جرّاحی (کاردپزشکی در زبان پارسی کهن) یا زخمگری یکی از شیوه‌های درمانی در پزشکی است. البته به دانش و تکنیکهای این شیوه نیز جرّاحی گفته می‌شود. در این روش معمولاً از برش برای برداشتن بخشی از بدن (مانند کیسه صفرا، لوزه یا آپاندیس) یا بافت عفونی یا سرطانی و یا کارگذاشتن وسیله‌ای (مانند پروتز یا دریچه مصنوعی) یا دستکاری و اصلاح نقصی (مانند دوختن آنوریسم یا بازکردن رگ) استفاده می‌شود. جرّاح به فرد متبحر در جرّاحی گفته می‌شود.

بیان لفظ جراحی

جراحى عبارت است از هر گونه عملى در جهت تشخیص یا درمان بیماریها، آسیبها و ناهنجاریها که مستلزم شکافتن پوست یا مخاط باشد. عمل جراحى روى بیمار به منظور مداوا کردن وى یا پیشگیری از بیماری به وسیله پزشک حاذق، در فرض لازم بودن چنین کارى جایز، [۱] بلکه در صورت توقف زندگى و سلامت بیمار بر آن واجب است.^[۱]

تاریخچه جراحی

 

به احتمال زیاد جراحی همزمان با پزشکی به وجود آمده‌است. بر جمجمه های انسانهای ماقبل تاریخ آثاری از سوراخ کردن استخوان با مته دیده می‌شود و در برخی نواحی قطعاتی از استخوانهای آدمی به دست آمده که ظاهر آنها حکم می‌کند این قطعات با آلات تقریباً شبیه به آلات کنونی قطع شده‌اند. همر از پانسمان زخمها صحبت کرده‌است. در کتب بقراط از بادکشی، فصادی، بیرون آوردن پولیپ از بینی، حجامت و غیره مباحث گوناگونی می‌بینیم که در آنها عمل با آهن و آتش انجام می‌گیرد و نیز از مکانیسم و معالجه شکستگی و بکار بردن باند برای بستن زخمها و اصلاح بدن بحثها شده‌است. در مکتب اسکندریه، جراحی همگام تشریح پیش رفت و در رم نیز کارهای حائز اهمیت مانند جالینوس بسیار است و بنزد عربان جراحی ابوالقاسم جراح قابل ذکر می‌باشد ولی در نزد اعراب جز به سنن یونانی بکارهای تازه‌ای برنمی خوریم. در قرون وسطی علم جراحی در کشورهای مسیحی چون سایر علوم در نزد روحانیان بود ولی عمل جراحی شیوه فرعی برای درمان بود و جز سلمانیها کسان دیگر بجراحی نمی‌پرداختند. در قرن یازدهم میلادی، دانشگاههای غربی شروع به گسترش کردند و در این دوره مکتب سالرن برای نخستین بار لقب دکتر و استاد به دانشوران در این زمینه داد. در فرانسه جراحان معروف کالج جراحی فرانسه را تأسیس نمودند. در قرن چهاردهم به جراح فرانسوی بنام گی دوشولیاک برمیخوریم که کارهای او بسیار عالمانه و روش مند بود.^{[نیازمند منبع]}

در دوره رنسانس سه پزشک درخشان بنام وسال و امبروازپاره و ورتزیوس بچشم میخورد. از اواسط قرن هفدهم بیانز و روبردو شروع به دفاع از جراحی علمی کردند و در سال ۱۶۷۱ م. لوئی چهاردهم مدرسه ٔ سلطنتی جراحی را تأسیس کرد و پزشکان و جراحان متبحری راه را برای جراحان قرن هیجدهم باز کرند. لوئی پانزدهم کاملاً سلمانی‌ها را از جراحی کنار گذاشت و مانع اعمال آنها در این زمینه شد. وضع کنونی جراحی فرانسوی بر روی کارهای آکادمی جراحی سلطنتی فرانسه تأسیس شده در ۱۷۱۳ م. گذارده شده‌است. این مؤسسه توانست جراحی اروپا را تحت تأثیر قرار دهد و در ابتدای قرن نوزدهم جراحی درمانی رو به کمال گذاشت. نبوغ جراحان در همه ٔ قسمتهای بدن جلوه میکرد و جراحی پیشرفتهای مهمی کرد و ضمناً با دو کشف اساسی یکی بیهوشی و دیگری ضدعفونی همه اعضای بدن انسان زیر تیغ جراحان قرار گرفت. دو جنگ جهانی اول و دوم کارهای عملی را بسرعت پیش برد. بالاخره با پیدایی آنتی بیوتیکها در اواخر جنگ جهانی دوم و پیشرفتهای سریع بشر در زمینه‌های صنعتی و علمی، امروزه جراحی گسترش فراوان یافته‌است.^{[نیازمند منبع]}

شیوه جراحی

در گذشته جراحی همواره با تیغ جراحی و برش موضع عمل انجام می‌شد اما امروزه روشهای جراحی پیشرفته تری مانند جراحی آندوسکوپیک، لیزر، اشعه گاما و کوتر نیز به کار می‌روند. معمولاً جراحیهای مهم در اتاق عمل جراحی و با بیهوشی عمومی انجام می‌گیرد. جراح در اتاق عمل لباسی می‌پوشد که آن را گان می‌نامند. از عوارض احتمالی جراحی عفونت بعد از عمل، خونریزی و اسکار محل جراحی می‌باشد.

تخصص‌های جراحی

با توجه به گسترش دانش جراحی این رشته به زیررشته‌های مختلفی مانند جراحی مغز و اعصاب، جراحی ارتوپدی، جراحی زنان و زایمان، جراحی زیبایی و... منشعب شده‌است.

جستارهای وابسته

جراح

منابع

• مشارکت‌کنندگان ویکی‌پدیا، «Surgery»، ویکی‌پدیای انگلیسی، دانشنامهٔ آزاد (بازیابی در ۲۶ سپتامبر ۲۰۰۹).
• لغتنامه دهخدا