احاديث , سخنان تصادفي امام رضا (ع)

موضوع دیگری که در زمینه باور مهدوی در کلام امام رضا(ع) یافت می‏شود، موضوع «انتظار فرج» یا چشم به راه گشایش بودن است. آن حضرت در روایات متعددی به موضوع فضیلت انتظار فرج اشاره کرده‏اند. از جمله در روایتی خطاب به «حسن بن جهم» که از ایشان در مورد «فرج» می‏پرسد، می‏فرماید: 

أولست تعلم أنّ انتظار الفرج من الفرج؟ قلت: لا أدری إلاّ أن تعلّمنی. فقال: نعم إنتظار الفرج من الفرج.[1] .

آیا می‏دانی که انتظار فرج [جزیی] از فرج است؟ گفتم: نمی‏دانم مگر اینکه شما به من بیاموزید. فرمود: آری انتظار فرج، جزیی از فرج است.

امام رضا(ع) نیز چون دیگر اجداد طاهرینش موضوع غیبت آخرین حجت حق را پیش‏بینی و شیعیان را برای برخورد با این پدیده آماده نموده است. در یکی از روایاتی که «حسن بن علی بن فضال» از آن حضرت نقل کرده، در این زمینه چنین می‏خوانیم: 

کأنّی بالشیعة عند فقدهم الثالث من ولدی کالنعم یطلبون المرعی فلا یجدونه. قلت له: ولم ذاک یا ابن رسول‏اللّه‏؟ قال: لأنّ إمامهم یغیب عنهم، فقلت: ولم؟ قال: لئلاّ یکون لأحد فی عنقه بیعة إذا قام بالسیف.[1] .

امام هشتم شیعیان(ع) در موارد متعددی به توصیف ویژگیهای ظاهری و جسمی امام مهدی(ع) پرداخته‏اند تا باب هرگونه شبهه و اشتباه را بر مردم ببندند. 

از جمله آن حضرت در پاسخ «ریان بن صلت» که می‏پرسد: 

أنت صاحب هذا الأمر؟ 

آیا صاحب این امر [حکومت اهل بیت(ع)] شمایید؟ 

می‏فرماید: 

أنا صاحب هذا الأمر ولکنّی لست بالذی أملؤها عدلاً کما ملئت جورا، و کیف أکون ذلک علی ماتری من ضعف بدنی و إنّ القائم هوالذی إذا خرج کان من سنّ الشیوخ و منظر الشبّان، قویّا فی بدنه حتّی لومدّ یده إلی أعظم شجرة علی وجه الأرض لقلعها ولو صاح بین الجبال لتدکدکت صخورها یکون معه عصا موسی و خاتم سلیمان علیهماالسلام، ذاک الرابع من ولدی یغیّبه اللّه‏ فی ستره ما شاء، ثم یظهره فیملوء [به] الأرض قسطا و عدلاً. کما ملئت جورا و ظلما.[1] .

امام رضا(ع) در مواضع متعددی با تأکید بر اینکه زمین هیچگاه از حجت الهی و امام به حق خالی نمی‏ماند به طور غیر مستقیم موضوع امامت را تثبیت می‏کردند. 

از جمله آن حضرت در پاسخ «سلیمان الجعفری» یا «سلیمان بن جعفر الحمیری» که می‏پرسد: 

تخلو الأرض من حجة‏اللّه‏؟ 

آیا زمین از حجت خدا خالی می‏ماند؟ 

می‏فرماید: 

لوخلت الأرض طرفة عین من حجة لساخت بأهلها.[1] .

اگر زمین [به اندازه] یک چشم برهم زدن از حجت خالی بماند، ساکنانش را در خود می‏برد.

عبدالله بن مغیره روایت کرده است که از ابی‏الحسن الرضا علیه‏السلام درباره‏ی غسل جمعه سؤال کردم، جواب داد: بر هر مرد و زنی، چه بنده و چه آزاد، فرض است [وسائل الشیعه، ج 2، ص 946]

اما غسل روز جمعه از مستحبات مؤکده است و حمل وجوب در روایت بر تأکید در استحباب است. 

قاسم الصیقل روایت کرده است که: به حضرت رضا علیه‏السلام نوشتم:

من غلاف شمشیر می‏سازم از پوست خرهای مرده، و آنها با لباس من تماس دارند و من در حالی که آن لباسها را پوشیده‏ام نماز می‏خوانم. امام در پاسخ من نوشت: از لباس دیگری برای نمازت استفاده کن [فروع کافی، ج 1، ص 113] . 

اما پوست حیوانات مرده نجس است و وقتی جامه‏ای تر باشد، از آن نجس می‏شود. از این رو نماز جایز نیست مگر در لباس پاک.

محمد بن اسماعیل بن بزیع روایت کرده است که از اباالحسن الرضا علیه‏السلام از ظروف طلا و نقره سؤال کردم، او آن را نکوهش کرد. بنابراین من گفتم: یکی از اصحاب ما نقل کرده است که ابوالحسن امام کاظم علیه‏السلام آیینه‏ای داشته با جلد نقره. 

امام علیه‏السلام فرمود: نه، سبحان الله، یک حلقه‏ی نقره داشته و آن حلقه نزد من است. 

سپس گفت: وقتی عباس معذرتخواهی کرد یک چوبدستی برای او درست کرد که جلدش از نقره بود مانند آنچه برای بچه‏ها درست می‏کنند و وزنش حدود ده درهم بود، اما ابوالحسن دستور داد آن را شکستند [همان مأخذ، ج 2، ص 156.]   

و اما ظروف طلا و نقره، بیشتر فقها معتقدند که استفاده از آنها حرام است، اما کراهت در روایات یا بر حرمت و یا بر تقیه تفسیر می‏شود زیرا گروهی از سنیان آن را حرام نمی‏دانند.  

علی بن مطر از بعضی از اصحاب ما روایت کرده است که از حضرت رضا علیه‏السلام سؤال کردند درباره‏ی مردی که نه دسترسی به آب دارند و نه به خاک، آیا می‏تواند با گل تیمم کند؟ فرمود: بلی، زمین پاکیزه و آب پاک. 

و روایت در جواز تیمم با گل وقتی آب و خاک نباشد، صریح است.