طبق حدیثی، پیامبر گرامی اسلام و امام علی(ع) پدران افضل امت اسلامی هستند و این نشان می‌دهد که تا چه اندازه ادای حق امیرالمؤمنین(ع) بر ما واجب است؛ شخصیتی که الگویی ارجمند برای مسئولان است.

خبرگزاری مهر - گروه استان‌ها: شب بود و ظلمت مثل همیشه بر همه جا سلطه داشت ولی ظلمت امشب با تمام شب‌ها فرق می‌کرد، انگار میل به زوال و تغییر نداشت؛ چرا که می‌خواست شاهد حادثه ای بی نظیر باشد.

آسمان آن شب جلوه و شکوه خاصی داشت، سکوتی اسرار آمیز بر همه جا دامن گسترده بود... انگار همه و همه حتی پرندگان و حیوانات شب هم ساکت بودند نکند این فرصت طلایی را از دست بدهند.

اینجا فقط نسیم بی‌تابی می‌کرد و از این طرف به آن طرف می‌رفت و عجولانه گونه‌های خود را بر بام کعبه می‌سایید تا تبرک شود؛ گویی خبر داشت که چه کسی قرار است مولود این خانه باشد.

شب به نیمه نزدیک می‌شد و همه منتظر فرصتی بودند تا از نور مولود آن شب برای خود آبرویی بخرند؛ همه چیز مهیا بود... زمین غرق نور و معنویت بود و از آسمان نیز باران فضل و رحمت می‌بارید.

آن شب، شب جمعه و روز سیزدهم رجب سال سی‌ام عام الفیل بود.

صبح شد و لحظه موعود... دعوتش کردند... دعوتی که هرکس را به آن محل مجالی نیست و مقامی را می‌طلبد که باید در شأن آن مکان باشد؛ فاطمه را می‌گویم؛ برای تولد امیر پاکی‌ها به خانه راهش دادند و چقدر مصداق پیدا کرد که: «شرف المکان بالمکین»

در حین خواندن دعا بود که پیش چشمان حاضران دیوار خانه خدا، ادب کرد و شکافته شد، به اندازه‌ای که فاطمه بتواند داخل شود؛ لحظه ورودش قیامتی به پا شده بود! پنج بانوی آسمانی که هرکدام در دنیا قیامتی به پا کرده بودند، حاضر شدند و اجلال نزول فرمودند تا فاطمه بنت اسد را در تولد فرزندش یاری کنند.

آن روز مولودی زمین را از یمن قدومش مبارک ساخت که یتیمان در انتظار نفوس معنوی و دستان پر مهر پدرانه‌اش که پینه بسته بود تا سر بی نوازش آنان را تفقدی بخشد و دست کرامت و نوازشی بر سرشان بکشد و محروم از نعمت پدر نباشند.

شخصیتی بزرگ و همه جانبه

شخصیت حضرت امیرالمؤمنین(ع) آن‌قدر وسیع، بزرگ و همه‌جانبه است که درک و فهم آن برای هرکسی آسان نیست، حتی برخی از بزرگان هم درباره آن حضرت مطالعات عمیق و گسترده‌ای انجام داده‌اند، معتقدند که شناخت حضرت علی(ع) به‌آسانی امکان‌پذیر نیست.

آیت‌الله میرباقری نماینده مردم استان البرز در مجلس خبرگان رهبری در این رابطه گفت: بسیاری از فضایل حضرت امیر گفته نشده چون واقعاً جزو اسرار است و قابل‌گفتن هم نیست و اگر هم گفته می‌شد، خوب فهم نمی‌شد ابن ابی الحدید در جلد ۹ شرح نهج‌البلاغه روایت پشت سر هم ذیل یک خطبه‌ای در فضایل امیرالمؤمنین آورده که روایات فوق‌العاده‌ای هم هستند. یکی از آن‌ها این است که وجود مقدس نبی اکرم صلی‌الله علیه و آله و سلم به حضرت امیرالمؤمنین فرمود «لَوْ لَا أَنْ تَقُولَ فِیکَ طَوَائِفُ مِنْ أُمَّتِی مَا قَالَتِ النَّصَارَی لِلْمَسِیحِ عِیسَی بْنِ مَرْیَمَ لَقُلْتُ فِیکَ الْیَوْمَ قَوْلًا لَا تَمُرُّ بِمَلَإٍ إِلَّا أَخَذُوا التُّرَابَ مِنْ تَحْتِ رِجْلَیْک »(۵)؛ اگر چنین نبود که جمعی از امت من، سخنی را که نصارا در باب فرزند مریم گفتند (که او را خدا خواندند)، امروز سخنی را درباره شما می‌گفتم که بر هیچ جمعی از مسلمان‌ها عبور نکنی الا اینکه خاک کفش تو را تبرکا بردارند. پس خیلی از فضایل حضرت امیر گفته نشده و یا اگر گفته‌شده در قالب سر و پوشیده گفته‌شده و ظهورش می‌ماند برای خواص یا عوالم بعد که این موانع رفع بشود تا امکان ظهور آن حقایق باشد.

وی تصریح کرد: لذا چنانکه گفته شد، در باب حضرت امیر خیلی چیزها گفته نشده آنچه هم که گفته‌شده خیلی‌هایش سربه‌مهر است. مثل آیات قرآن که سراسر، فضایل حضرت امیر هستند. اهل سنت مکرر دارند که حداقل مثلاً ۳۰۰ آیه در فضیلت امیرالمؤمنین علیه‌السلام هست. حسکانی در شواهد التنزیل تعبیری دارد و از ابن عباس نقل می‌کند که هیچ آیه‌ای در قرآن نیست که مؤمنین به «الَّذِینَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ» مخاطب شده باشند الا اینکه شریکشان امیرالمؤمنین است؛ یعنی حقیقت خطاب به امیرالمؤمنین است و بقیه به‌تبع ایشان مخاطب این آیه می‌شوند؛ بنابراین قرآن هم سراسر فضایل امیرالمؤمنین است و اسامی حضرت در قرآن ذکرشده و بزرگان این اسامی حضرت را جمع کرده‌اند.

نماینده مردم استان البرز در مجلس خبرگان رهبری گفت: روایتی در معانی الاخبار از خود امیرالمومنین نقل‌شده که وقتی ایشان فضایل خودشان را ذکر می‌کنند، اسامی خودشان را در کتب آسمانی و در نزد افراد و اقوام می‌گویند تا می‌رسد به قرآن، کانه هر کتابی به‌اندازه خودش پرده از امیرالمؤمنین برداشته و فضایل حضرت در آن گفته‌شده است، قرآن که کتاب جامع الهی است و کتاب هدایت الهی است، خدای متعال با این اسامی حضرت امیرالمؤمنین را یادکرده، چون اسامی معرف و نشان‌دهنده است و اسمایی که برای هر موجودی است نشان‌دهنده کمالات اوست.

توجه حضرت امیر(ع) به خانواده

امیرمومنان علی(ع) درزمینهٔ دل‌بستگی به خانواده، حفظ و حراست از بستگان و رسیدگی به آنان، اهتمام به صله‌رحم و استوار ساختن پیوند خویشاوندی پیشتاز بوده‌اند؛ چنان‌که خود در یکی از فرمایشاتش به این مطلب تصریح کرده‌اند: «هیچ‌کس در پذیرش دعوت حق و صله‌رحم، چون من پیشتاز نبوده است».

حضرت علی(ع) در برخورد با هم نوعان و خانواده خویش بهترین الگوی جامعه امروز هستند که با مطالعه تاریخ و نهج‌البلاغه می‌توانیم به این مهم پی ببریم.

امیرالمؤمنین علی بن ابیطالب(ع) امام اول شیعیان، فرزند ابوطالب و فاطمه بنت اسد، همسر حضرت زهرا(س) و پدر امام حسن(ع) و امام حسین(ع) و زینب کبری(س) است.

ایشان در سیزدهم رجب، سی سال پس از واقعه اصحاب فیل در داخل خانه کعبه متولد شدند. پس از بعثت رسول خدا ایشان اولین مردی بودند که اسلام آوردند و در تمام سختی‌ها یار و یاور پیامبر(ص) بودند.

لقب «امیرالمؤمنین»، ویژه علی(ع) است و دیگری را با این لقب یاد کردن، شایسته نیست. بر اساس متون مختلف روایی که بخشی از آن‌ها پس‌ازاین می‌آید، حتّی سایر امامان معصوم(ع) را نیز نمی‌توان با این عنوان یادکرد.

بنا بر شهادت تمام مورخان قدیم و جدید اولین مردی که بلافاصله پس از بعثت رسول خدا(ص) با ایشان بیعت کرد و رسالت ایشان را قبول کرد، امام علی(ع) بود.

رسول اکرم(ص)، خود به سبقت حضرت علی(ع) در اسلام تصریح کردند و در جمع صحابه فرمودند: «نخستین کسی که در روز رستاخیز با من در حوض(کوثر) ملاقات می‌کند پیش‌قدم‌ترین شما در اسلام، علی بن ابیطالب است».

تعیین علی(ع) به جانشینی پیامبر در روز غدیر

اواخر عمر شریف رسول اکرم(ص) مسلمین را فرمان دادند تا همراه ایشان در آخرین حج رسول خدا شرکت کنند. در راه بازگشت در منطقه‌ای به نام غدیر آیه‌ای نازل شد. رسول اکرم(ص) فرمان توقف دادند و در آن جا خطبه معروف غدیر را قرائت فرمودند و حضرت علی(ع) را به عنوان خلیفه و جانشین خود معرفی کردند.

حضرت فرمده‌اند: «من که امام شما هستم به دو جامه کهنه و دو قرص نان اکتفا کرده‌ام در صورتی که می‌توانم از جامه‌های حریر لباسی فاخر بپوشم و از عسل مصفی و مغز گندم غذای لذیذ و مقوی تناول کنم ولی هیهات که هوی و هوس نفس بر من غلبه نماید! آیا به همین قناعت کنم که گویند من امام و خلیفه هستم اما در اندوه و پریشانی فقرا شرکت نکنم؟»

در بخشی از نامه حضرت امیر به مالک ذکر شده است: قلبا با مردم مهربان باش و با آن‌ها با دوستی و ملاطفت رفتار کن و مبادا با آنان چون حیوان درنده باشی که خوردن آن‌ها را غنیمت داند زیرا آنان دو گروه‌اند یا برادر دینی تواند و یا (اگر همکیش تو نیستند) مانند تو مخلوق خدا هستند.

در روایت بیان شده است: «حق علی علیه السلام علی المسلمین کحق الوالد علی ولده»؛ حق علی(ع) بر مسلمین مانند حق پدر بر فرزندش است.

ولایت حضرت علی(ع) و پیروی از اخلاق عملی ایشان

آیت الله سید محمد غروی، عضو شورای عالی حوزه‌های علمیه در گفت‌وگو با خبرنگار مهر، با اشاره به رفتار و منش والای حضرت علی(ع) در حوزه خانواده اظهار داشت: حضرت علی(ع) حریم خانواده خویش را رعایت می‌کردند و رابطه عاطفی بسیار قوی با همسر گرامی خویش، حضرت زهرا(س) داشتند و به‌عنوان پدر خانواده رابطه صمیمی میان اعضای خانواده برقرار کرده بودند.

وی افزود: ولایت امیر مؤمنان حضرت علی(ع) به این معناست که در سیره اخلاق عملی و رفتاری از ایشان پیروی کنیم.

استاد برجسته حوزه علمیه قم تأمین هزینه زندگی و تقسیم کار میان اعضای خانواده را یکی از اصول زندگی معرفی کرد و گفت: حضرت علی(ع) امور بیرون از خانه را خود انجام می‌دادند و امور داخلی خانه را به فاطمه زهرا(س) واگذار می‌کردند و خود ایشان نیز کمک می‌کردند.

ولایت امیر مؤمنان حضرت علی(ع) به این معناست که در سیره اخلاق عملی و رفتاری از ایشان پیروی کنیم

آیت الله غروی یادآور شد: حضرت علی(ع) با همه مشغله‌ای که در زمان حیات رسول گرامی اسلام(ص) مانند شرکت در جنگ‌های گوناگون، رفتن به مأموریت‌ها داشتند؛ اما با این حال در کارهای منزل کمک کار حضرت فاطمه زهرا(س) نیز بودند.

این عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم با اشاره به اینکه حضرت علی(ع) در حوزه اجتماعی نیز نسبت به اهل ایمان تواضع و ایثار داشتند، بیان داشت: امیرمؤمنان(ع) در برابر مشکلات و سختی‌ها صبر زیادی داشتند و حمایت از مظلومان از دغدغه‌های ایشان بود که ما باید امروزه این ویژگی‌های خوب و رفتار والا را الگوی خویش قرار دهیم.

آیت الله غروی تأکید کرد: ویژگی‌ها و شخصیت حضرت علی(ع) باید توسط علما و بزرگان بیان شود تا در جامعه نهادینه شود.

رسول خدا و امام علی(ع) پدران افضل امت

یکی از اساتید حوزه و دانشگاه نیز در رابطه با ابعاد مختلف شخصیت امیرالمومنین(ع) در گفت‌وگو با خبرنگار مهر اظهار داشت: پیامبر گرامی اسلام(ص) می‌فرمایند «من و علی پدران این امت هستیم». این حدیث نشان می‌دهد ما تا چه اندازه باید برای رسول گرامی اسلام و امام علی(ع) احترام قائل باشیم و از طرفی دیگر متوجه می‌شویم این امت از ابتدای تولد تا رشد و شکوفایی مدیون پیامبر گرامی اسلام و امام علی(ع) بوده و باید بدانیم مؤسس مکتب اهل نیز هستند.

قاسم جعفری همچنین ادامه داد: پدر، شناسنامه هر فردی است و مارک و برند امت اسلامی نیز رسول خدا و امام علی(ع) هستند.

وی افزود: حق امام علی(ع) و رسول گرامی اسلام همانند پدر خود انسان است. همان طور که مادر و پدر انسان بر فرزندشان مهربانی و عطوفت دارند امام علی(ع) نیز بر ما مهربانی و محبت دارند و ما نیز باید بر آن‌ها مهربان و شاکر این نعمت بزرگ باشیم.

عضو هیئت علمی دانشگاه پیام نور بیان کرد: امام علی(ع) والد شفیق امت هستند و در دنیا و آخرت شفیع این امتند و ما باید این امام بزرگوار را بشناسیم.

امام علی(ع) والد شفیق امت هستند و در دنیا و آخرت شفیع این امتند و ما باید این امام بزرگوار را بشناسیم

وی تصریح کرد: امام علی(ع) به امام حسن مجتبی(ع) فرمودند «در منبر به مردم بگو والدین و پدر این امت ما و رسول خدا هستیم. کسی که حق پدر افضل خود را بشناسد و از آن‌ها اطاعت کند در روز قیامت به او گفته می‌شود هرجای بهشت که دوست داری وارد شو». این حدیث نشان می‌دهد ادای حق امام علی(ع) تا چه اندازه بر ما واجب است.

جعفری اظهار کرد: امام علی(ع) دارای صفات متناقض بودند به گونه‌ای که در جایی از همه مهربان‌تر و در جایی با دشمنان از همه سخت‌گیرتر رفتار می‌کردند.

وی افزود: امام علی(ع) فرموده‌اند امام جامعه باید خودش را با ضعیف‌ترین امت همسان کند. این حدیث باید الگویی برای مدیران ما باشد.

چهار ویژگی که باید شیعیان امام علی(ع) داشته باشند

این استاد حوزه و دانشگاه عنوان کرد: امام علی(ع) به ما گفته‌اند اگر مدعی شیعه من هستید باید چهار ویژگی ورع، اجتهاد، عفت و دوراندیشی را داشته باشید تا بتوانید خود را به من نزدیک کنید. شما نمی‌توانید زهد و تقوای مرا داشته باشید اما باید این چهار ویژگی را داشته باشید تا خود را شیعه من بدانید.

وی در بخش دیگری از سخنان خود با بیان این که اشرافی‌گری یکی از مشکلات جامعه کنونی است، افزود: اشرافی گری باعث اختلاف طبقه میان افراد جامعه شده که باید برچیده شود و در تمامی امور جامعه امام علی(ع) را الگو قرار دهیم در این صورت حق را ادا کرده‌ایم.

ولایت امیرالمومنین؛ مهمترین موعظه قرآن

نماینده مردم استان البرز در مجلس خبرگان رهبری هم در مورد ولایت حضرت علی(ع) با اشاره به اینکه بجاست که به چند نمونه از آیات مربوط به وجود مقدس امیرالمومنین اشاره کنیم، گفت: آیه اول آیه معروفی است که در سوره مبارک «سبا» است که بزرگان هم خیلی روی این آیه تاکید می کنند و دستور خیلی مهمی است خدای متعال در قرآن می فرماید «قُلْ إِنَّمَا أَعِظُکُم بِوَاحِدَةٍ أَن تَقُومُوا لِلَّهِ مَثْنَی وَفُرَادَی» من یک موعظه به شما می کنم، قیام لله کنید که حضرت امام رضوان الله تعالی در دستور اخلاق شان روی این آیه خیلی تاکید می کنند، مهمترین موعظه خدای متعال است، قیام لله کنید و برای خدا از سر نفس و دنیا و همه عوالم بر خیزید و حالا این «أَن تَقُومُوا لِلَّهِ» را در روایات معنا کرده اند و روایت را مرحوم کلینی در کافی نقل کرده اند که ابی حمزه از امام باقر علیه السلام در باره این آیه شریفه «قُلْ إِنَّمَا أَعِظُکُم بِوَاحِدَةٍ» سوال کردند و حضرت فرمودند «إِنَّمَا أَعِظُکُم بولایة علی علیه السلام هی الواحدة التی قال الله تبارک و تعالی إِنَّمَا أَعِظُکُم بِوَاحِدَةٍ»(۶) من یک موعظه به شما می کنم خدای متعال از بین همه موعظه ها یک موعظه را اختیار کرده و به بشر موعظه می کند «قُلْ إِنَّمَا أَعِظُکُم بِوَاحِدَةٍ» امام باقر هم معنا کرده اند؛ سخن، سخن امام باقر است یک مفسر عادی آیه را معنا نکرده و بیان، بیان حضرت است فرمودند من یک موعظه به شما می کنم که خودتان را به ولایت امیرالمومنین برسانید، که اگر به این رسیدید تمام نعمت است و همه نعمت در همین یکی است.

کد خبر

پاسخ: این یك امر طبیعى است. در تمام ملتها این شیوه نامگذارى رواج دارد، كه گاهى یك حادثه تاریخى را با نام شهرى یا خیابانى، یا كوهستانى، یا نام فرد خاصى مطرح مى كنند. چون در صحراى سوزان غدیر خم، 120 هزار حاجى از نظر آب در زحمت بودند و همه از یك رود كوچكى استفاده مى كردند، آن حادثه بزرگ، و آن خاطره نورانى با نام آن رود كوچك بنام «غدیر» با صحراى غدیر مشهور شد.

پاسخ : فرمان الهى پس از خارج شدن از مكه به رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) ابلاغ شد، و برخى از علل آن چنین است. اگر در مراسم شهر مكه یا عرفات یا منى این حقیقت مطرح مى شد شاید جاذبه روز غدیر را نداشت و دلها و مغزها را بخود جذب نمى كرد، چون همه در حال عبادت و انجام مراسم بودند.

 اما پس از پایان مراسم حج و كوچ كردن حاجیان بسوى شهر و دیار خود، زمینه بیشترى براى بیعت با امام (علیه السلام) وجود داشت .

پاسخ: شركت رسول گرامى اسلام در مراسم حج سال دهم هجرت را (حجة الوداع) مى نامند. زیرا دیگر پیامبر اسلام نتوانست به حج برود، آخرین سفر حج آن حضرت را وداع با حج نامیدند، و چون پس از مراسم حج آن سال در روز هیجدهم ذى الحجة در صحراى غدیر خم، ولایت امام على (علیه السلام) و دیگر امامان معصوم شیعه تا قیام حضرت مهدى (عجل الله تعالی فرجه) را مطرح كرد و از عموم مسلمانان بیعت گرفت، نام حجة الوداع، حادثه غدیر خم را در دلها زنده مى كند.

پاسخ: هر پیامبرى داراى جانشین و امام بوده و رسول خدا نیز مى بایست جانشین و امامى داشته باشد كه او را معرفى و براى او از مردم بیعت بگیرد، اما در كجا؟ و در میان كدام جمعیت ؟

 در كدام اجتماع عظیمى مى شود مسئله بیعت براى امامت امام على (ع ) را بگوش مسلمانان جهان رساند؟ اجتماع عظیمى چون سفر حج، آن هم حجة الوداع، كه همه مسلمانان از سراسر بلاد اسلامى به جهت حضور شخص پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) شركت كرده بودند بهترین موقعیت بود.

پاسخ : پس از مراسم حج واجب، كه مسلمانان بلاد اسلامى چون شنیدند، رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) در این مراسم شركت دارد، به گونه اى گسترده شركت كردند، و چون آخرین حج رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) و در روزهاى آخر عمر آن حضرت بود آن را (حجة الوداع) نامیدند.
یخ كلینى روایت كرده است كه حضرت رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) بعد از هجرت ده سال در مدینه ماند و حج بجا نیاورد تا آنكه در سال دهم خداوند عالمیان این آیه را فرستاد كه:
«و اذن فى الناس بالحج یا توك رجالا و على كل ضامر یاتین من كل فج عمیق لیشهدوا منافع لهم.
)اى رسول خدا! در میان مردم براى سفر حج ندا در ده و همه را به مراسم حج فراخوان تا مردم پیاده و سواره و از راه دور بسوى تو آیند( پس امر كرد رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) مؤ ذنان را كه با آواز بلند به مردم اطلاع دهند كه رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) در این سال به حج مى رود.

پاسخ: روز پنجشنبه، سال دهم هجرت، هیجدهم ذى الحجة، درست هشت روز پس از عید قربان، در صحراى غدیر خم فرمان بیعت عمومى مردم با حضرت امیرالمؤ منین (علیه السلام) از طرف خدا و فرشته وحى صادر شد كه: «یا ایهاالرسول بلغ ماانزل الیك...» (اى پیامبر آنچه نسبت به ولایت على (علیه السلام) به تو ابلاغ كرده ایم براى مردم بازگو(

پاسخ: نام معروف حادثه عظیم بیعت عمومى مردم با امام على (علیه السلام) همان غدیر است اما با نامهاى دیگرى نیز مطرح شده است مانند:

 یوم الولایه (روز اعلام ولایت)

 یوم البیعه (روز بیعت)

 یوم الدوح (روز بزرگ، كه حادثه بزرگى در آن رخ داد، یا روزى كه مردم در كنار درختان تنومند صحراى غدیر، از سایه هاى آن استفاده مى كردند و سایبان براى خود درست نمودند.

پاسخ : بیابان غدیر خم پس از سرزمین «جحفه» در 3 میلى مكه قرار دارد، و در آنجا رود همیشه جارى وجود داشت، چون براى اعلام ولایت امام على (علیه السلام) و بیعت 120 هزار حاجى از زن و مرد، دو روز در آنجا توقف كردند، و در آن هواى گرم و كمبود آب، از آن رود كوچك استفاده مى شد، آن حادثه بزرگ به نام «غدیر» معروف شد. از آن پس در نوشته‌ها و گفته‌ها و شعرهاى گوناگون، روز بیعت عمومى مردم با حضرت امیرالمؤ منین (علیه السلام) با نام غدیر مطرح گردید.