لقب امام

آن حضرت القاب بسياري داشت که از آن ميان لقب‏«باقر يا باقر العلم‏»از همه مشهورتر است.
چرا آن حضرت را باقر لقب داده بودند؟
در فصول المهمة آمده است: آن حضرت را بدين لقب مي‏خواندند زيرا علوم را مي‏شکافت و باز مي‏کرد. در صحاح آمده است: «تبقر، يعني توسع در علم‏». و در قاموس گفته شده است: محمد بن علي بن حسين را باقر مي‏خواندند چون در علم تبحر داشت. در لسان العرب نيز ذکر شده است: آن حضرت را باقر مي‏خواندند چرا که علم را مي‏شکافت و به اصل آن پي مي‏برد و فروع علم را از آن استنباط مي‏کرد و دامنه علوم را مي‏شکافت و وسعت مي‏داد. ابن حجر در صواعق مي‏نويسد: «او را باقر مي‏خواندند و اين کلمه از«بقر الارض‏»اخذ شده است، يعني آنکه زمين را مي‏شکافد و مکنونات آن را آشکار مي‏کند. زيرا او نيز گنجينه‏هاي نهاني معارف و حقايق احکام و حکمتها و لطايف را که جز از ديد کوته نظران و ناپاکان پنهان نبود، آشکار مي‏کرد. »از اين رو درباره وي گفته مي‏شد که آن حضرت شکافنده علم و جامع آن و نيز آشکار کننده و بالا برنده علم و دانش است. در تذکرة الخواص نيز آمده است: او را باقر لقب داده بودند زيرا در اثر سجده‏هاي فراوان، پيشاني‏اش شکاف برداشته بود. برخي هم گويند چون آن حضرت از دانش بسيار برخوردار بود او را باقر مي‏خواندند. آنگاه به نقل سخن جوهري در صحاح مي‏پردازد.
شيخ صدوق در علل الشرايع به نقل از عمرو بن شمر آورده است: از حابر جعفي پرسيدم چرا به امام پنجم، باقر مي‏گفتند؟گفت: «چون علم را مي‏شکافت و اسرار آن را آشکار مي‏کرد». در مناقب ابن شهر آشوب نوشته شده است: گفته‏اند براي هيچ يک از فرزندان حسن و حسين (ع) اين اندازه از علوم، از قبيل تفسير و کلام و فتوا و احکام و حلال و حرام فراهم نشد که براي امام باقر (ع) . محمد بن مسلم نقل کرده است که از آن حضرت سي هزار حديث پرسش کردم.

نقش انگشتري امام باقر (ع)

شيخ صدوق در کتابهاي عيون اخبار الرضا و امالي از قول امام رضا (ع) نقل کرده است که فرمود: «نقش انگشتري امام حسين (ع) «ان الله بالغ امره‏»بود و علي بن حسين (ع) انگشتري پدر خود را به دست مي‏کرد. محمد بن علي نيز همان انگشتري امام حسين (ع) را خاتم قرار مي‏داد. اما در فصول المهمه آمده است که نقش انگشتري آن حضرت‏«رب لا تذرني فردا بود»نويسنده اين کتاب[فصول المهمه]همچنين اضافه کرده است: ثعلبي در تفسير خود نوشته است‏بر روي انگشتري امام باقر (ع) اين کلمات نقش بسته بود:
ظني بالله حسن
و بالنبي الموتمن
و بالوصي ذي المنن
و بالحسين و الحسن‏»
شيخ صدوق نيز مانند اين روايت را در کتاب عيون اخبار الرضا از پدرش از امام صادق (ع) نقل کرده است. شيخ طوسي در تهذيب از امام صادق (ع) نقل کرده است که فرمود: نقش انگشتري پدرم اين عبارت بود: «العزة لله جميعا». در کتاب حلية الاوليا نيز از امام صادق (ع) روايت‏شده که فرمود: نقش انگشتري پدرم‏«القوة لله جميعا»بود. در کتاب کافي از يونس بن ظبيان و حفض بن غياث نقل شده است که بر روي انگشتري ابو جعفر محمد بن علي (ع) که بهترين کس از سلاله آل محمد (ص) بود، عبارت‏«العزة لله‏»نقش بسته بود. در کتاب مکارم الاخلاق از کتاب العباس از امام صادق (ع) روايت‏شده که فرمود: «نقش انگشتري ابو جعفر (باقر (ع) ) «العزة لله‏»بود»البته بعيد نيست که آن حضرت چندين انگشتري داشته که بر روي هر يک عبارتي متفاوت از ديگري حک شده بوده است.
شاعر آن حضرت، کثير عزه و کميت و برادرش ورد، و سيد حميري بوده‏اند. دربان آن حضرت نيز جابر جعفي نام داشته است.

خلفاي معاصر با امام باقر (ع)

در زمان امام باقر (ع) وليد بن عبد الملک و سليمان بن عبد الملک و عمر بن عبد العزيز و يزيد بن عبد الملک و هشام بن عبد الملک خلافت داشته‏اند. برخي هم نامهاي وليد بن يزيد بن عبد الملک و يزيد بن وليد بن عبد الملک و ابراهيم بن وليد بن عبد الملک را بر تعداد فوق افزوده‏اند.

فرزندان امام باقر (ع)

شيخ مفيد در ارشاد مي‏نويسد: امام باقر (ع) هفت فرزند داشت. ابو عبد الله جعفر بن محمد، [فرزند بزرگ ايشان]، کنيه امام باقر (ع) را به همين علت ابو جعفر مي‏گفتند. فرزند ديگرش عبد الله نام داشت که مادر اين دو ام فروه، دختر قاسم بن محمد بن ابو بکر بود. دو فرزند ديگر آن حضرت ابراهيم و عبيد الله نام داشتند که از مادري به نام ام حکيم، دختر اسد بن مغيره ثقفي زاده شدند. از اين دو پسر نسلي به وجود نيامده. علي و زينب دو فرزند ديگر آن حضرت بودند که از مادري کنيز به دنيا آمده‏اند. ام سلمه هم فرزند ديگر امام بود که او هم از مادري کنيز متولد شده بود. برخي گفته‏اند: زينب همان ام سلمه بوده است. در کتاب اعلام الوري نيز همين قول آمده است. ابن شهر آشوب در کتاب مناقب، اولاد امام باقر (ع) ، را هفت تن دانسته و آنها را مانند شيخ مفيد برشمرده است مگر با اين تفاوت که عبد الله افطح را نيز جزو فرزندان امام باقر (ع) محسوب کرده و گفته است: به جز فرزندان امام صادق (ع) ، اولاد امام باقر (ع) همگي از دنيا رفتند و نسلي از پس خود به يادگار نگذاشتند.

منابع


سيره معصومان، ج 5، امين، سيد محسن