)اسراف(، كلمه ای كه بارها آن را شنیده ، ولی بدونتوجه به آن ، از كنارش رد شده ایم. راستی شما چقدر به این موضوع فكر كرده اید ؟ آیااگر كسی به شما عنوان «اسرافكار» را بدهد،می پذیرید یا نسبت به آن عكس العمل نشانمی‌دهید؟ با توجه به این كه هر یك از ما به نحوی مرتكب اسراف شده ایم بنا بر اینبهتر است كه بپذیریم ما نیز دچار اسراف میشویم بدون اینكه متوجه آن باشیم.
غرق شدن در مادیات و روی آوردن به تجملات كه به حق میتوان آن را نوعی بیماری مربوط به قرن اخیر نامید، از نمونه‌های بارز اسراف و ازعوامل عمده آن به شمار می آید. بسیاری از افراد اگر به اندازه نیاز خود مصرف كنند،جایی برای كمبود و فقر در جامعه باقی نمی ماند با كمی دقت در این مورد، متوجه میشویم بسیاری از چیزهایی را كه مصرف می كنیم و یا تمایل به داشتن آنها را داریم، غیرضروری هستند و نبود آنها هیچ مشكلی را در زندگی ایجاد نمی كند، بدون اسراف هممی‌توان زندگی سالم و درستی داشت، به شرط آنكه ساده زیستن را بر هر چیزی ترجیحدهیم.
خداوند در سوره مؤمن آیه 43 مسرفین را یاران آتشخوانده است. یعنی اسراف كار،عاقبتی جز جهنم ندارد. اول جهنمی كه در دنیا به واسطهگرفتاری در دام فقر و پریشانی و دست نیاز سوی دیگران بردن، برای خود درست كرده استو دیگری جهنمی كه بواسطه اطاعت نكردن از فرمان خداوند در آخرت برای خود مهیا نمودهاست
اسراف كردن عملی مخالف ساده زیستی و راهی برای گستردندام‌های شیطان است؛ زیرا اسراف موجب زیاده روی و موجب زیاده خواهی می‌شود، زیادهخواهی هم انسان را به خود مشغول كرده و از یاد خدا غافل می‌نماید. بنابر این برایاینكه در چنین دامی واقع نشویم باید به هر آنچه كه داریم قانع باشیم و شرایط خود وخانواده را در نظر بگیریم و اجازه ندهیم تا اعمال اسرافكارانه دیگران ما را تحتتأثیر قرار داده، و راهی این مسیر نماید.
خداوند متعال در قرآن مجید از اسرافكاران به عنوان«برادران شیطان» نامبرده و در سوره اسراء آیه‌های 26 و 27 در این مورد فرموده است:«حق خویشاوندان، بیچارگان،… در راه ماندگان را بپرداز و زیاده روی مكن كه زیادهروی كنندگان، برادران شیطانند و شیطان نسبت به پروردگارش كفر ورزید».
اولین نكته ای كه از این آیه میتوان برداشت نمود ایناست كه خداوند متعال امر به انفاق كردن و بخشش فرموده است ولی حتی در این مورد كهاز اعمال صالحه می‌باشد، اجازه زیاده روی نداده است و ضمن اینكه بخشش را به اندازهتوان اشخاص معین كرده است، خواسته است تا مسلمانان به دلیل بخشش بی اندازه، خودنیازمند دیگران نشوند، و نكته دوم آن كه از اسراف كاران به عنوان «برادران شیطان»یاد كرده است.یعنی افرادی كه زیاده روی می كنند، عمل آنها شیطانی و همدستی باشیطان است (چون معمولاً برادر از برادر پشتیبانی می‌كند) پس كسی كه اسراف می‌كندپشتیبان شیطان و در اعمال او شریك می شود، شاید تصور شود كه این آیه اشاره به اینموضوع می‌كند كه وقتی برای دیگران خرج می‌كنی، اسراف نكن و انسان هر چه برای خودخرج كند، اشكالی ندارد و اسراف محسوب نمی‌شود، ولی با پرداختن به آیه دیگری ازقرآن، این شبهه نادرست برطرف می‌شود و متوجه میشویم كه اسراف به هر شكل و در موردهر كس انجام گیرد مذموم و ناپسند است.
آنجا كه خداوند در سوره اعراف آیه 31 می فرماید :«ایفرزندان آدم در هر مسجدی زینت خود را برگیرید و بخورید و بیاشامید اما اسراف نكنید،زیرا خداوند اسراف كاران را دوست ندارد». توجه به معنی این آیه نشان می‌دهد كهاسراف برای خود و برای دیگران پسندیده نیست.
اسراف كاری تنها به صورت ظاهر ارتباط ندارد، بلكه ازاین مرحله فراتر رفته و به شكل نفسانی و درونی بروز می‌كند. آنجا كه انسان خود رابرتر از دیگران و برتر از هر چه هست می‌بیند و این خود بزرگ بینی آنچنان زیادمی‌شود كه به نوعی اسراف تبدیل می‌شود. فرعون نمونه این خود بزرگ بینی است. اوآنقدر خود را بزرگ می‌دید كه تصور می‌كرد خداست و همه چیز تحت امر او قرار دارد وبنا براین، همه باید مطیع فرمان او باشند و تنها از او اطاعت كنند و چون چنینادعایی نمود، عمل او عملی اسرافكارانه شد به گونه ای كه خداوند در سوره یونس آیه 14در مورد او فرمود:
«…وَإنَّ فِرعَونَ لَعالٍ فی الارضِ وَ إنَّهُ لمَِنَالمُسرِفین؛…و بدرستیكه فرعون در زمین برتری جست و هر آینه از اسراف كارانبود».
و كلام آخر در مورد اسراف ، آن است كه خداوند در سورهمؤمن آیه 43 مسرفین را یاران آتش خوانده است. یعنی اسراف كار،عاقبتی جز جهنم ندارد. اول جهنمی كه در دنیا به واسطه گرفتاری در دام فقر و پریشانی و دست نیاز سوی دیگرانبردن، برای خود درست كرده است و دیگری جهنمی كه بواسطه اطاعت نكردن از فرمان خداونددر آخرت برای خود مهیا نموده است.
اسراف كاری تنها به صورت ظاهر ارتباط ندارد، بلكه از اینمرحله فراتر رفته و به شكل نفسانی و درونی بروز می‌كند. آنجا كه انسان خود را برتراز دیگران و برتر از هر چه هست می‌بیند و این خود بزرگ بینی آنچنان زیاد می‌شود كهبه نوعی اسراف تبدیل می‌شود.
تدبر در این آیه نشان می‌دهد اسراف موجب زیان رساندنبه مال انسان و از بین رفتن آن در مدت زمانی كوتاه می‌شود و همچنین زندگی انسان رابه جهنمی از فقر و نداری و تلاش بیهوده برای به دست آوردن آنچه از دست داده است،مبدل می‌كند. پس بیائیم تا با استفاده درست از نعمت های الهی جزء اسراف كاران قرارنگیریم و با پاسخ دادن به سئولات زیر، از نقش اسراف در زندگی خود بكاهیم.
1.آیا به چیزی كه داریم قانع هستیم یا بیشتر و بهتراز آن را جستجو می‌كنیم ؟
2.آیا دوست داریم مانند دیگران زندگی كنیم حتی اگرشرایط آنان را نداشته باشیم؟
3.آیا از آنچه در اختیار داریم نهایت استفاده را میبریم ؟
4.كدام یك از اعمال ما اسرافكارانه بوده و برایجلوگیری از تكرار آن چه كرده ایم؟
منبع:
مجله بشارت، شماره 59، زهرالوكه علیخان
