در گزارشهای رسیده، دو سبب برای شهادت امام رضا علیه السلام ذکر گردیده است.
گزارش اول: آب انار مسموم
عبد اللَّه بن بشیر نقل می کند: مأمون به من دستور داد تا ناخنهایم را بیش از حد معمول بلند كنم و در این مورد به کسی هم چیزی نگویم. من نیز چنان كردم.
لازم نیست حوائج خود را در محضر امام بشمرید. حضرت میدانند، مبالغه در دعاها نکنید! زیارت قلبی باشد. امام رضا علیهالسلام به کسی فرمودند: از بعضی گریهها ناراحت هستم!1 زیارت شما قلبی باشد. در موقع ورود اذن دخول بخواهید، اگر حال داشتید به حرم بروید.
امام رضا(ع) در ابتدای قرن سوم، وارد ایران شدند؛ یعنی زمانی که چالشهای جدیدی به دلیل ورود افکار و فرهنگهای جدید از یونان باستان و تازه مسلمانان به وجود آمده بود. اما مردم ایران به چند دلیل از وضعیت مساعدتری به لحاظ فرهنگی برخوردار بودند، فضای فرهنگی در ایران بازتر و تکثر ادیان و هوش ایرانیان به مراودات فرهنگی بین مردم، کمک شایانی می کرد. این شرایط فکری و فرهنگی مردم ایران، زمینه را برای حضور امام رضا(ع) در ایران و بسط و گسترش تفکر متعالی شیعه آماده می کرد. حضور امام در ایران با توجه به نوع برخوردهای آزادمنشانه امام هشتم(ع) در مباحث علمی و فرهنگی، مورد توجه ایرانیان و حتی رهبران ادیان بزرگ آسمانی که نوعاً در ایران می زیستند، قرار گرفت.
حضرت رضا (ع) در نيشابور به محله اي كه نام آن «فوزا» بود رفت ، در آنجا دستور داد يك باب حمام ساختند و چشمه اي را لاي روبي نمودند و نيز دستور داد در بالاي آن ، حوضي ساختند و پشت آن حوض را محل نماز قرار داد ، سپس خود آن حضرت در آن حوض غسل كرد ، و در پشت آن نماز گذارد ، و اين موضوع سنت گرديد …
1- تقدم عمل صالح بر نسب
در روایت آمده است حسن بن موسی الوشاء بغدادی می گوید: من در خراسان در مجلس علی بن موسی الرضا(علیهما السلام) بودم و زید بن موسی (برادر امام) در آنجا حاضر بود و به جماعت حضار، فخر می فروخت که ما چنین و چنانیم، و ابوالحسن (علیه السلام) که با دیگران مشغول گفتگو بود سخنان زید را شنید و رو به او کرد گفت: ای زید! آیا حرفهای نادان های کوفه تو را مغرور کرده و فریب خورده ای که روایت می کنند: