در روایات اسلامی راه های مبارزه با شیطان بیان شده است، از جمله:‌
1_‌ استغاذه؛ یعنی پناه بردن به خداوند از شر شیطان و گفتن " أعوذ بالله من الشّیطان الرّجیم".
انسان وقتی خدا را شناخت و دریافت که خدا هم قدرت بی پایان دارد و هم نسبت به انسان از پدر و مادرش مهربان تر است،‌ و با این احساس از شر شیطان به خدا پناه برد،‌ خداوند نجاتش می دهد و دماغ شیطان را به خاک می مالد.
قرآن می فرماید:‌ " و أما نیزغنّک من الشیطان نزغٌ فاستعذ بالله إنّه سمیع علیم؛ اگر انگیزش و وسوسه ای از شیطان تو را برانگیزد،‌ پس به خدا پناهنده شو که او شنوای دانا است".[1]
2_ بسم الله گفتن؛ مداومت به گفتن بسم الله در آغاز هر کاری به انسان القا می کند که استعانت فقط به درگاه خدا شایسته است،‌ و در هیچ امری غیر حق دخیل نیست. طبیعی است وقتی چنین عمل کند، دیگر جایی برای وساوس شیطان لعین باقی نمی ماند. رسول خدا(ص) فرمود: "وقتی سفرة غذا را می گسترانند، چهار هزار فرشته دور آن جمع می شوند. اگر بنده " بسم الله الرحمن الرحیم" گفت،‌فرشتگان می گویند: خدا بر شما و غذایتان برکت فرستد و به شیطان خطاب می کنند که بیرون رو، ای فاسق، تو را بر ایشان سلطنتی نیست. و اگر بسم الله نگفت فرشتکان به شیطان می گویند: بیا، ای فاسق و با این ها همغذا شو".[2]
3_نماز، یکی از عوامل دفع و رفع شیطان که در مبارزه با او سلاح تیز و برّانی محسوب می شود نماز است.
نماز اگر با آداب و شرایط آن اقامه شود، نمازگزار را به عالَم پاکی و قداست بالا برده و غُل و زنجیر دنیا و دام های شیطان را از پای او پاره می کند. قرآن می فرماید: "با نماز و روزه از خدا طلب یاری کنید".[3]
4_روزه؛ روزة حقیقی باعث می شود وسوسه و نیزنگ های شیطان از مملکت دل بیرون رود.
روزی پیامبر(ص) به یاران خود فرمود: آیا شما را به چیزی آگاه نکنم که اگر شما آن را انجام دهید،‌ شیطان از شما دور می گردد، همچون دوری شرق از غرب؟ عرض کردند:‌ بله یارسول الله. حضرت فرمود: روزه. روزه صورت شیطان را سیاه می کند.[4]
5_استغفار و توبه: وقتی انسان از کارهای زشت و خلاف خویش توبه کندو از خداوند بخواهد که گناهانش را بیامرزد و تصمیم بگیرد که دیگر گناه نکند،‌ ضربة‌ بزرگی بر شیطان وارد می شود. پیامبر(ص) فرمود: "ولاستغفار یقطع و تینه؛ طلب آمرزش و بخشش از خدا رگ دل شیطان را قطع کرده و بند دلش را پاره می کند".[5]
----------------------------------------------------------------------------------------------
[1]اعراف (7) آیة‌ 200.
[2]فروع کافی، ج 6، ص 292.
[3]بقره (2) آیة‌45.
[4]سفینه البحار، ج 2، ص 64.
[5]محمد محمدی ری شهری،‌ میزان الحکمه، ج 2، ص 1457، مادة شیطان،‌ شمارة9412.

 

ـ امـام عـلـى (ع ) : پـيامبر خدا(ص ) هرگاه فضيلتى از خود ياد مى كرد, مى فرمود : (قصدم ) فخر وخودستايى نيست .

ـ پيامبر خدا(ص ) : قصدم فخرفروشى نيست اما هنگامى كه به آسمان برده شدم جبرئيل (ع )اذان و اقـامـه گـفـت و هـر يك از جملات آنها را دو بار تكرار كرد و سپس به من گفت : جلوبايست اى محمد! من جلو ايستادم و براى آنان نماز خواندم .

ـ بـزنـطـى : خـدمـت حـضـرت ابـوالحسن (ع ) رسيدم آن حضرت شروع به صحبت با من كرد و مـن مـى پـرسيدم و ايشان پاسخم را مى دادند, تا آن كه پاس زيادى از شب گذشت چون خواستم بـروم بـه من فرمود : اى احمد! مى روى يا شب را همين جا مى مانى ؟
عرض كردم : فدايت شوم هر چـه شـما بفرماييد اگر دستور دهيد بروم مى روم و اگر امر كنيد بمانم مى مانم فرمود : بمان در اين وقت شب گزمه ها بيرونند و مردم در آرامش و خواب به سر مى برند.
بزنطى مى گويد : حضرت رفت من كه خيال كردم ايشان وارد اندرونى شده اند در پيشگاه خدا به سـجـده افتادم و گفتم : خدا را سپاس , حجت خدا و وارث دانش پيامبران از ميان برادرانم به من انـس گرفت و به من اظهار محبت كرد در حالى كه در سجده و شكرگزارى بودم يكباره متوجه شـدم كـه حـضرت با پايش به سينه من زد من برخاستم حضرت دستم را گرفت و فشرد وسپس فـرمـود : اى احـمـد! امـيـرالـمـؤمـنـيـن (ع ) از صـعـصعة بن صوحان كه بيمار بود عيادت كرد وقـتـى برخاست كه برود, فرمود : اى صعصعه ! مبادا از اين كه من به عيادت تو آمده ام بر برادرانت فخربفروشى , از خدا بترس ابوالحسن (ع ) اين جمله را فرمود و از نزد من رفت .

ـ امـام عـلـى (ع ) هنگامى كه از صعصعه عيادت كرد : اى صعصعه ! مبادا عيادت من از خود رامايه فخر و مباهات بر مردمت قرار دهى صعصعه گفت : نه به خدا اى اميرالمؤمنين , بلكه آن رانعمتى در خور سپاس به حساب مى آورم على (ع ) فرمود اى صعصعه ! تا آن جا كه من مى دانم تومردى كم زحـمـت بوده اى و ياريگر ديگران صعصعه عرض كرد : به خدا قسم شما نيز تا جايى كه مى دانم به كـتـاب خـدا دانـايـى و خدا در دل و سينه تو بزرگ و با عظمت است و نسبت به مؤمنان مهربان و دلسوزى .

قرآن .

((تفاخر به بيشتر داشتن شما را به غفلت انداخت تا جايى كه به ديدن گورها رفتيد)).

ـ پيامبر خدا(ص ) : در روز فتح مكه , فرمود : خداى تبارك و تعالى به وسيله اسلام نخوت جاهليت و نـازش بـه پـدران و خاندانهاى جاهلى را از شما زدود اى مردم ! شما از آدم هستيد وآدم از گل آفريده شد بدانيد كه امروز, بهترين شما نزد خدا و گراميترين شما در پيشگاه اوپرهيزگارترين و فـرمـانبردارترين شما از اوست بدانيد كه عربيت به پدرى نيست كه (شما را)به دنيا مى آورد بلكه عـربـيـت يـك زبان است كه با آن سخن گفته مى شود پس , هر كس در كار وعمل كوتاهى كند, شرافت خانوادگيش او را به خشنودى خدا نرساند.
ـ آنـانـى كـه بـه پـدران مـرده خـود كـه در حـقـيقت زغال جهنمند فخر مى فروشند از اين كار دسـت بـردارنـد و گـرنه در نزد خداى عزوجل پست تراز سرگين غلتانكى هستند كه با بينى خود سـرگـين را مى غلتاند خداوند نخوتها و فخرفروشيهاى خاندانى جاهليت را از شما برده است (در اسلام )يا مؤمن پرهيزگار است و يا نابكار بدبخت مردم فرزندان آدم هستند و آدم از خاكى آفريده شده .

ـ آفت بزرگى خاندان , فخرفروشى است .

ـ آفت بزرگى خاندان , فخرفروشى و خودپسندى است .

ـ امام على (ع ) : نازنده به خود, برتر از نازنده به پدر خود است .

ـ امـام صـادق (ع ) : مردى خدمت پيامبر خدا(ص ) آمد و عرض كرد : اى پيامبر خدا! من فلان پسر فـلان هـسـتم او نه پشت خود را شمرد پيامبر خدا(ص ) به او فرمود : تو دهمين نفر آنان دردوزخ هستى .

ـ امـام عـلـى (ع ), بعد از تلاوت آيه ((تفاخر به بيشتر داشتن شما را به غفلت انداخت تا جايى كه به ديـدن گـورهـا رفـتـيـد)), فـرمـود : آيـا بـه گـورهاى پدرانشان افتخار مى كنند؟
يا به فزونى شـمـارهـلاك شـدگـان (خـود) بـه هم مى نازند؟
از پيكرهايى كه بى جان و متلاشى شده اند و از حـركتهايى كه آرام گرفته اند, بازگشت به اين جهان را چشم دارند حال آن كه آن مردگان مايه عبرت باشندسزاوارتر است تا باعث فخرفروشى .

قرآن .

((بدانيد كه زندگى دنيا, در حقيقت , بازى و سرگرمى و آرايش و فخرفروشى ميان شماست )).
((همانا خدا هيچ متكبر فخرفروشى را دوست ندارد)).
ـ امام على (ع ) : دو چيز مردم را نابود كرده است : ترس از نادارى و فخرجويى .

ـ فخرفروشى , از بى مقدارى است .

ـ آفت رياست , فخرفروشى است .

ـ حماقتى بزرگتر از فخرفروشى , نيست .

ـ پـيـامـبـر خـدا(ص ) : شـيـطان يك سرمه دارد يك ليسيدنى و يك انفيه سرمه اش پينكى است وليسيدنى اش دروغ و انفيه اش فخرفروشى .

ـ امام على (ع ) : فخرفروشى را كنار بگذار و تكبر را فرو نه و به ياد قبرت باش .

ـ شما را چه به دنيا؟
دنيايى كه كالايش به سرآمدنى است و افتخاراتش بد فرجام .

ـ امـام سـجـاد(ع ) ـ در دعـاى مكارم الاخلاق ـ : خويهاى والا را به من ارزانى دار و ازفخرفروشى مصونم بدار.
ـ امـام عـلـى (ع ) : هـر كـس بـراى فـخـرفـروشـى كـارى كند, خداوند در روز قيامت او را سياه محشورگرداند.
ـ در صفات مؤمن : به خوبيها گوش مى سپارد تا بدانها عمل كند و از خوبيها سخن نمى گويد تابر ديگران فخر فروشد.
ـ پـيـامـبـر خدا(ص ) : خداوند به من وحى فرمود كه فروتن باشيد, تا كسى بر كسى فخر نفروشد وكسى به كسى تجاوز و زورگويى نكند.
ـ امـام عـلـى (ع ), در وصـف شيطان , مى فرمايد : به خلقت خود (از آتش ) بر آدم فخر فروخت وبه خـاطـر مـنـشـا خـود عـلـيـه او عـصبيت به خرج داد سوگند به خدا كه او بر اصل و ريشه شما فخرفروخت و از حسب و نسب شما عيبگويى كرد زنهار, زنهار, به خدا پناه بريد از تكبر وعصبيت و فخرفروشيهاى جاهليت .

ـ از پـسـت تـريـن حالات زمامداران در نزد مردمان نيك , اين است كه گمان رود دوستدار فخرو خودستايى گشته اند و كردارشان بر تكبر حمل شود.
ـ اى مردم ! امواج فتنه ها را با كشتيهاى نجات بشكافيد و از راه مخالفت و ناسازگارى برگرديدو تاجهاى فخرفروشى به يكديگر را, از سر برداريد.

ـ امام على (ع ) : هر كه بدگويى كند, بدگويى شنود و هر كه دشنام دهد جواب شنود.
ـ امـام سـجـاد(ع ) : هـر كه از عيبهايى كه مردم دارند سخن بگويد, مردم عيبهايى را كه ندارد به اونسبت دهند.
ـ امام على (ع ) : هر كه درباره مردم آن گويد كه خوش ندارند, مردم درباره او چيزهايى بگويند كه نمى دانند (و واقعيت ندارد).
ـ پـيـامـبـر خـدا(ص ) : هـرگـاه كـسى از تو چيزى مى داند و آن را به تو نسبت داد, تو آنچه را از اومى دانى به وى نسبت مده (و اظهار مكن ) تا ثواب اين كار از آن تو باشد و گناهش از آن او.

ـ امـام صـادق (ع ) در مـجـلـس ربـيـعـة الـراى نـشـسته بود كه عربى باديه نشين آمد و از ربيعة الـراى مـسـالـه اى پـرسـيـد ربيعه جوابش را داد وقتى حرفش تمام شد باديه نشين گفت : آيا به گـردن مـى گـيـرى ؟
ربـيـعه سكوت كرد و جوابى نداد آن عرب دوباره مساله را پرسيد و ربيعه هـمـان جـواب را بـه او داد بـاديـه نشين گفت : آيا به گردن مى گيرى ؟
ربيعه سكوت كرد امام صادق (ع ) به او فرمود: به گردن اوست فرمود : مگر نگفت : هر مفتيى ضامن است .

ـ امـام باقر(ع ) : هر كس بدون علم و هدايت به مردم فتوا دهد, فرشتگان رحمت و فرشتگان عذاب بر او لعنت فرستند و گناه آن كه به فتواى او عمل كند دامنگيرش شود.
ـ پيامبر خدا(ص ) : هر كس به فتوايى كه از روى نادانى به او داده شده است عمل كند, گناهش به گردن كسى است كه به او فتوا داده است .

ـ پيامبر خدا(ص ) : گستاخترين شما بر فتوا دادن , گستاخ ‌ترين شما در برابر آتش است .

ـ امام صادق (ع ) : از فتوا دادن چنان گريز كه از شير مى گريزى و گردنت را پل مردم قرار مده .

ـ دو كـار مـهـلـك اسـت : يكى اين كه بر پايه راى خود به مردم فتوا دهى , ديگر اين كه ندانسته از چيزى پيروى كنى .

ـ امام صادق (ع ) : كسى كه براساس راى خود به مردم فتوا دهد, از چيزى كه نمى داند پيروى كرده اسـت و كسى كه از آنچه نمى داند پيروى كند, با خدا به ضديت برخاسته است , زيرا ندانسته چيزى را حلال و حرام كرده است .

ـ زنهار, كه براى مردم فتواى به راى دهى يا از چيزى كه نمى دانى پيروى كنى .

ـ امام باقر(ع ) : ما اگر براساس راى و هوس خود به مردم فتوا مى داديم , هر آينه از هلاك شدگان بـوديـم لـيـكـن مـا بـر پايه قول و سنت پيامبر خدا(ص ) و اصول علميى كه خود داريم و ازپدران بزرگوار خود به ارث مى بريم , براى مردم فتوا مى دهيم .

ـ امـام صـادق (ع ) : بـه خـدا سـوگند كه ما نه براساس هوا و هوس خود چيزى مى گوييم و نه بر پايه راى خويش و جز آنچه پروردگارمان گفته است , چيزى نمى گوييم .