خوش آمدید

دیدیم که قرآن کریم می خواهد نگاهی نو به انسان ارائه کند و همین نگاه نو به عالم و موجودات ، انسان را درفضایی روشن نهایتا به اعمالی شایسته رهنمون می سازد چه اینکه عمل تابع علم است . وقتی علم دگرگون شد عمل هم دگرگون می شود . امیر مومنان علیه الصلاه والسلام در خطبه متقین فرمود : متقین در نیمه های شب به تلاوت قرآن می پردازند و دوای دردهای خود را از آن می جویند . این جستن دوای دردها تنها دوای درد اعمال و اخلاق نیست بلکه در راس دردها ، درد اندیشه بیمار است . ما اول باید با قرآن اندیشه و نگاه خود را درمان کنیم . ببینید همین یک آیه اول قرآن کریم چه میزان دردها را درمان می کند ؟ همین یک آیه چنان نور الهی را بر موجودات عالم می تابد که در روشنایی آن صاحبدل، واله و شیدا می شود و به چنان بیخودی و مستی می رسد که ناخودآگاه بر در و دیوار و گل و گیاه بوسه می زند چراکه آنها جدای از حق نیستند بلکه مظهر کمال و جمال او هستند . وجود و کمال آنها وجود و کمال حق است و اینچنین چهره دل آرایی بوسیدنی است . پس نگاه قرآن نگاه خاصی است . این نگاه خاص در قالب الفاظ و معانی خاصی القا شده اند که اگر مترجم با آن آشنا نباشد با آسیب زدن به قالب معنایی، آن نگاه خاص هم از بین می رود . 
لازم است اینجا این نکته را متذکر شویم که منظور ما از مترجم تنها کسی نیست که تحت این عنوان قرآن را ترجمه می کند و ترجمه اش با قرآن چاپ می شود بلکه مقصود ما هرکسی است که به حسب نیاز تبلیغی آموزشی یا علمی به ترجمه قرآن می پردازد  

قرآن کریم به زبان عربی مبین است . زبانی که به اعتراف زبانشناسان از ساختار لفظی و معنایی، غنی ترین زبان جهان است . اما شکی نیست که به علت عدم آشنایی سایر ملل با این زبان، در ترویج قرآن و اسلام مجبوریم آنرا با ترجمه به آنها معرفی کنیم . در بحث ترجمه این مساله روشن است که هیچگاه ترجمه توانایی بیان معانی الفاظ زبان مبدا را دارا نیست بخصوص اگر زبان مبدا از زبان مقصد غنای بیشتری داشته باشد. با این حال مترجمین سعی می کنند ترجمه هرچه بیشتر به معانی و مضامین الفاظ زبان مبدا نزدیک باشد . اما در ترجمه زبان قرآن مساله بسیار حساستر از آن است که تصور می شود . چراکه قرآن نه تنها زبان لفظی خاص خود را دارد بلکه زبان معرفتی خاصی نیز دارد بطوری که کمی بی دقتی مترجم باعث می گردد آن نگاه خاص قرآنی از دست برود . شاید لازم باشد در توضیح این مطلب کمی بیشتر سخن بگوییم . 
قرآن کریم کتابی آسمانی است . کتابی که حضرت محمد بن عبدالله به وحی الهی آنرا دریافت کرده است . لذا نگاه قرآن به مجموعه هستی نگاهی آسمانی است . این نگاه در حقیقت یکی از اساسی ترین آموزه های قرآن کریم است . چه اینکه تمام اعمال و رفتار فردی و اجتماعی انسان تحت تاثیر بلکه تدبیر نگاه او به امور است . این مطلب مطلبی روشن است که هیچ صاحب اندیشه ای آنرا رد نمی کند . ما معتقدیم قرآن به هستی نگاه خاص دارد که الزاما با نگاه ما یکسان نیست . بطور مثال در اولین آیه قرآن یک نگاه اساسی نسبت به امور ارائه می شود که با نگاه بسیاری از ما بلکه با نگاه اکثریت قریب به اتفاق ما متفاوت است . در اولین آیه قرآن می خوانیم : بسم الله الرحمن الرحیم الحمد لله رب العالمین آغاز به نام خدای رحمان رحیم تمام ستایش از آن خدایی است که پروردگار جهانیان است . قرآن کریم در این آیه تمام ستایشها را از آن خدای متعال می داند . آیا این با نگاه ما به ستایشها یکسان است . مثلا اگر کسی یک گل را بخاطر زیبایی اش یا عطر روح نوازش ستایش کرد ما این ستایش را ستایش خدا می دانیم یا خیر ؟ اکثرا اینگونه فکر نمی کنیم . ما ستایش گل را ستایش گل و ستایش خدا را ستایش خدا می دانیم . یعنی اگر کسی گفت : ای خدا یاد تو چه دل نواز است . آنرا ستایش خدا می دانیم ولی اگر کسی گفت : ای گل دیدن تو چه دل نواز است آنرا ستایش گل می دانیم نه ستایش خدا در حالی که قرآن فرمود : تمام ستایش ها از آن پروردگار عالمیان است . برای ما بسی دشوار است که بین ستایش گل و ستایش خدا عینیت برقرار کنیم چون در بند نگاه تکثر گرای خود به عالم هستیم اما در نگاه توحیدی قرآن ستایش گل عین ستایش خداست . در بیان معنای همین آیه توسط بعضی از اهل علم کم دقت گفته می شود : فقط باید خدا را ستایش کرد . در حالی اصلا چنین معنایی از آیه فهمیده نمی شود بلکه اتفاقا این آیه می گوید مانعی ندارد موجودات عالم را ستایش کنید چون ستایش آنها ستایش پروردگار آنهاست .   

دراين آيه، مورد بحث اين گروه سركش را با بيانى موثر و گويا مورد تهديد قرار داده ، چنين مى گويد: 

با سلام از جمله آيات سياسي که مي توان شمرد آيات:

در ترجمه این آیه آمده :پس روى گردانيدند، و بر آن سيل [سدّ] عَرِم را روانه كرديم، و دو باغستان آنها را به دو باغ كه ميوه‏هاى تلخ و شوره‏گز و نوعى از كُنارِ تُنُك داشت تبديل كرديم. 
ما دو باغ وسيع و پر نعمت آنها را به دو باغ بى ارزش با ميوه‏هاى تلخ و درختان بى مصرف" شوره‏گز" و اندكى از درخت سدر مبدل ساختيم" (وَ بَدَّلْناهُمْ بِجَنَّتَيْهِمْ جَنَّتَيْنِ ذَواتَيْ أُكُلٍ خَمْطٍ وَ أَثْلٍ وَ شَيْ‏ءٍ مِنْ سِدْرٍ قَلِيلٍ).
" اكل" به معنى هر گونه ماده خوراكى است.
" خمط" (بر وزن عمد) به معنى گياه تلخ است.
" اثل" (بر وزن اصل) به معنى درخت" شوره گز" است.
و به اين ترتيب بجاى آن همه درختان خرم و سرسبز، مشتى درخت بيابانى وحشى و بسيار كم ارزش كه شايد مهمترين آنها همان درخت سدر بود كه آن هم به مقدار كم در ميان آنها وجود داشت باقى ماند ممكن است بيان اين سه نوع درخت كه در آن سرزمين ويران باقى ماند اشاره به سه گروه مختلف بوده باشد كه بخشى از اين درختان زيانبخش بود، و بعضى بى مصرف، و بعضى بسيار كم منفعت بود(تفسیر نمونه ج18 ص 59).

بحث اختیار انسان و جن در مورد هدایت تشریعی است بدین صورت که خداوند متعال پس از خلقت جن و انس آنها را هدایت نموده و انها را با رسول ظاهری راهنمایی و هدایت نموده و راه سعادت و شقاوت را برای آنها روشن نموده، منتهی در پذیرش این هدایت آنها را مختار گذاشته تا در سایۀ افعال اختیاری خود راه کمال را بپیمایند.

اكنون اين پرسش مطرح مي‏شود كه آيا محسنات بديعي و آرايه‏هاي ادبي قرآن قابل ترجمه به زبان‏هاي ديگر هست يا نه؟

در قرآن كريم كه معجزه جاويدان پيامبر اسلام (صلی الله علیه واله) و در اوج فصاحت و بلاغت است، آرايه‏هاي ادبي و محسنات بديعي فراواني به كار رفته و نكته‏هاي ظريف و لطيفي در آن وجود دارد كه چشم و گوش هر خواننده و شنونده‏اي را نوازش مي‏دهد. 

و آن به كار بردن سجع در عبارت است، به اين صورت كه آخر دو يا چند جمله از نظر حرف رويّ يكسان باشد، همان گونه كه همساني آخر شعرها را قافيه مي‏گويند. اين صنعت بيشتر در نثر به كار مي‏رود، هر چند در شعر نيز در غير آخر آن به كار برده مي‏شود و آن هنر مضاعفي است.