افراد مبتلا به اختلال شخصيت نمايشی (به انگلیسی: (Histrionic personality disorder (HPD ) تحريك پذير و هيجانی‌اند و رفتاری پررنگ و لعاب، نمايشی و برونگرايانه دارند. اما علی‌رغم رفتار متظاهرانه و پر زرق و برقی كه دارند، اغلب نمی‌توانند دلبستگی عميقی را به مدت طولانی حفظ كنند.[۱] این بیماران، خود را همتای برترین ستاره‌های سینما می‌دانند و همواره ستاره متظاهر مجلس بوده، و با دلربایی، جذابیت‌های ظاهری، و اغواگری و عشوه‌گری می‌کوشند در کانون توجه باشند. آنان هیجان‌ها و روابطی پر‌شور، ولی در عین حال سطحی و پیوسته در حال تغییر دارند. آنان با فخر فروشی درباره داشتن سهام سازمان‌های بزرگ یا مهارت‌های ورزشی، می‌کوشند توجه دیگران را به خود جلب کنند. علایق و نگرش‌های آنان به سهولت تحت تأثیر دیگران یا نقشی که هم‌اکنون ایفا می‌کنند، قرار می‌گیرد. آنان به سرعت، روابط صمیمانه پرشوری را برقرار می‌کنند، ولی به سرعت خسته شده و احساس می‌کنند که قدر‌شناسی کافی از آنان به عمل نیامده است.[۲]
محتویات
تشخيص
بيماران مبتلا به اختلال شخصيت نمايشی در مصاحبه، كلا همكاری خوبی دارند و مشتاق‌اند كه تاريخچه خود را با جزئيات كامل ارائه دهند. در صحبت كردن آنها، ژست‌ها و تاكيدها و مكث‌های نمايشی شايع است. لغزش‌های زبانی در گفتار آنها زياد است و زبانی پر زرق‌و‌برق و پر رنگ‌ولعاب دارند. اظهار نظرهای عاطفی در آنها شايع است، اما اگر مجبورشان كنيد كه وجود احساس خاصی ( مثل خشم، اندوه، و خواستهای جنسی) را در خود قبول كنند ابراز تعجب، نارضايتی، يا انكار می‌كنند. از معاينه شناختی آنها معمولا نتايج طبيعی بدست می‌آيد، جز اينكه در تكاليف مربوط به تمركز يا رياضيات ممكن است پافشاری نشان ندهند و با كمال تعجب، موضوعات عاطفی را هم خيلی زود از ياد می‌برند.[۱]
ملاك هاي DSM-IV-TR در مورد اختلال شخصيت نمايشي
احساساتی بودن و توجه طلبی مفرط به صورت الگویی نافذ و فراگیر که از اوایل بزرگسالی شروع شده باشد و در زمینه های مختلف تظاهر یابد، که علامت اش وجود لااقل پنج تا از موارد زیر است:
- در موقعیت هایی که مرکز توجه نیست ،ناراحت باشد و در رنج و مشقت به سر برد.
- مشخصه تعاملش با دیگران،رفتار نامتناسب به صورت اغواگری جنسی یا تحریک کنندگی جنسی باشد.
- ابراز احساساتش به سرعت تغییر کند و سطحی باشد.
- همواره از ظاهر جسمی خود برای جلب توجه دیگران استفاده کند.
- سبک تکلمش به نحوه افراطی مبتنی بر حدس و گمان و فاقد جزئیات باشد.
- خود نما و نمایشی باشد و در ابراز احساسات مبالغه کند.
- القا پذیر باشد، یعنی به راحتی تحت تأثیر افراد یا موقعیت ها قرار گیرد.
- روابط را خودمانی تر از آنچه واقعاً هستند، بپندارد.[۳]
خصايص بالينی
بيماران مبتلا به اختلال شخصيت نمايشی، رفتار توجه طلبانه بسيار زيادی از خود نشان می‌دهند. آنها در افكار و احساسات خود اغلب مبالغه می‌كنند و هر چيز ساده‌ای را مهم‌تر از آنچه در واقع هست، جلوه می‌دهند. اگر كانون توجه واقع نشوند يا تحسين و تاييد نشوند، تندخو می‌شوند، می‌زنند زير گريه، و ديگران را ملامت می‌كنند و به آنها افتراهای ناروا می‌زنند. رفتار اغواگرانه در اين گونه بيماران، از هر جنسی كه باشند، شايع است. پرداختن به تخيلات جنسی در مورد افرادی كه با آنها رابطه دارند، در اينها شايع است، منتها اين تخيلات را هميشه بر زبان نمی‌آورند و به عوض اين كه از نظر جنسی پرخاشگر باشند، عشوه‌گر و اهل لاس زدن هستند. اين بيماران ممكن است به كژكاری روانی-جنسی مبتلا باشند: زنهای نمايشی ممكن است آنورگاسمی داشته باشند و مردهای نمايشی هم ممكن است دچار ناتوانی جنسی باشند. برای آنكه مطمئن شوند نزد جنس مخالف جاذبه دارند، ممكن است تكانه‌های جنسی خود را به عمل درآورند. نياز آنها به مطمئن ساختن خود تمامی ندارد، با اين حال، روابط آنها اغلب سطحی است و ممكن است افرادی مغرور، غرق در خود و دمدمی مزاج باشند. نيازهای بسيار شديد آنها به وابستگی باعث می‌شود كه زود به هر كس اعتماد كنند و خيلی راحت بشود فريبشان داد. دفاع‌های عمده بيماران دچار اختلال شخصيت نمايشی، واپس‌زنی و تجزيه است. در نتيجه دفاع اول از فهم احساسات واقعی خود عاجزاند و در نتيجه دفاع دوم نمی‌توانند انگيزه‌هاي خود را توضيح دهند. اين افراد اگر تحت فشار روانی قرار گيرند، حس واقعيت سنجی‌شان به راحتی مختل می‌شود. [۱]
تشخيص افتراقی
افتراق نهادن ميان اختلال شخصيت نمايشی و اختلال شخصيت مرزی، دشوار است. البته اقدام به خودكشی، ابهام در هويت، و حملات گذرای روانپريشی، در اختلال شخصيت مرزی محتمل‌تر است. اگرچه می‌شود در يك بيمار هر دو تشخيص مذكور را هم مطرح كرد، اما بالينگر بايد بتواند اين دو را از هم تفكيك كند. اختلال جسمانی سازی يا سندروم بريكه نيز ممكن است همزمان با اختلال شخصيت نمايشی پيدا شود. برای بيماران مبتلا به اختلال روانپريشی گذرا و اختلالات تجزيه‌ای، می‌شود تشخيص اختلال شخصيت نمايشی را نيز همزمان مطرح كرد.[۳]
سير و پيش‌آگاهی
با بالا رفتن سن علايم كمتری در بيماران مبتلا به اختلال شخصيت نمايشی ديده می‌شود، اما از آنجا كه انرژی اين بيماران نيز با افزايش سن كمتر می‌شود، تفاوتی كه در علايم آنها ديده می‌شود ممكن است ظاهری باشد، نه واقعی. اين بيماران، افرادی هيجان طلب هستند و ممكن است با قانون درگير شوند و به سوء مصرف مواد روی آورند، يا لاابالی گری كنند. [۳]
درمان
روان‌درمانی
بيماران دچار اختلال شخصيت نمايشی اغلب از احساسات واقعی خود بی‌خبرند؛ لذا تبيين احساسات درونی آنها فرايند درمانی مهمی است. روان‌درمانی مبتنی بر روانكاوی، چه به صورت گروهی و چه به صورت فردی، شايد درمان انتخابی اختلال شخصيت نمايشی باشد.[۳] طرحواره درمانی بری درمان اختلال شخصیت نمایشی کاربرد دارد. این درمان نیاز به حداقل 18 ماه و حداکثر 36 ماه جلسات درمانی هفتگی دارد. این درمان توسط یانگ طراحی شده است <http://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0005791605000303#>
دارودرمانی
برای برخی علايم می‌شود از دارودرمانی هم به صورت کمکی استفاده كرد ( مثل استفاده از داروهای ضد افسردگی برای افسردگی و علايم جسمی، داروهای ضداضطراب برای اضطراب و داروهای ضدروان‌پريشی برای مسخ واقعيت و خطاهای ادراكی).[۳]
منابع
- هارولد کاپلان و بنیامین سادوک، چکیده روانپزشکی بالینی، دو: ۴۲۳.
- فرانسس، آلن. مبانی تشخیص روانپزشکی برا اساس DSM-5. ترجمهٔ عبدالرضا منصوری راد. تهران: کتاب ارجمند، ۱۳۹۲. ۱۳۴. شابک ۹۷۸۶۰۰۲۰۰۳۷۱۳.
