ـ امـام عـلـى (ع ), در پـاسـخ بـه سـؤال از مـعـنـاى فـتـنـه كه از كلمات متشابه در قرآن است , فـرمـود:((الـف لام ميم آيا مردم پنداشتند كه همين كه بگويند ايمان آورديم رها مى شوند و مورد آزمايش قرارنمى گيرند)) و اين سخن خداوند به موسى (ع ) كه : ((و تو را بارها آزموديم )) و از آن جمله است فتنه كفر, مانند آيه ((در حقيقت پيش از اين (نيز) در صدد فتنه جويى برآمدند و كارها را به تو وارونه ساختند, تا آن كه حق آمد و امر خدا آشكار شد در حالى كه آنان ناخشنود بودند)) (و آيه ((و فتنه بزرگتر از كشتار است )) كه در اين جا به معناى كفر مى باشد((43))) و سخن خداى مـتـعـال دربـاره مـنافقانى كه در جنگ تبوك از پيامبر خدا(ص ) اجازه گرفتند در جنگ شركت نـكـنند پس خداى متعال درباره آنها فرمود : ((و از آنان كسى است كه مى گويد : مرا (در ماندن ) اجـازه ده و درفـتـنـه ام مـيـنـداز )) يـعـنـى بـه من اجازت ده و مرا به كفر مينداز, پس خداوند عزوجل فرمود: ((هان !آنان خود به فتنه افتاده اند و بى ترديد جهنم بر كافران احاطه دارد)).
و از آن جمله است فتنه عذاب كه نمونه اش اين سخن خداى متعال است : ((روزى كه آنان در آتش مـفـتون شوند)) يعنى عذاب شوند ((بچشيد فتنه خود را اين همان چيزى است كه به شتاب آن را مـى خواستيد)) يعنى بچشيد عذاب خود را نمونه ديگرش اين سخن خداى متعال است : ((كسانى كـه مـردان و زنـان مؤمن را گرفتار فتنه كردند و سپس توبه ننمودند)) يعنى مؤمنان را عذاب و شكنجه دادند.
و از آن جـمله است فتنه عشق به مال و فرزند, مانند اين سخن خداى متعال : ((جز اين نيست كه اموال و فرزندان شما فتنه اند)), يعنى دوست داشتن آنها مايه فتنه و آزمايش شما مى باشد.
و از آن جـمـله است فتنه بيمارى كه نمونه اش اين سخن خداى سبحان است : ((آيا نمى بينند كه آنـان در هر سال يك يا دوبار به فتنه گرفتار مى شوند؟
باز هم توبه نمى كنند و عبرت نمى گيرند )) يعنى بيمار و دردمند مى شوند.

ـ امـام عـلـى (ع ) بـه مردى كه مى گفت : بار خدايا! از فتنه به تو پناه مى برم ,فرمود: مى بينم كه از مال و فرزندت به خدا پناه مى برى خداى متعال مى فرمايد: (( جز اين نيست كه داراييها و فرزندان شـمـافـتنه (و مايه آزمايش ) هستند)) (چنين مگو) بلكه بگو : بار خدايا! از گمراهيهاى فتنه ها به توپناه مى برم .

ـ هـيـچ يـك از شـمـا نـگـويـد : خـدايا از فتنه به تو پناه مى برم , زيرا هيچ كس نيست كه از فتنه (وآزمـايـش ) بـركـنـار باشد, بلكه كسى كه (از فتنه ) به خدا پناه مى برد, بايد از فتنه هاى گمراه كننده به خدا پناه برد.
ـ بار خدايا! به تو پناه مى بريم كه از گفتارت روى گردانيم , يا از دين تو منحرف شويم .

قرآن .

((آيا مردم پنداشتند كه تا گفتند ايمان آورديم , رها مى شوند و مورد آزمايش قرار نمى گيرند؟
به يـقـيـن كسانى را كه پيش از ايشان بودند, آزموديم تا خدا آنان را كه راست گفته اند معلوم دارد و دروغگويان را (نيز) معلوم دارد)).
((و قطعا سليمان را آزموديم و بر تخت او جسدى بيفكنديم پس به توبه باز آمد)).
ـ امـام عـلـى (ع ), بـعد از كشته شدن عثمان , فرمود : هان ! آزمايش و فتنه تان , همچون روزى كه خـداونـدپيامبر خود(ص ) را برانگيخت , برگشته است سوگند به آن كه او را به حق مبعوث كرد, هر آينه چنان درهم آميخته وچنان غربال و شويد كه آن كه پايين است رو آيد و آن كه در زبر است به زيـر در شـود وپـيـشى جويندگانى كه عقب مانده اند پيشى گيرند و پيشى گيرندگانى كه جلو افتاده اند عقب مانند.
ـ امام صادق (ع ) : نه به خدا, آنچه بدان چشم مى كشيد واقع نشود, مگر آن گاه كه غربال شويدنه بـه خـدا, آنـچـه بـه سـوى آن چـشـم مـى كـشـيـد واقع نشود, مگر آن گاه كه در بوته آزمايش گداخته شويد.
ـ بـه خـدا قسم كه در بوته آزمايش گداخته مى شويد, به خدا قسم كه از يكديگر متمايز مى شويد, به خدا قسم كه غربال مى شويد, چندان كه از شما جز اندكترين شمار باقى نماند.

قرآن .

((آيـا نـمى بينند كه آنان در هر سال يك يا دو بار آزموده مى شوند؟
باز هم توبه نمى كنند و عبرت نمى گيرند)).
ـ مـعمر بن خلا د : شنيدم ابوالحسن (ع ) مى گويد : ((الف لام ميم آيا مردم پنداشتند كه تا گفتند ايـمـان آورديـم , رهـا مـى شـوند و مورد آزمايش قرار نمى گيرند)) سپس به من فرمود: آزمايش چـيـسـت ؟
عـرض كـردم : فـدايـت شـوم , تـا جـايـى كـه مـا مـى دانـيـم آزمـايش در دين است حـضـرت فـرمـود:همچنان كه طلا گداخته و آزموده مى شود, مردم آزموده مى شوند ((42)) و باز فرمود : همچنان كه طلا ناب مى شود, مردم ناب مى شوند.
ـ مردى برخاست و به اميرالمؤمنين (ع ) گفت : اى امير مؤمنان ! ما را از فتنه آگاه كن و آيا درباره آن از پيامبر خدا(ص ) پرسيده اى ؟
حضرت فرمود : چون خداى سبحان اين آيه را فرو فرستاد : ((الف لام مـيـم آيـا مـردم پـنـداشـتـنـد كه تا گفتند ايمان آورديم , رها مى شوند و مورد آزمايش قرار نـمى گيرند)) دانستم كه تا پيامبر خدا(ص ) در ميان ما هست اين فتنه بر سر ما فرود نمى آيد پس , گـفـتـم : اى پيامبرخدا! اين چه فتنه اى است كه خداى بزرگ شما را از آن خبر داده است ؟
پيامبر فـرمـود : اى عـلـى ! زودا كه امتم بعد از من آزموده شوند اى على ! بزودى مسلمانان با اموال خود آزموده مى شوند و به خاطر دينشان بر خدامنت مى نهند و آرزوى رحمت اورا مى كنند و خود را از خـشـم او در امـان مى دانند و با شبهه هاى دروغين و خواهشهاى نفسانى غفلت زا حرام او را حلال مـى گردانند مثلا شراب را به نام آب انگور يا خرما ورشوه را به نام هديه و ربا را به نام بيع و معامله روا مـى شـمـارنـد! عـرض كردم : اى پيامبر خدا! در اين هنگام آنها را در چه مرتبه اى از مراتب قرار دهم ؟
آيا در مرتبه ارتداد جايشان دهم يا در مرتبه فتنه وآزمايش ؟
فرمود: در مرتبه فتنه وآزمايش .

در نـقل ((كنز العمال )) آمده است : سپس به من فرمود : اى على ! تو بعد از من زنده مى مانى و به امـتـم مـبـتلا مى شوى و روز قيامت در پيشگاه خداى تعالى براى مخاصمه مى ايستى پس , جوابى آماده كن عرض كردم : پدر و مادرم فدايت باد! برايم توضيح دهيد كه اين فتنه اى كه مسلمانان به آن مبتلامى شوند, چيست و بعد از شما بر چه اساسى با آنها بجنگم ؟
.
فرمود : بزودى بعد از من با ناكثين و قاسطين و مارقين مى جنگى پيامبر نام و نشان يكايك آنها را به من گفت سپس فرمود : تو با هر كس از امت من كه با قرآن مخالفت ورزد و در دين راى و نظر خـود را بـه كار زند جهاد مى كنى , چرا كه در دين راى و نظر (شخصى ) نيست بلكه دين تنها امر و نهى پروردگاراست .

ـ امـام على (ع ) : مرا چه با قريش ! به خدا سوگند كه در زمان كفرشان با آنها جنگيدم و اكنون نيز كه به فتنه و گمراهى در افتاده اند, با آنها مى جنگم .

ـ در وصـف اوضـاع زمـانـى كـه پـيامبر مبعوث شد : خداوند او را در زمانى فرستاد كه مدتها بود پـيـامـبـرى نـيـامده بود و مردم در خوابى دراز به سر مى بردند و فتنه ها نيرومند شده بود و دنيا بى فروغ شده بود و به روى طالب خود رو ترش كرده بود ميوه اش فتنه و گمراهى بود و خوراكش مردار.
ـ نيز در همين باره : او را در زمانى برانگيخت كه مردم در وادى حيرت سرگشته بودند و راه فتنه وگمراهى مى پيمودند.
ـ در پـى بـازگـشـت از صفين در وصف احوال مردم روزگار پيش از بعثت پيامبر : در آن هنگام مردم گرفتار فتنه هايى بودند كه در آنها ريسمان دين از هم گسيخته شده بود و ستونهاى يقين لـرزان از شـيـطـان فرمان مى بردند و راههايش را مى پيمودند و از آبشخورهاى او مى نوشيدند به يارى آنها درفشهايش همه جا در اهتزار و بيرقش برپا بود در فتنه هايى افتاده بودند كه زير سمهاى خـويـش خردشان كرده وآنان را لگدكوب خود كرده بود اين فتنه ها (مانند اسب سركش ) بر روى پاهاى خود ايستاده بود وهمگان در اين فتنه ها سرگردان و حيران و نادان و گرفتار بودند.
ـ در نـامـه اى بـه مـعاويه : از شبهه و اشتباه افكنى آن بپرهيز, زيرا چندى است كه فتنه پرده هاى خويش را فرو آويخته و تاريكيش ديده ها را پوشانده است .

ـ فـتـنـه هـايـى چـون پـاره هـاى شـب تـار بر پا گرددكه در مقابل آن كسى قدعلم نكندو پرچمى ازآن بـازپس رانده نشود (همچون شتر) مهارشده و جهازبسته ,كه جلودارش آن رابه شتاب وا مى دارد وسوارش آن را مى دواند, به سوى شما بيايد.
ـ امـام صـادق (ع ) : روز قـيامت زن زيبارويى كه به سبب زيباييش فريفته و گمراه گشته است , آورده مـى شـود او مـى گـويد : پروردگارا! مرا زيباآفريدى و در نتيجه , آن ديدم كه ديدم در اين هـنـگـام مريم (ع )رامى آورندوبه آن زن گفته مى شود توزيباترى يا اين ؟
ما او را هم زيبا آفريديم , اما مفتون و گمراه نشد (سپس ) مرد زيبايى را مى آورند كه به خاطر زيباييش به فتنه و گناه كشيده شده است او مى گويد : پروردگارا! مرا زيباآفريدى و درنتيجه ,ازجانب زنان آن ديدم كه ديدم پس , يـوسـف (ع ) را مـى آورنـد و بـه آن مـرد گـفـتـه مـى شـود : تـو زيـباترى يا اين ؟
ما او را هم زيبا آفريديم ,اماگرفتار فتنه و فساد نشد (پس از او)شخص گرفتاروبلازده اى رامى آورندكه بر اثر آن به فتنه و گمراهى درافتاده است او مى گويد : پروردگارا!مرابه شدت گرفتارومبتلاكردى تا اين كه بـه فـتـنـه و تـبـاهى درافتادم پس ايوب (ع ) را مى آورندو به آن مردگفته مى شود:آيارنج و بلاى تو سخت تر بود يا رنج و بلاى اين ؟
او هم به رنج و بلا درافتاد اما دستخوش فتنه و تباهى نشد.

ـ پيامبر خدا(ص ) : غيرتى هست كه خدا دوست دارد و غيرتى هست كه دوست ندارد غيرتى كه آن را دوسـت دارد غـيـرت ورزى در تهمت و بدگمانى است و غيرتى كه دوست ندارد,غيرت نشان دادن در جايى است كه بدگمانى و تهمت در بين نباشد.
ـ امـام عـلـى (ع ), در سفارش به فرزند خود حسن (ع ), مى فرمايد : از غيرت نابجا (نسبت به زنان ) بـپرهيز كه آن , زن سالم را به بيمارى مى كشاند و پاكدامن را به بدگمانى (و انديشه گنهكارى ), بـلـكـه دربـاره آنان محكم كارى كن آن گاه اگر عيبى ديدى در مجازات كوچك وبزرگ درنگ مكن .

ـ امام صادق (ع ) : در حلال , غيرت و تعصب نيست .

ـ امام على (ع ) : غيرت مرد (از) ايمان است و غيرت ورزى زن ستم و تجاوز.
ـ غيرت زن كفر است و غيرت مرد ايمان .

ـ امـام بـاقـر(ع ) : غـيـرت زنان (از) حسادت است و حسادت ريشه كفر است زنان هرگاه غيرت و رشك ورزند خشم گيرند و چون خشم گيرند به كفر گرايند, مگر زنان مسلمان .

ـ خـالد قلانسى : مردى در حضور امام صادق (ع ) از زن خود سخن به ميان آورد و از او تعريف كرد حضرت به او فرمود : آيا (تا به حال ) غيرت (و حسادت ) او را تحريك كرده اى ؟
عرض كرد : نه فرمود : غـيـرتـش را تحريك كن آن مرد رشك همسر خود را برانگيخت , اما زن پايدارى نشان داد مرد به امام صادق (ع ) عرض كرد غيرتش را تحريك كردم , اما شكيبايى به خرج داد حضرت فرمود : پس او همان گونه است كه تو مى گويى .

ـ امام صادق (ع ) : هرگاه با زن يك مرد يا با كنيزى كه همسر اوست عملى ننگ آور صورت گيرد و او به غيرت نيايد و وضع را تغيير ندهد, خداوند پرنده اى به نام قفندر به سوى آن مردبفرستد كه بر روى چارچوب در خانه او مى نشيند و آن گاه چهل روز مهلتش مى دهد سپس بانگ سر مى دهد : همانا خدا غيرتمند است و هر غيرتمندى را دوست مى دارد آن گاه پروازمى كند و مى رود و از آن به بعد خداوند روح ايمان را از آن مرد بر مى كند و فرشتگان نام ديوث بر او مى نهند.
ـ شـيـطـانى است به نام قفندر كه هرگاه در منزل مردى چهل بامداد بربط نواخته شود و مردها بـرآن وارد شـونـد, آن شـيـطـان هـر يـك از اعـضـاى بدن خود را بر روى اعضاى همانندش در بـدن صـاحـبـخـانـه بگذارد و سپس در او بدمد كه از آن پس ديگر غيرتى برايش نماند, به طورى كه پيش زنانش بيايند و او غيرت به خرج ندهد.
ـ پـيـامـبر خدا(ص ), در پاسخ به اين پرسش كه ديوث كيست , فرمود : مردى كه زنش زنا دهد واو خبر داشته باشد.
ـ امام صادق (ع ) : مردى كه غيرت نداشته باشد, واژگونه دل است .

ـ پيامبر خدا(ص ) : بوى بهشت از فاصله پانصد سال راه به مشام مى رسد, اما فرزند ناخلف وشخص ديـوث آن را استشمام نمى كنند عرض شد : اى پيامبر خدا! ديوث كيست ؟
فرمود :مردى كه زنش زنا دهد و او از آن مطلع باشد.

ـ امـام صـادق (ع ) : خـداى تـبـارك و تعالى غيرتمند است و هر غيرتمندى را دوست مى دارد واز غيرتمندى اوست كه زشتكاريها را, از پيدا و ناپيدا, حرام فرموده است .

ـ پـيـامبر خدا(ص ) : بدانيد كه خدا حرام را ممنوع فرموده و حدود را مشخص كرده است واحدى غيرتمندتر از خدا نيست و از غيرت اوست كه زشتكاريها را حرام فرموده است .

ـ هيچ كس غيرتمندتر از خدا نيست , از همين روست كه زشتكاريها را, از آشكار و نهان ,حرام كرده است .

ـ امام على (ع ) : همانا خداوند نسبت به مؤمن غيرت دارد, پس , بى غيرت از خود غيرت نشان دهد, زيرا كه آدم بى غيرت واژگونه دل است .

ـ پـيامبر خدا(ص ) : راستى كه خداوند غيرت دارد و راستى كه مؤمن غيرت دارد و غيرت خدااين است كه مؤمن آنچه را خداوند بر او حرام كرده است , انجام دهد.
ـ همانا خداى متعال نسبت به مسلمان غيرت دارد پس مسلمان بايد غيرت داشته باشد.