آفت دهان
آفت بزرگ برروی لب پایینی
آی‌سی‌دی-۱۰	K12.0
آی‌سی‌دی-۹	528.2
مدلاین پلاس	000998
ای‌مدیسین	ent/۷۰۰ derm/486 ped/۲۶۷۲
سمپ	D013281

آفْت (به انگلیسی: Aphthous stomatitis) یک بیماری شایع در دهان است که ضایعات دردناک نِکروتیک در مخاط دهان، زبان و لثه به بار می‌آورَد. علت آن ناشناخته است ولی ممکن است خودایمنی باشد.

شیوع آفْت در جوامع مختلف از ۵٪ تا ۶۶٪ گزارش شده و متوسط شیوع آن ۲۰٪ است. در زن‌ها برتری نسبی دارد.^[۱] آفْت، یک عفونت ویروسی نیست و قابلیت سرایت هم ندارد، اما عامل ژنتیک در بروز آن بسیار مؤثر است.^[۲] دورهٔ آن حدود یک هفته است و اغلب پس از آن بدون درمان هم بهبود می‌یابد. درمان آن اغلب علامتی است و برای رفع آن بیشتر از دهان‌شویه یا قطره استفاده می‌شود.

 

اِتیولوژیِ آفْتِ عودکنندهٔ دهانی دقیقاً مشخص نیست، اما مواردی به‌عنوان علل زمینه‌ساز برای آن معرفی شده‌اند؛ مانند زمینهٔ ارثی، استرس، اختلالات آسیب‌شناختی (ایمونولوژیک)، عوامل هورمونی، کمبودهای تغذیه‌ای و نقایص خونی، سیگار و حساسیت‌های غذایی.

علائم و نشانه‌ها

آفْت در سه شکل عمده وجود دارد که شایع‌ترین آنها آفْت‌های کوچک (مینور) با شیوع ۸۰٪ و آفْت‌های بزرگ (ماژور) با شیوع حدود ۱۰٪، و ۱۰٪ بقیه نیز به‌صورت تبخال‌شکل دیده می‌شود.^[۳] علائم آفْت محدود به دهان هستند و بیمار علائم عمومی (مانند تب) ندارد. علامت اصلی درد یا سوزش در محل آفْت است. ممکن است درد با بعضی غذاها و آشامیدنی‌ها (مانند اسیدها) تشدید شود. با بهبود زخم، درد نیز کاهش می‌یابد.

عوامل به‌وجودآورنده

• استرس‌های عاطفی یا جسمانی، اضطراب یا ناراحتی و عصبی‌بودن پیش از عادت ماهانه
• آسیب به مخاط دهان بر اثر درست جانینداختن دندان‌های مصنوعی، غذاهای داغ، مسواک‌زدن خشن و با شدت یا کار دندانپزشکی
• آزردگی و تحریک ناشی از خوراکی‌هایی مثل شکلات، غذاهای ترش و اسیدی (سرکه) و غذاهای دودی، آجیل‌ها یا چیپس‌های نمک‌زده‌شده، گردو، فندق، پسته، پنیر و بادنجان
• کمبود آهن و اسید فولیک و ویتامین ب۲^[۴]

درمان آفْت

آفْت خودبه‌خود خوب می‌شود و معمولاً نیازی به درمان ندارد. برای آفْت اگر درمانی صورت بگیرد معمولاً به‌منظور کاستن از درد و التهاب و استرس و جلوگیری از اضافه‌شدن عفونت ثانویه به آن است.

رایج‌ترین درمان‌هایی که در این خصوص توصیه می‌شود شامل موارد زیر هستند:

1. رعایت بهداشت دهان
2. استفاده از آنتی‌بیوتیک موضعی مانند کلرهگزیدین، بنزیدآمین یا پرسیکا
3. استفاده از آنتی‌بیوتیک موضعی مانند کپسول‌های ۲۵۰ میلی‌گرمیِ تتراسایکلین محلول در سرُم فیزیولوژی (به‌صورت دهان‌شویه)
4. رفع کمبودهای ویتامینی و املاح سرُمی همچون ویتامین ب۱۲، آهن و اسید فولیک و پرهیز از غذاهای آلرژی‌زا^[۵]
5. استفاده از داروهای بی‌حس‌کنندهٔ موضعی همچون لیدوکائین و یا دیفن‌هیدرامین
6. استفاده از مواد محافظ موضعی حاوی استروئیدهای موضعی همچون تریامسینولون یا کلوبتازول یا فلاکینولون
7. استفاده از داروی آفتوژل(پایین آورنده درد و التهاب زخم های دهان)

درمان آفْت با طب سنتی

در سال ۲۰۱۴ در مجلهٔ پژوهشی پزشکی یکپارچه مربوط به مرکز جهانی طب مکمل به چاپ رسید، مشخص شد گیاه گلنار فارسی نیز دارای تأثیر مثبت در درمان آفْت دهان می‌باشد. گوانجی در این تحقیق، اثر عصارهٔ الکلی و آبیِ گیاه گلنار فارسی را برروی آفْت‌های مینور مورد بررسی قرار داد که نتایج مطلوبی دریافت کرد.^[۶]

پیشگیری

کمبود عنصر روی در افراد مبتلا به آفْت عودکننده گزارش شده‌است.^[۷] استفادهٔ منظم از نخ دندان و مسواک، مصرف ویتامین ب، حفظ بهداشت دهان و استفاده از دهان‌شویه‌های مناسب و آب‌نمک از بروز این بیماری جلوگیری می‌کند.^[۸]
توصیه می‌شود افرادی که مرتباً و به تعداد زیاد آفْت می‌زنند و یا آفْت آنها بزرگ بوده و التیام آنها زمان زیادی طول می‌کشد، جهت شناسایی عامل و بیماری‌های زمینه‌ایِ مستعدکننده تحت معاینات و آزمایش‌های کامل‌تری قرار گیرند.

پانویس