در سالهای اخیر،زنان که بیش از نیمی از جمعیت کشور را تشکیل می دهند،گرایش بیشتری به تحصیلات پیدا کرده اند و نرخ ورود زنان و دختران به دانشگاهها ،سال به سال در حال افزایش است.یکی از راهکارهای مهم جهت اشتغال زنان ،توسعه کار آفرینی در میان آنان می باشد.

ایجاد تفکر کار آفرینی و ورود به کسب و کار در میان بانوان کشور،خصوصا دانش آموختگان دانشگاهی،با توجه به دانش و مهارتی که در رشته تخصصی دانشگاهی خود فرا گرفته و امکان ایجاد کسب و کار به صورت فردی و یا گروهی در رشته خود را دارند،باعث می شود که آنها با بهره گیری از استعدادهای بالقوه خود،افرادی خلاق،نو آور و کار آفرین شوند و خود را باور نمایند که این خود باوری نه تنها منجر به تسلط و موفقیت آنها در زندگی شخصیشان می شود،بلکه بسیاری از نا هنجاری های فکری و روانی که امروز با آن دست به گریبان هستند را کاهش داده و آنان را به جایگاه واقعی خود می رساند.

کارآفرینی به نوبه خود فر آیند پیچیده ای است که عوامل متعددشخصیتی،فرهنگی،اجتماعی،اقتصادی و...در آن تاثیر گذار می باشد و شاید همین پیچیدگی و ناهمواری توجیه کننده میزان قابل توجه عدم موفقیتبانوان در کار آفرینی و اساسا

عدم ورود ایشان به فعالیتهای کار آفرینانه باشد.از این رو شناسایی عوامل موثر در فرآیند راه اندازی یک فعالیت کار آفرینانه،از اهمیت ویژه ای برخوردار است.

در این مقاله پس از بیان ضرورت توسعه کار آفرینی در میان دختران دانشگاهی،مروری بر وضعیت کار آفرینی زنان در ایران خواهیم داشت.سپس با استناد به نتایج تحقیق انجام شده در این زمینه ،راهکار های تسهیل فرآیند راه اندازی فعالیتهای کار آفرینانه توسط دختران و زنان دانشگاهی ارائه می گردد.

● مقدمه

زنان بیش از ۴۹ درصد جمعیت کشور را تشکیل میدهند و بیش از ۱۱ درصد آنها از نظر اقتصادی فعال می باشند.میهن اسلامی ما ایران،دارای جمعیتی جوان است که جوانی جمعیت سرمایه ای ارزنده در اختیار برنامه ریزان کشور قرار داده است.از سوی دیگر تمایل زنان و دختران به تحصیلات دانشگاهی در سالهای اخیر افزایش یافته و بیش از ۶۵ درصد ورودز دانشگاهها را دختران به خود اختصاص داده اند.توسعه کار آفرینی در شرایط امروز به عنوان یکی از بهترین راههای ایجاد اشتغال است.

● ضرورت توسعه کار آفرینی خصوصا کار آفرینی زنان در شرایط کنونی

امروزه،جوامع با تحولات و تهدیدات گسترده بین المللی روبرو هستند.تحولات و دگرگونیهای نظام اجتماعی –اقتصادی عصر حاضر،ناشی از پیشرفتهای شگرف علمی و تکنولوژیک است که به نوبه خود منجر به دیدگاهها و ضرورتهای جدیدی شده است.برای پاسخ به این نیازها وهمراهی با تحولات و دگر گونیهای مزبور،دیگر نمی توان به روشها و فر آیندهای موجود اکتفا کرد.از این رو تضمین و تداوم حیات و بقای جوامع،نیازمند ارایه راهها و روشهای جدید به منظور مقابله با مشکلات است.به همین خاطر است که نو آوری،ابداع،تولید محصول جدید،فرآیندها و روشهای نو،بیش از پیش ضرورت می یابد.

به منظور استفاده بهینه از تواناییهای زنان و دستیابی به توسعه اقتصادی،باید نقش کارآفرینی زنان را در توسعه همه جانبه به ویژه توسعه اقتصادی تقویت نمایند.

در این راستا سیاستهای حمایتی مناسب در تقویت ویژگیهای کار آفرینانه و بقای روحیه کارآفرینی در میان زنان نقش مهمی ایفا می کند.

امروزه در عرصه جهانی،زنان خلاق،نوآورومبتکر به عنوان کار آفرینان،منشأ تحولات بزرگی در زمینه های صنعتی،تولیدی و خدماتی شده اند و نقش آنان به عنوان موتور توسعه اقتصادی ،قهرمانان ملی و توسعه دهندگان صنعتی،مشوقان سرمایه گذاری،عاملین ایجاد اشتغال،گزینه های اصلی انتقال فناوری و عاملین رفع خلل و تنگناهای بازار ،تبیین یافته است.

چرخهای توسعه اقتصادی همواره با توسعه کارآفرینی به حرکت در می آیند،از این رو پرورش نیروهای خلاق و نو آور ،یکی از مباحث مهم در سطح صنعت،خدمات و دانشگاه می باشد.

عصر حاضر،عصر دانایی و خلاقیت و عصر تلفیق اندیشه ها و ابتکارات است.توجه به کار آفرینی در توسعه و پیشرفت بسیار اهمیت دارد.کار آفرینی از منابع مهم و پایان ناپذیر جوامع بشری است؛منبعی که به توان و خلاقیت انسانها بر می گردد.

افزایش میزان توجه مدیران به این موضوع حساس و ضروری در جامعه در حال رشد ما ،زمینه مناسبی برای بروز استعدادهای زنان و دختران کار آفرین،به منظور توسعه اقتصادی کشور فراهم خواهد ساخت تا از این طریق بتوانیم هر چه بهتر و بیشتر از این ذخایر گرانبها و پایان نا پذیر به نحو احسن استفاده نماییم.

● وضعیت کارآفرینی زنان در ایران

وزارتخانه ها و نهادهای دولتی،از خود اشتغالی حمایت می کنند.این حمایتها به صورت عمومی است و زنان نیز همچون مردان در حد امکان از آن بهره مند می شوند.از این حمایتها می توان به طرح خود اشتغالی وزارت کار و امور اجتماعی ،کمکهای مالی بانک کشاورزی و حمایت ها و کمکهای وزارت تعاون اشاره کرد.بانک کشاورزی و وزارت تعاون از تعاونی های با ۷۰ درصد عضو زن حمایت می کنند.نهادهای غیر دولتی نیز،که در حول چهار محور عمده فرهنگی-اجتماعی،صنفی- تخصصی،خیریه ای و سیاسی فعالیت می کنند؛در زمینه گسترش فعالیتهای اجتماعی-اقتصادی زنان به ویژه کارآفرینی آنان در حد توان خود نقش ایفا می کنند.

● معرفی تحقیق انجام شده روی زنان و دختران کارآفرین دانشگاهی ایران

با توجه به وضعیت جمعیتی،تحصیلی و اشتغال زنان در ایران و به منظور ارائه راهکار های عملی جهت توسعه کارآفرینی زنان و دختران دانشگاهی ایران،تحقیقی با عنوان طراحی و تبیین الگوی راه اندازی فعالیت کار آفرینانه توسط زنان و دختران دانشگاهی ایران در سال ۱۳۸۱ در مرکز کارآفرینی دانشگاه صنعتی شریف تعریف گردید.

از مهم ترین دستاوردهای این تحقیق،شناسایی حدود ۲۰۰ زن کارآفرین دانشگاهی ایرانی می باشد که با تلاش یک ساله و همکاری کلیه اعضا تیم پروژه- که متشکل از ۱۰ دانشجوی برجسته دانشگاهی می باشد-امکان پذیر شد.در این تحقیقپس از مرور ادبیات کارآفرینی زنان و فرآیند راه اندازی فعالیت کارآفرینانه توسط زنان و دختران دانشگاهی به دست آمد.

● وضعیت زنان و دختران کارآفرین دانشگاهی ایران

میانگین سنی زنان کارآفرین شرکت کننده در تحقیق انجام شده در ایران،۳۴ سال می باشد که ۷۶ درصد از آنها متأهل میباشند.قبل از کارآفرین شدن،۲۲ درصد دانشجو،۵ درصد کارمند تمام وقت در یک شرکت دولتی،۲۵ درصد کارمند تمام وقت در یک شرکت خصوصی۱۸ درصد کارمند پاره وقت،۱ درصد بیکار ،۸ درصد خانه دار و بقیه کارفرما بودند.

مهمترین انگیزه ها و اهداف زنان کارآفرین ایرانی به ترتیب اولویت عبارت بودند از:

رضایت شخصی،اثبات شایستگی های خود،کمک به دیگران،داشتن قدرت و موقعیت اجتماعی برتر و استقلال مالی

نوع کسب و کارهای ایجاد شده توسط زنان کارآفرین ایرانی،۴۴ در صد تولیدی و ۵۶ درصد خدماتی است.درمطالعه ادبیات کارآفرینی زنان مشاهده شد که زنان کسب و کار خود را بیشتر در زمینه خدماتی ایجاد می کنند.

نوع فعالیتها به شکل ۳۹ درصد فعالیت فرهنگی-هنری-آموزشی،۱۴ درصد صنایع غذایی،۶ درصد حمل و نقل،۴ درصد بازرگانی،۴ درصد تولید و آموزش بافت فرش و ۴ درصد نیز خدمات مشاوره ای بوده است.

● نتیجه گیری و پیشنهادات

راهکار های ذیل جهت توسعه کارآفرینی زنان و دختران دانشگاهی ایران پیشنهاد می گردد:

تقویت انگیزه کارآفرینی در زنان و دختران دانشگاهی

ارائه آموزشهای تخصصی و کاربردی در زمینه کارآفرینی

پرورش خلاقیت از دوران کودکی

معرفی الگوهای موفق کارآفرین

- حمایت از زنان کارافرین در مرحله راه اندازی کسب و کار

- معرفی فرصتهای کارآفرینی زنان،خصوصا در دانشگاهها

- اصلاح سیاستها و قوانین موجود،در جهت حمایت از کارآفرینی زنان

- تدوین سیاستهای جدید در حمایت از زنان کارآفرین

- تقویت تشکلهای زنان کارآفرین

- ایجاد مراکز رشد کارآفرینی زنان

- اعطای تسهیلات مناسب به صاحبان ایده های خلاق