موضوعات اصلي
مصرف دخانیات چگونه بر روی بافت های دهان و دندان اثر می گذارد؟
غالب مردم از مضرات سیگار برای سلامتی بدن آگاهند و می دانند که مصرف دخانیات باعث بیماری های متعددی بر روی انساج بدن می شود و حتی ممکن است منجر به مرگ شخص نیز گردد. ولیکن عده ای اثرات مخرب سیگار بر روی سلامتی بافت دهان و دندان را باور ندارند و یا نسبت به آن ناآگاهند. مصرف دخانیات باعث بد رنگ شدن دندان ها، بیماریهای لثه و دندان و لقی دندان ها می گردد. و در موارد حاد منجر به سرطان دهان می شود. یکی از عوارض مصرف دخانیات رنگ گرفتگی دندان هاست که به علت نیکوتین و تار موجود در آن می باشد. در کوتاه مدت دندان ها به رنگ زرد در می آیند و در مصرف طولانی مدت آن دندان ها تقریباً قهوه ای رنگ می شوند.
سیگار چگونه بر روی لثه و دندان ها اثر می گذارد؟
سیگاری ها استعداد بیشتری جهت تشکیل پلاک باکتریایی اطراف دندان هایشان دارند که این خود باعث بیماری لثه می شود و علاوه بر آن به علت کمبود انتقال اکسیژن در عروق خونی افراد سیگاری روند ترمیم بافتی لثه ها نیز در این افراد دچار مشکل می شود. با وجود این مشکلات روند تخریب بافت های نگهدارنده دندان در افراد سیگاری سیر سریع تری نسبت به سایرین دارد که در نهایت این تخریب منجر به لق شدن دندان و از دست رفتن آن می شود. .
چرا دندان ها در اثر مصرف سیگار رنگ می گیرند؟
عمل همه اندام های بدن از ماهیچه تا قلب، از بلندای قد تا نوك انگشتان، عصبانیت و شعف، وسوسه و نیازها، خواب و بیداری، گرسنگی و سیری، همگی وابسته به عمل هورمون ها است. هورمون ها مولكول هایی شیمیایی هستند، قاصدانی كه از سوی سلول ها برای تحریك یا بازداشتن اندامی خاص از انجام عملی مشخص ارسال می شوند. بعضی حامل اطلاعات محرمانه‌ای هستند و هرگز از داخل سلولی كه از آن به وجود آمده‌اند، خارج نمی شوند. در ضمن، هورمون ها گاهی ممكن است پس از اتمام رسالت شان طی چند هزارم ثانیه نابود شوند. بعضی ها هم همانند یك نامه سفارشی به مقصد خاصی ارسال می شوند.
عبور و مرور هورمون ها
وظیفه بعضی هورمون ها عبور و مرور است. آن ها به همه جا پخش می شوند و در تمامی اندام های بدن نفوذ می كنند. طول عمرشان نیز به مسافتی كه طی می كنند(از یك دهم میلی‌متر تا یك متر) و پیغامی كه حامل آن هستند بستگی دارد. به عنوان مثال هورمون استرادیول كه به وسیله تخمدان ساخته می شود چند ساعت و هورمون مربوط به تیروئید نزدیك به 15 روز عمر می كنند. بسیاری از هورمون ها به ویژه هورمون های مربوط به هیپوفیز برای انجام كارشان نیاز به واسطه دارند. به عنوان مثال هورمون رشد مستقیما روی ماهیچه ها تاثیر نمی گذارد بلكه یكی از عوامل رشد كه از كبد ترشح می شود، واسطه انجام این امر است. هیپوفیز نیز هورمونی می سازد كه تیروئید را تحریك كند تا هورمون های تیروئیدی بسازد. كم كاری تیروئید به دلیل به وجود آمدن نقصی در سفارش ساخت هورمون در هیپوفیز یا ساخت مولكول های حامل پیغام یا گیرنده ها است.
كیفیت پیام هورمونی
در واقع در كیفیت پیام هورمونی محل ارسال مولكول های حامل پیغام، خود مولكول ها و گیرنده ها، همگی نقشی مهم ایفا می كنند، همان گونه كه در رادیو نیز كیفیت پیام ارسالی به سه عامل قدرت پخش كننده، نوع امواج ارسالی و تنظیم كننده های گیرنده بستگی دارد. در حال حاضر بیماری های متعددی شناخته شده‌اند كه در آن ها هورمون سالم و طبیعی است ولی گیرنده ها درست كار نمی كنند. گاهی حساسیت گیرنده بسیار بالاست و در نتیجه پیام را فراتر از آن چه هست به اجرا می گذارد. گاهی نیز حساسیت پایین است و پیام گر چه درست ارسال شده، ولی از سوی اندام دریافت نمی شود. در واقع كاركرد یك هورمون نه تنها به خود آن بلكه به شیوه ارسال و دریافتش، یا به عبارت دیگر به ژنتیك بستگی دارد.
كاركرد متفاوت هورمون ها
موضوع جالب دیگر آن كه هورمون ها به یك شكل عمل نمی كنند. بعضی در طول روز یك چرخه تولید دارند. ساخت هورمون كورتیزول در غدد فوق كلیوی ساعت 8 صبح آغاز می شود و شب هنگام پایان می یابد. یعنی هورمون ها نیز مثل ساعت عمل می كنند. یك پاندول دارند كه به موقع برای رها شدن هورمون ها آن ها را تحریك می كند. مثلا در تولید هورمون های تخمدان، هر 90 دقیقه هیپوتالاموس فرمانی به هیپوفیز ارسال می كند تا او تخمدان را تحریك كند. تخمدان نیز استرادیول می سازد. استرادیول حركت پاندول ساعت هورمون را تند می كند و این امر سبب تخمك گذاری می شود. دقیقا پس از آن هورمون جدیدی ساخته می شود به نام پروژسترون. این هورمون سرعت پاندول را كند می كند تا آن كه فعالیت آن را كاملا متوقف كند، سپس چرخه جدیدی آغاز می شود. بعضی دیگر از هورمون ها همیشه وظیفه كنترل را بر عهده دارند، مثل لپتین كه همواره اطلاعات مربوط به ذخایر بافت چربی را به مغز ارسال می كند. اگر این ذخایر كم شود، مغز دستور می دهد انرژی به وسیله سوزاندن بافت چربی فراهم شود. اگر این میزان كافی نباشد چربی های زیر پوستی نیز سوزانده می شود. جالب این جاست كه چربی شكم بیشترین حساسیت را دارد. دانشمندان حدس می زنند، علت چاقی، متفاوت بودن میزان حساسیت گیرنده ها به لپتین است. در صورتی كه به مغز اطلاعات اشتباهی ارسال شود، مغز فرمان می دهد تا در بعضی ارگان ها چربی بیشتری انبار شود. 
با ارتقاء سطح آگاهی عموم مردم در زمینه بهداشت دهان از طریق آموزش روش های صحیح بهداشت و پیشگیری، فرهنگ سازی و جلب مشارکت آن ها می توان نگرش و رفتار و عملکرد آنان را در رابطه با سلامت دهان تغییر داده و با این افزایش آگاهی، تغییر نگرش ها، باورها و در نهایت ایجاد الگوهای صحیح رفتارهای بهداشتی می توانیم قدم مؤثری در تامین سلامتی جامعه بر داریم. مطالعات و تحقیقات انجام گرفته نشان می دهد که پوسیدگی دندان بطور چشمگیری در بین افراد جامعه شایع است. این مساله بیانگر این مهم است که وجود مشکل پوسیدگی دندان به عنوان یکی از اولویتهای بهداشتی درمانی جامعه امروز بوده و به برنامه ریزی دقیق آموزشی و بهداشتی در زمینه پیشگیری نیاز دارد.
دهان و ساختمان دندان:
- نقش دهان: دهان در اعمال زیادی چون صحبت کردن، خندیدن، چشیدن، گاز گرفتن، جویدن وبلعیدن غذا نقش اصلی را به عهده دارد و اولین قسمت دستگاه گوارش است که از لب ها شروع و به حلق منتهی می شود، اولین قدم در عمل گوارش غذا، خرد کردن و جویدن مواد غذائی است که وظیفه آن به عهده دندان ها می باشد، دندان ها هر یک با شکل ویژه خود به اعمال بریدن(دندان های پیش)، پاره کردن(دندان های نیش)، نرم وله کردن(دندان های آسیا) و نهایتا به عمل جویدن غذا کمک می کنند. دندان ها در عمل جویدن غذا نقش مهمی دارند اگر غذا خوب جویده نشود هضم آن مشکل می شود. هر انسان در زندگی خود دو نوع دندان در می آورد: 1- دندان شیری
دندان های شیری:
رویش دندان های شیری معمولا از 6 ماهگی شروع می شود و تا حدود 5/2 سالگی طول می کشد تعداد دندان های شیری 20 عدد است. اگر رویش دندان های شیری چند ماه زودتر یا دیرتر از 6 ماهگی شروع شود طبیعی است و نباید نگران شد. ولی اگر بیشتر از 9 ماه عقب بیفتد باید ارجاع فوری داده شود.
دندان های دایمی:
از حدود 5/5 تا 12 سالگی به تدریج دندان های شیری لق می شوند و می افتند. هر دندان شیری که می افتد 2 تا 6 ماه طول می کشد تا جای آن دندان دایمی در بیاید. تعداد دندان های دایمی 32 عدد است.
پوسیدگی دندان:
پوسیدگی دندان را در اصطلاح عامیانه کرم خوردگی دندان گویند. پوسیدگی دندان با فعالیت میکروب های داخل دهان در سطح خارجی دندان شروع می شود. هر دندان پوسیده یک یا چند علامت زیر را دارا می باشد:
علت پوسیدگی دندان:
به طور طبیعی صدها نوع میکروب در دهان وجود دارد. بیشتر میکروب های داخل دهان بی خطر هستند. حتی بعضی از این میکروب ها به هضم غذا کمک می کنند. وقتی از دندان ها به خوبی مراقبت نشود این میکروب ها با مواد موجود در بزاق لایه نرم بیرنگ و چسبنده ای تشکیل می دهند که بر روی دندان ها می چسبد و با آب خالی شسته نمی شود. این لایه را پلاک میکروبی می گویند. باکتری های موجود در پلاک از مواد قندی غذاها تغذیه می کنند و در جریان این کار اسید تولید می شود. این اسید تولید شده مینای دندان را حل می کند و پوسیدگی ایجاد می گردد.
لثه و بیماری های آن:
لثه سالم صورتی رنگ است و کاملا به استخوان فک می چسبد لبه لثه معمولا تیز است و مثل لایه ای روی دندان کشیده شده است. اگر بهداشت دهان رعایت نشود بافت نگهدارنده لثه دچار بیماری می شود. در آغاز بیماری اول لثه پر خون قرمز و متورم می شود سپس با پیشرفت بیماری استخوان فک خورده شده و لثه عقب نشینی می کند به تدریج دندان لق می شود و خود به خود می افتد. علت بیماری ماندن پلاک میکروبی روی دندان به مدت طولانی و تبدیل آن به لایه زرد یا قهوه ای که به آن جرم دندانی گویند می باشد.
2- دندان دایمی. 
- تغییر رنگ دندان از سفید به قهوه ای یا سیاه.
- سوراخ شدن دندان در محل پوسیدگی.
- حساس بودن یا درد گرفتن دندان در موقع خوردن غذاهای گرم و سرد و ترش یا شیرین و یا وقتی که دندان ها را روی هم فشار می دهیم.
- بوی بد دهان.