نمودن زخمهای بیرونی استفاده می‌شود.

• یدید پتاسیم در عکاسی کاربرد دارد.
• یدید تنگستن برای تقویت افروزه لامپها مورد استفاده قرار می‌گیرد.
• تری یدید نیتروژن برای کاربردهای تجاری بسیار انفجاری و ناپایدار است اما جزو شوخیهای معمول دانشگاهی به حساب می‌آید.

اثرات کاتالیزوری

ید علاقه زیادی به ایجاد زنجیرهایی با خود دارد و از این خاصیت در ترکیبات آلی که حاوی ید هستند استفاده‌های فراوانی می‌شود.^{[نیازمند منبع]}

ایزوتوپها

برای ید 30 ایزوتوپ وجود دارد که تنها یکی از آنها I-127 پایدار است.از ایزوتوپ رادیواکتیو مصنوعی I-131 ( ساطع کننده بتا) که دارای نیمه عمر 8 روز است برای درمان سرطان و دیگر بیماریهای غده تیروئید استفاده می‌گردد.معمول ترین ترکیبات ید عبارتند از یدیدهای سدیم و پتاسیم ( KI) و یدیتها ( KIO3).

ید فقط یک ایزوتوپ پایدار I-127 دارد.با این همه ایزوتوپهای رادیواکتیو ید کاربردهای وسیعی دارند.I-129 با نیمه عمر 17 میلیون سال محصولی از پراش Xe-129 در اتمسفر است اما نتیجه فروپاشی U-238 نیز می‌باشد.چون U-238در خلال فعالیتهای مربوط به انرژی هسته‌ای تولید می‌شود، وجود آن ( به نسبت I-129/I) می‌تواند فعالیتهای در حال انجام در هر مکان را مشخص کند.به همین علت از I-129 در مطالعات آب باران بعد از حادثه چرنوبیل استفاده شد.از آن همچنین بعنوان ردیاب آبهای زیر زمینی و نشان دهنده پراکندگی فضولات در محیط زیست استفاده می‌گردد.سایر کاربردها ممکن است بوسیله تولید I-129 در پوسته زمین ازطریق تعدادی مکانیسم فروپاشی مختل شود.

I-129 از جهات زیادی شبیه Cl-36|chlorine است. این ایزوتوپ، هالوژنی قابل حل و نسبتاً" واکنش ناپذیر است که بیشتر بصورت آنیونی non-sorbing یافت شده و بوسیله واکنشهای کیهانزاد، حرارت اتمی و ثابت تولید می‌شود. درمطالعات آب شناسی چگاله‌های I-129 معمولاً" به نسبت I-129 به مقدار کلی I گزارش می‌شود( که عملاً" I-127 است).چون نسبتهـــــــــای Cl-36/Cl,I-129/I در طبیعت تقریباً" کم می‌باشد ( 14-10تا 10-10) اوج حرارت اتمی I-129/I در طول دهه 70 و 80 تقریباً" به 7-10رسید.I-129 با Cl-36 در بعضی موارد فرق دارد؛ نیمه عمر آن طولانی تر است ( vs6/1 ، 3/0 میلیون سال)، به شدت biophilic است و به اشکال یونی چندگانه وجود دارد ( معمولاً" I- و یودیت) که دارای رفتار شیمیایی متفاوتی هستند.

هشدارها

تماس مستقیم آن با پوست ممکن است آسیبهایی را به همراه داشته باشد پس هنگام کار با ید باید بسیار احتیاط نمود.بخار ید باعث دردناک شدن چشم و غشاء مخاطی می‌شود.حداکثر مقدار مجاز ید در هوا نباید از 1 میلی گرم در هر متر مکعب فراتر رود.