سوره ابراهیم در مکه نازل شده و مکی است. این سوره ۵۲ آیه دارد و پس از سورۀ نوح در مکّه نازل شده است، البته آیه‌های ۲۸ و ۲۹ آن در مورد کشته‌شدگان بدر است و در مدینه نازل شده است. در این سوره مطالبی درباره رسالت انبیا و موعظه‌ها و بشارت‌ها و دعاهای ابراهیم مطرح شده است. این سوره به دلیل بیان مطالبی درباره ابراهیم سوره ابراهیم نامیده شده و مانند سوره‌های قبلش یونس، هود، یوسف با ”الر“ آغاز شده است. اولین آیه این سوره‌ها درباره اوصاف قرآن است. (محسن قرائتی)

سوره ابراهیم چهاردهمین سوره قرآن مجید در ترتیب تلاوت سوره‌ها و هفتادودومین سوره در ترتیب نزول مشهور است1. این سوره به مناسبت ذکر نام ابراهیم در ضمن دعاهای ایشان (آیات 22-27) به این نام خوانده شده است2 و در روایات فضائل‌السور و نیز اقوال مفسران و علمای علوم قرآنی تنها بدین نام معروف است3؛ این سوره در پایان جزء سیزدهم از اجزای سی‌گانه قرآن قرار گرفته است.

سوره ابراهیم دارای هفت واحد موضوعی(رکوع)، 52 آیه در مصحف رایج بنابر عدد کوفی و در شمارش‌های دیگر 51، 54 و 55 آیه، 831 کلمه4 و 3هزار و 434 حرف5 است. این سوره به اجماع علوم قرآنی در مکه نازل شده به جز در آیه 28 و 29 که در مدینه و در شأن مشرکان کشته‌شده در جنگ بدر نازل شده است6.

سوره ابراهیمکه پس از سوره رعد و قبل از سوره حجر قرار گرفته است، دارای مشابهت‌ها و همبستگی‌های مشهوری با سوره حجر است که در دیدگاه زوجیت سوره‌ها زوج سوره ابراهیم می‌باشد؛ از جمله این همبستگی‌ها می‌توان به این موارد اشاره کرد:

- پایان سوره ابراهیم با وصف قرآن و آغاز سوره حجر با همین وصف7.

- در هر دو سوره به اصل رسالت الهی و مخالفت کافران با آن و تحقق و ثبوت سنت الهی در اقوام گذشته پرداخته شده است8، با این تفاوت که در سوره حجر بیان مصداق و تفصیل بیشتری دارد.

- در هر دو سوره، از ابراهیم در چندین آیه یاد شده است9.

- در سوره ابراهیم که به اغوا و اغرای شیطان اشاره شده است10 سوره حجر به ریشه‌یابی و پی‌جویی زمینه و سبب آن پرداخته و در این‌باره بیانی تفصیل‌گونه دارد11.

سوره ابراهیم جزء پنج سوره الراءات (سوره‌هایی که با الر آغاز می‌شوند) یعنی یونس، هود، یوسف، ابراهیمو حجر است و در ترتیب مصحف رایج و ترتیب تلاوت پشت سرهم آمده‌اند جز این‌که سوره رعد که با المر آغاز می‌شود بعد از یوسفو قبل از ابراهیمدر میان آنها قرار گرفته است13. سیوطی به نقل از برخی علمای گذشته "الراءات" را بساتین‌القرآن نامیده است14؛ هم‌چنین این سوره در دسته‌بندی الهام گرفته از روایت نبوی که قرآن مجید به چهار قسم "سبع‌طوال، مثانی، مئین و مفصل "تقسیم می‌شود، در شمار سوره‌های مثانی محسوب شده است15.

"رسالت" رسولان الهی، محور موضوعی سوره ابراهیم است16: که در حجم قابل‌توجهی از سوره بدون مشخص‌کردن پیامبری خاص گفت‌وگوها و رویارویی

(علوی، سید محمد)

در آیات ۳۷ تا ۴۲ این سوره، از دعوت ودعای قهرمان توحید، ابراهیم بت‌شکن و گوشه‌هایی از زندگانی او یاد می‌کند و در آیات دیگر، مطالبی از رسالت و توحید و توصیف آخرت بیان شده است در این سوره اشاره‌ای هم به سرگذشت اقوام بنی اسرائیل و عاد و ثمود دارد و سرنوشت شوم تکذیب کنندگان را یادآوری می‌کند.^[۱]

منابع

دانشنامه اعتقادي. تهران: معاونت پژوهشي و آموزشي سازمان تبليغات اسلامي، ۱۳۸۸.