شکست پشت ميز و نيمکت

استفاده از آزمون‌ها و ديگر ابزارها و فنون ارزشيابي پيشرفت تحصيلي يکي از مهمترين فعاليت‌هاي آموزشي معلمان است. طبق نظريه‌هاي جديد آموزشي، معلم نه تنها در پايان دوره آموزشي، بلکه در سراسر جريان آموزشي بايد ميزان يادگيري دانش‌آموزان و دانشجويان خود را ارزشيابي کند که هدف اصلي از انجام آن کمک به معلم در بهبود شيوه‌هاي آموزشي خود، تشخيص و رفع نواقص يادگيري دانش ‌آموزان است.
مساله ناتواني‌هاي خاص يادگيري يا مشکلات خاص دانش‌آموزان در يادگيري بعضي مواد آموزشي، به تازگي به طور چشم گيري توسعه پيدا کرده و توجه متخصصان و دست‌اندرکاران مسائل آموزشي کودکان را بيش از پيش به خود جلب کرده است. در کنار کودکان ناشنوا و نابينا و عقب‌مانده ذهني، کودکاني هستند بدون اين که ناشنوا يا نابينا باشند، آنچه را مي‌بينند درک نمي‌کنند و گروهي ديگر از کودکان، با اين که از نظر ذهني عقب ‌مانده بودند همانند ديگر همسالان خود از نظر هوشي، متوسط يا بالاتر از متوسط هستند، ولي با روش‌هاي متداول آموزشي قادر به يادگيري نيستند.
مطالعات انجام شده نشان مي‌دهد هر کس که به فعاليت‌هاي خاص علاقه داشته باشد و با شيوه‌اي خاص رفتار کند، چيزهاي معيني را دوست دارد و از بعضي چيزها متنفر است. اين که شايد 2 نفر را نتوانيم پيدا کنيم که رفتار کاملا همانند از ايشان سر بزند، طبعا اين پرسش را پيش مي‌آورد که چرا مردم رفتارهاي گوناگوني دارند؟ چرا دانشجويان در رشته‌هاي مختلف تحصيل مي‌کنند؟
چرا همه دانش‌آموزان و دانشجويان به يک رشته و يک درس رغبت يکسان نشان نمي‌دهند؟ براي اينکه از يک فرد رفتاري سر بزند، بايد اول استعداد و توانايي آن را داشته باشد. دوم، آن رفتار را بخواهد مثل کسي که توانايي و استعداد نقاشي کردن را دارد، همچنين محصلي که وارد دانشگاه مي‌شود بايد استعداد و آمادگي ادامه تحصيل در رشته انتخابي خود را داشته باشد و نيز عامل دروني مثل ذوق شخصي و عامل ديگري مثل کسب شهرت او را به تحصيل در آن رشته برانگيزد.

دلايل شکست تحصيلي

بررسي دلايل شکست دانش‌آموزان در تحصيل به مطالعه دقيق احتياج دارد، تنبلي يا بي‌ميلي را نمي‌توان تنها دليل عقب افتادگي تحصيلي دانست. گاهي علت شکست دانش‌آموزان را بايد در خانواده جستجو کرد. در خانواده‌هاي آشفته ارتباطات آنچنان خشک و نامردمي است که فکر و انديشه نوجوان را به خود مشغول مي‌کند و او را از توجه به پرداختن به درس باز مي‌دارد. تغيير محل سکونت و تحولات خانوادگي گاهي باعث عقب افتادگي در تحصيل مي‌شود. ممکن است فرد نتواند به سادگي خود را با محيط جديد وفق دهد و تغيير وضع را بپذيرد. بيشتر جواناني که به شهر و مدرسه‌اي انس گرفته‌اند وقتي به شهر و مدرسه ديگري مي‌روند، مدت زيادي طول مي‌کشد تا خود را با محيط تازه سازگار کنند و همين موضوع باعث عقب افتادگي آنان در کارهاي مدرسه مي‌شود.
هوش، استعداد، علاقه، ميل شخصي و شيوه فعاليت جوانان را در پيشرفت تحصيلي آنان بايد در نظر گرفت. برخي جوانان، استعداد برخي از رشته‌ها را ندارند يا علاقه‌اي به رشته‌اي که تحصيل مي‌کنند ندارند و همين موضوع باعث عقب افتادگي و احيانا رد شدن آنان مي‌شود.
برخي از دانش‌آموزان در خواندن کند هستند و نمي‌توانند خود را با آهنگ کلاس هماهنگ کنند، اين مساله به ويژه در يادگيري زبان خارجي و رياضيات بيشتر صدق مي‌کند، شاگردي که در خواندن زبان خارجي ضعيف باشد يا مفاهيم رياضي را درک نکند، نمي‌تواند همراه با کلاس پيش برود و مدت بيشتري را صرف حاضر کردن و انجام تکاليف درسي مي‌کند. در اين مورد لازم است تدريس با متوسط پايين کلاس هماهنگ شود تا شاگرد ضعيف بتواند بهره‌اي از کلاس ببرد.
گاهي عقب‌ماندگي در تحصيل بر اثر تشتت فکري و وضع آشفته و هيجاناتي است که به مناسبت بلوغ در نوجوانان ايجاد شده است. از يک سو بحران بلوغ و مسائل مربوط به آن و از سوي ديگر بحران هويت و مسائل ارزشي و از طرفي روابط با والدين و همسالان، نوجوان را بر سر راه‌هاي انتخاب قرار مي‌دهد و واقعا نمي‌داند از زندگي چه مي‌خواهد و ديگران نسبت به او چه عکس‌العملي نشان مي‌دهند. اين امور باعث ناراحتي، افسردگي و اضطراب نوجوان و در نتيجه عقب افتادگي و شکست در تحصيل مي‌شود.
اودلوم معتقد است که نظام آموزشي امروز براي نيازهاي مختلف دانش‌آموزان در مراحل مختلف رشد و با توجه به تفاوت‌هاي فردي آنان کافي نيست. نظام آموزشي چنين است که به دانش‌آموز هرچه گفته مي‌شود بايد انجام دهد و اگر از قبول آن سرباز زند به نوعي تنبيه و زندگي براي او تلخ مي‌شود. اگر مطالب آموختني براي دانش‌آموزان جالب نباشد به طرف آن نمي‌روند. جالب توجه بودن براي روان ما شبيه اشتهاي به غذا براي جسم است. همان طور که جسم غذاي ناخوشايند را رد نمي‌کند، فکر ما نيز غذاي نامطبوع را رد مي‌کند.
موفقيت يک نظام آموزشي مستلزم وجود 5 رکن است:
1- برنامه تحصيلي مناسب
2- معلمان کافي و با صلاحيت
3- کتاب‌ها و وسائل درسي مناسب
4- آموزشگاه‌هاي مطابق با وضعيت جغرافيايي و با کيفيت مناسب
5- سازمان اداري مطابق با مقتضيات اجتماعي، اقتصادي و جغرافيايي کشور، چنانچه برنامه با مرحله سني کودکان مناسب نباشد يا محتواي زياد و غير ضرور را شامل شود و کتاب‌ها از نظر محتوا کهنه يا تکراري باشد و توزيع آموزشگاه‌ها در سطح کشور درست صورت نگيرد يا شرط ديگري تحقق نپذيرد به مشکلات تحصيلي و در نتيجه افت آن مي‌انجامد و سرمايه انساني، اقتصادي زيادي تلف مي‌شود و طبعا جبران اتلاف نيروي انساني امکان‌پذير نيست و چه بسا نيروهاي فکري در جهت درست و مناسب خود رشد نکنند..

به قلم: حميده بيات