اسمهایی كه در زمرۀ ده مورد زیر قرار دارند با علامت جمع مؤنّث سالم (ات) جمع بسته میشوند:
1ـ اسم علم مؤنث؛ مانند: «فاطِمَةُ ! فاطِماتٌ و هِندٌ ! هِنداتٌ».
2ـ هر اسمی كه به تای تأنیث ختم شده باشد؛ مانند: «شَجَرَةٌ ! شَجَراتٌ، طَلْحَةُ ! طَلَحاتٌ و حَمْزَةُ ! حَمَزاتٌ».
3ـ صفت مؤنثی كه به تای تأنیث (ة) ختم شده باشد؛ مانند: «مُرْضِعَةٌ ! مُرضِعَاتٌ».
4ـ صفت مؤنثی كه دالّ بر تفضیل باشد؛ مانند: «فُضلَی (مؤنث أفضل) ! فُضلَیاتٌ».
5ـ صفت جمع مکسّر غیر عاقل؛ مانند: «حِصانٌ سابِقٌ ! حُصُنٌ سابِقاتٌ».
6ـ اسم مُصغَّر مذكّر غیر عاقل؛ مانند: «كُتَیِّب ! كُتَیِّباتٌ».
7ـ هر اسمی كه به الف ممدودۀ زائده (اء)، که علامت تأنیث است، ختم شده باشد؛ مانند: «عَذْراءُ ! عَذْراواتٌ».
تبصره: هرگاه صفت مشبهه بیانگر مفهوم رنگ، عیب یا زینت باشد مذکر آن بر وزن «أفْعَل» و مؤنث آن بر وزن «فَعْلاء» میآید؛ مانند: «أحْمَر ! حَمْراء؛ أعْرَج ! عَرْجاء و أحْوَر ! حَوْراء». گفتنی است جمع این قبیل واژهها همواره بر وزن «فُعْلٌ» میآید؛ بنابراین جمع آنها به ترتیب عبارت است از: «حُمْرٌ؛ عُرْجٌ و حُورٌ».
تبصره: هرگاه صفت مشبهه بیانگر مفهوم رنگ، عیب یا زینت باشد مذکر آن بر وزن «أفْعَل» و مؤنث آن بر وزن «فَعْلاء» میآید؛ مانند: «أحْمَر ! حَمْراء؛ أعْرَج ! عَرْجاء و أحْوَر ! حَوْراء». گفتنی است جمع این قبیل واژهها همواره بر وزن «فُعْلٌ» میآید؛ بنابراین جمع آنها به ترتیب عبارت است از: «حُمْرٌ؛ عُرْجٌ و حُورٌ».
8ـ هر اسمی كه به الف تأنیث مقصوره (یٰ) ختم شده باشد؛ مانند: «ذِکْرَی ! ذِکْرَیاتٌ».
تبصره: هرگاه مذکر صفت مشبّهه بر وزن «فَعْلان» باشد مؤنث آن بر وزن «فَعلَی» میآید؛ مانند: «سَكْرانُ ! سَكْرَی و عَطْشانُ ! عَطْشَی». جمع این قبیل صفات تابع قاعدۀ فوق نیست، بلکه به صورتهای دیگر ظاهر میگردد؛ بنابراین جمع آنها به ترتیب عبارت است از: «سُكارَی» و «عِطاش و عَطاشَی».
9ـ اسم غیر عاقلی كه با «ابن» شروع شده باشد؛ مانند: «ابنُ آوَی ! بَناتُ آوَی».
تبصره: اگر «ابن» و «ذو» به اسم عاقلی اضافه شده باشند با «بَنون، بَنین یا أبناء» و «ذَوو یا ذَوي»، جمع میشوند؛ مانند: «اِبنُ عبّاس ! بَنو (بني/أبناء) عبّاس» و «ذو عِلْمٍ ! ذَوو (ذوي) عِلمٍ».
10ـ هر اسم عجمی (غیر عربی) كه جمع دیگری غیر از جمع مؤنث سالم نداشته باشد؛ مانند: «تِلِفونٌ ! تِلِفوناتٌ و رُزنامَجٌ ! رُزنامَجاتٌ».
واژههایی كه شرایط جمع مؤنث سالم را ندارند ولی جمع آنها به «ات» ختم میشود و در پایان آنها علامت جمع مؤنث سالم وجود دارد ملحق به جمع مؤنث سالم نامیده میشوند. برخی از این واژهها عبارتاند از: «أولات (صاحبان)، بنات، أخَوات»، و نیز اسمهایی كه ساختار جمع مؤنث سالم دارند و به عنوان اسم علم برای مذكر یا مؤنث به كار رفتهاند؛ همچون «عَرَفات و أذرُعات».