دانستنی های عمومی و تخصصی - دانستنی های عمومی در مورد موضوعات ویژه

پرسش : 
آيا پيامبر اکرم ـ صلي الله عليه و آله ـ وصيت نامه مکتوب داشتند؟

پاسخ : 
يکي از واجبات هر مسلمان داشتن وصيت نامه قبل از مرگ مي باشد که در آيات قرآن کريم نيز بدان اشاره شده است.[1] حال اين وصيت ممکن است به صورت نوشته يا شفاهي، باشد. پيامبر اکرم ـ صلي الله عليه و آله ـ نيز که خود، باني و شارع اين احکام مقدس اسلام، است از اين قانون و قاعده مستثني نيست.
البته، قبل از اين که مدارک مبني بر وجود وصيت نامه کتبي از حضرت را بياوريم لازم به يادآوري است که پيامبر اکرم ـ صلي الله عليه و آله ـ جهت اتقان بيشتر و اطمينان کامل تر، در آخرين لحظات و روزهاي زندگي خود از اصحاب، قلم و دوات طلب کردند تا چيزهايي را به عنوان وصيت، بنويسيد که با دخالت بعضي از حاضرين بين اصحاب اختلاف، افتاد[2] و نهايتا اين کار پيامبر- صلی الله علیه و آله -، به مرحله اجرا و عمل، در نيامد،[3] البته مفصل اين موضوع و حديث که به حديث قلم و دوات مشهور شده است در کتب روايي شيعه و سنّي آمده است.[4]
امّا آنچه که مبني بر موجود بودن وصيت کتبي از حضرت رسول خدا ـ صلي الله عليه و آله ـ مي باشد از سه منبع معتبر است که عبارتند از: اصول کافي، بحارالأنوار و جلاء العيون مجلسي و نيز در کامل الزيارات نيز موجود مي باشد.[5]
محمد بن يعقوب کليني در کافي مي آورده است که: «جبرئيل نامه اي از بهشت آورد و به پيامبر داد و...[6] به پيامبر آنچه را که بعد از وي اتفاق خواهد افتاد را تذکر داد تا رسيد به شهادت علي ـ عليه السلام ـ ...».[7]
راوي از امام کاظم ـ عليه السلام ـ پرسيد آنچه در وصيت بود چه بوده است؟ فرمود: محتواي آن، سنت پيامبر و سنت هاي الهي و....».[8]
همچنین در کتاب بحار الانوار و جلاء العيون آمده است که حضرت پيامبر- صلی الله علیه و آله - قبل از مرگ همه عهدنامه ها و وصايا را به علي ياد آور شده و آنها را امر به صبر مي کند.[9]
و در بحار آورده است که: «چون عهد تو تمام شود و هنگام وفات تو برسد با وصيت چنين کن؛ يعني علم و حکمت را به او منتقل نما».[10] و اين صحبت بعد از انتقال علم و حکمت به علي ـ عليه السلام ـ توسط رسول خدا ـ صلي الله عليه و آله ـ بود.[11] البته تفصيل اين وصايا در کتب مذکور، آمده است و در بحار الانوار و جلاء العيون علامه مجلسي آمده است که: «حضرت رسول الله ـ صلي الله عليه و آله ـ تمام وصاياي مذکور در وصيت نامه را به صورت شفاهی هم به علي- علیه السلام - فرموده و سفارشاتي را به او کرده است و هم چنين خطاب به حسن و حسين و فاطمه زهرا ـ علیهم السلام ـ نيز سفارشاتي فرموده اند و اين ها همه در هنگام وداع ايشان بوده است،[12] بنابراين پيامبر اکرم ـ صلي الله عليه و آله ـ علاوه بر وصيت شفاهي بر طبق مدارک فوق داراي وصيت کتبي نيز بوده که طبق روايات از طرف خدا، نامه اش توسط جبرئيل آمده و پيامبر – صلی الله علیه و آله - به علي ـ عليه السلام ـ املاء و انشاء فرموده اند.[13]
يعني کاتب و نويسنده وصيت نامه رسول خدا ـ صلي الله عليه و آله ـ علي ـ عليه السلام ـ بوده است.[14]

معرفي منابع جهت مطالعه بيشتر:
1- وصایاالرسول والائمه ،رسولی محلاتی
2- مکاتیب النبی ،احمدی میانجی.

پی نوشتها:
[1]. سوره بقره ، آیه180.
[2]. بخاري، محمد بن اسماعيل، صحیح البخاری، تحقيق صدقي، جميل العطار، دارالفکر، بيروت، چاپ اول، 2005م، کتاب الجهاد و السير، باب 175، ح1.
[3]. مسلم نيشابوري، صحیح مسلم، تحقيق صدقي، جميل العطار، دارالفکر، بيروت، چاپ اول، 2004م، کتاب الوصيه، باب6، ح6.
[4]. طبري، محمد بن جرير، تاريخ الامم و الملوک، بيروت، موسسه الاعلمی، چاپ چهارم، 1403ق، ذيل حوادث سال يازدهم هجري؛و ابن حجر عسقلاني، احمد بن علي، فتح الباري شرح صحیح البخاری، رياض، مکتبة العبيکيان، اول، 1431ق، ص739، ج7.
[5]. ابن قولويه قمي، کامل الزيارات، النجف الاشرف، مکتبه المرتضویه، 1356ش.
[6]. کليني، محمد بن يعقوب، الکافي، ترجمه کوه کمره اي، انتشارات اسوه، سوم، 1375ش، ج1، ص287 ـ 281؛ مجلسي، محمد باقر، بحارالأنوار، تهران، دارالکتب الاسلاميه، اول، 1379ش، ج2، ص489 ـ 476.
[7]. کليني، پیشین، ج1، ص281.
[8]. همان.
[9]. مجلسي، پیشین مجلسي، محمد باقر،جلاء العيون، قم، انتشارات سرور. ، ج22، ص478.
[10]. مجلسی، بحار الانوار، همان.
[11]. همان، ج22، ص478.
[12]. همان، ج22، ص484 ؛ مجلسی، جلاء العيون، ص101.
[13]. مجلسي، محمد باقر، جلاء العيون، ص94.
[14]. همان.
منبع: اندیشه قم

کلمات کلیدی : 
پيامبر اکرم , پیامبر و خلافت , وصيت نامه پیامبر