جمع مكسر جمعی است كه ساختمان و شکل اسم مفرد در آن تغییر می‌كند. این تغییر می‌تواند سه حالت داشته باشد:

الف) زیاد شدن تعداد حروف اسم مفرد، همراه با تغییر حرکات حروف آن؛ مانند: «شِكل ! أشكال و ضَرب ! ضُرُوب».

ب) كم شدن حروف اسم مفرد، همراه با تغییر حرکات حروف آن؛ مانند: «رَسُول ! رُسُل».

ج) صرفاً تغییر حركات حروف اسم مفرد؛ مانند: «وَلَد ! وُلْد».

1ـ به اسمهای جمعی كه برای دومین بار جمع بسته شده‌اند جمع الجمع می‌گویند؛ مانند: «قَوْلٌ ! أقْوالٌ ! أقاویلُ». جمع الجمع هم می‌تواند هم جمع مکسر باشد؛ مانند نمونۀ فوق (أقاویلُ)، و هم جمع سالم؛ مانند: «بَیْتٌ ! بُیُوتٌ ! بُیوتاتٌ». اگر جمع الجمع، جمع مکسر باشد به آن جمع منتهی الجموع نیز گفته می‌شود؛ مانند: «یَدٌ ! أیدي ! أیادي» که آن را هم می‌توان جمع الجمع و هم جمع منتهی الجموع نامید. كمترین تعدادی که جمع الجمع بر آن دلالت دارد 9 تا است و از آن برای بیان كثرت و فراوانی افراد یک مجموعه استفاده می‌شود.

    2ـ به جمعهای مكسّری كه مانند جمع منتهی الجموع پس از الف تكسیر آن، دو حرف متحرک یا سه حرف كه حرف وسط آنها یاء ساكن است وجود داشته باشد و در عین حال حائز شرایط جمع منتهی ‌الجموع نباشند صیغۀ منتهی الجموع می‌گویند؛ مانند: «سَراویلُ (جمع سِروالٌ)، شَیاطینُ (جمع شَیْطانٌ) و مَیادینُ (جمع مَیْدانٌ)». این جمعها صرفاً یک بار جمع بسته شده‌اند، حال آنکه جمع منتهی الجموع دو بار جمع بسته می‌شود.

    3ـ برای صیغۀ منتهی الجموع نوزده وزن وجود دارد كه برخی از آنها عبارت‌اند از: «مَفاعِل، مَفاعیل، فَواعِل، فَواعیل، أفاعِل، أفاعیل، تَفاعِل و تَفاعیل».