مقاله حاضر به بررسی نقش گردشگری بر متغییرهای کلان اقتصادی از قبیل اشتغال، سرمایه گذاری و ارزش افزوده می پردازد همچنین میزان اشتغال و سرمایه گذاری که در اثر توجه به امر جهانگردی بدست خواهد آمد را مشخص کرده و رابطه بین آنها را بیان می کند.

● توریسم و موقعیت توریستی ایران

از آنجا که پایه و اساس جهانگردی بر سفر استوار است عواملی که در جابه جایی اجزای آن از نقطه ای به نقطه دیگر مورد استفاده قرار می گیرد در این زمینه از اهمیت ویژه ای است. سرزمین پهناور ایران با میراث کهن فرهنگی و یادمان های دیدنی، از تنوع آب و هوایی، جاذبه های گردشگری در شمال و جنوب کشور، جاذبه های طبیعی و اکتسابی ( که هر کدام به تنهای می تواند یک کشور را به عنوان بازاری قابل عرضه به جریان توریسم بین المللی وارد کند) برخوردار است.

به طوری که در سال ۱۳۳۵ متوسط اقامت جهانگردان خارجی در ایران ۱۸/۵ شب محاسبه شده بود که در مقایسه با متوسط اقامت در سایر ممالک فوق العاده بالا بود. اما متاسفانه در چند سال گذشته به علت عدم توجه به امر توریسم در ایران و نادیده گرفتن آن باعث شده نه تنها کشور ما درآمد کلانی را که از این راه حاصل می شود ، از دست بدهد بلکه باعث شده است متوسط اقامت در ایران به ۱۸/۲ شب برسد و این امر گویای آن است که گردشگران بیشتر در زمینه تجارت وارد ایران می شوند تا سیاحت و این نشان دهنده کاهش گردشگر سیاحتی می باشد و این در حالی است که در سال ۲۰۰۰ گردشگری ۱۲/۶ درصد از کل صادرات جهان را به خود اختصاص داده است و پیش بینی می شود در سال ۲۰۱۰، این صنعت حدود ۱۳ درصد از کل صادرات را به خود اختصاص دهد. ایران در میان کشورهای عضو سازمان کنفرانس اسلامی (O I C ) طبق آمارهای سال های گذشته به لحاظ تعداد گردشگر ورودی رتبه ۱۳ و به لحاظ درآمد حاصل از ورود جهانگردان رتبه دهم را دارا بوده است در حالی که به لحاظ جاذبه های گردشگری در ردیف ۱۰ کشور اول جهان و اولین کشور جهان سوم است. در این میان ترکیه ظرف ۲۰ سال گذشته از ۲۵۰۰۰ نفر گردشگر به حدود ۱۳ میلیون نفر و تونس از ۵۰۰هزار نفر به بیش از ۶ میلیون نفر ارتقا داشته است. در حالی که ایران حتی با کشور کوچک تونس که با ۵/۹ میلیون نفر جمعیت بیش از ۵ میلیون نفر گردشگر داخلی و ۶ میلیون نفر گردشگر خارجی را مدیریت می کند قابل مقایسه نیست.

● رویکردهای کلان اقتصادی در صنعت توریسم

امروزه توجه سیاستگذران و برنامه ریزان کشورها به صنعت گردشگری به عنوان یک استراتژی توسعه اقتصادی، فرهنگی ، امنیتی و سیاسی بیش از پیش معطوف این امر شده و آثار مثبت اقتصادی و فرهنگی آن مورد توجه جدی دولت ها و ملل گوناگون قرار گرفته است. بسیاری از کشورها با بهره گیری از این صنعت به نقطه اوج اهداف مورد نظر دست یافته به نحوی که بیشترین درآمد خود را از طریق آن تامین می کنند و در زمره کشورهای توسعه یافته جهان مطرح شده اند.

صنعت گردشگری نوعی سرمایه گذاری غیر مستقیم خارجی در داخل کشور است و اثرهای انبساطی آن در کلیه بخش های اقتصادی، اثرهای توسعه ای دارد. به همین دلیل برنامه ریزی عامل مهمی برای دستیابی به موفقیت در بخش گردشگری است که مجریان را بر آن می دارد تا بر اساس محدودیت زمانی ، خود را به نقطه عطف دیدگاه سیاست گذاران نزدیک کنند.صنعت توریسم و سهم آن در اقتصاد ملی کشورها از جمله مباحث مهمی است که مورد توجه صاحبان امر قرار گرفته است و ارتباط تنگاتنگی با صنایع دیگری مانند هتلداری، حمل و نقل، آژانس های مسافرتی، صنایع دستی، رستوران داری، صنایع غذایی، کشاورزی و... دارد. اصلی ترین کارکرد این صنعت کسب درآمدهای ارزی، توزیع مجدد درآمدها، ایجاد زمینه اشتغال، فروش کالاها و خدمات مورد نیاز گردشگران و به ویژه صنایع دستی توسعه حمل و نقل و رونق اقتصادی است. در کشور ما نیز سازمان ایرانگردی و جهانگردی بر اساس رویکرد جهانی «گفت وگوهای تمدن ها» و رویکرد منطقه ای «همبستگی ملی» و حسن همجواری با همسایگان همچنین رویکرد کلان اقتصادی، فعالیت های خود را اعم از تحقیقات، آموزش و برنامه ریزی بازاریابی مبتنی بر رویکردهای زیر تعقیب می نماید:

۱) توسعه گردشگری داخلی در دو بعد استانی و ملی

۲) تمرکز به جذب همسایگان از طریق افزایش تسهیلات در مرزهای خشکی و دریایی

۳) توجه به گردشگران قاره ای در حوزه جغرافیایی فرهنگی با مشخصه گردشگری قاره ای

۴) بازاریابی بین المللی با تمرکز بر بازارهای گردشگری مدیترانه ای و فراآتلانتیکی

به تبع اجرای این برنامه ها و رویکردها موجب می شود که در بعد اقتصادی فواید زیر نصیب کشور گردد:

۱) تسریع گردش سرمایه در نظام اقتصادی کشور

۲) توسعه اقتصادی و ایجاد اشتغال

۳) بهبود وضعیت معیشتی استان های محروم

۴) جذب سرمایه های بخش خصوصی خارجی

و چندین مزیت دیگر که دولت می تواند با اختصاص بخشی از درآمدهای حاصل از گردشگری در جهت تقویت هویت ملی و فرهنگ دهی و نگاه اقتصادی به گردشگری خارجی گام بردارد.

در مقیاس وسیع اندازه ضریب تکاثری منوط بر این است که بخش عمده عرضه کالاها و خدمات جهانگردی تا چه حد توانسته به خوبی توسعه یابد. در صورتی که واردات کالاهای خارجی را به حداقل رسانیم و خدمات و کالاهای محلی و داخلی مصرف شود تاثیر ضریب تکاثری به مراتب زیاد خواهد بود تا مصرف کالاهای وارداتی. چون جهانگردی ، صنعتی کاربر است و بسیاری از صنایع کوچک و بزرگ به آن مرتبط است، بنابراین تاثیر ضریب تکاثری آن نسبت به دیگر صنایع بیشتر است لذا این صنعت به دلیل ضریب تکاثری بالایی که دارد نسبت به دیگر صنایع دارای مزایایی است از جمله اشتغالزایی و اگر کشورها ساختار اقتصادی مناسبی داشته باشند طبقه محروم جامعه هم سهم بیشتری از آن می برند.

ویژگی هایی که باعث شده جهانگردی به عنوان یک صنعت برتر انتخاب شود عبارتند از:

▪ منابع عمده اقتصادی

▪ زود بازده بودن و عدم نیاز به سرمایه گذاری کلان

▪ مزیت های اجتماعی، فرهنگی و زیست محیطی

▪ ایجاد امنیت توسعه در روابط سیاسی بین کشورها

اگر بخواهیم ضریب تکاثری کشورمان را بررسی کنیم برابر نظریه اقتصاد دانان متخصص در فعالیت های گردشگری ضریب تکاثری یا فزاینده سرمایه گذاری این رشته از فعالیت در جامعه ای مشابه ایران رقمی بین ۷ تا ۱۰ می باشد رقمی که فوق العاده بالا است و آثار آن صرف نظر از اینکه در تولید ملی و توسعه متعادل منطقه ای فوق العاده موثر است، بیشترین اثر را در ایجاد فرصت های تازه شغلی دارد.

● گردشگری و سرمایه گذاری

در حال حاضر، اقتصاد و صنعت ایران یکی از استثنایی ترین شرایط اقتصادی دنیا را دارا است، از طرفی شرایط اولیه برای تولید مانند نیروی کار و انرژی بسیار ارزان و غیره در وضعیت بسیار مناسب قرار دارد اما دخالت های بیشتر دولت در فعالیت های اقتصادی، تبلیغات منفی و تحریم اقتصادی باعث شده است که سرمایه گذاران خارجی از سرمایه گذاری در ایران استقبال نکنند. تجربه کشورهای آسیایی جنوب شرقی و کشورهای عربی نشان می دهد که تنها با اتکا بر دو معیار گسترش گردشگری و سرمایه گذاری خارجی می توان اقتصاد یک کشور را با تحولات اساسی رو به رو کرد. از طرفی دیگر بنابر تحلیل کارشناسان جذب سرمایه گذاری خارجی کلید تحول صنعتی و اقتصادی کشور محسوب می شود. گسترش گردشگری با توجه به مراکز سیاحتی و زیارتی و مناطق ناب و استثنایی طبیعی می تواند در رونق صنایع داخلی موثر باشد. زیرا معمولا گردشگران بهترین و در دسترس ترین صادرکنندگان صنایع هر کشور محسوب می شوند و حتی بسیاری از کشورهای توریستی دنیا با ایجاد جشنواره های خرید و نمایشگاه های بین المللی، همچنین تخفیف ویژه ای در زمینه حمل و نقل و امکانات اقامتی قائل می شوند تا گردشگران را به منظور خرید صنایع داخلی خود به کشورشان بکشانند اما در ایران اکثر این جشنواره ها فقط برای خریداران داخلی بر پا می شود. در حال حاضر فعالیت های خدماتی مانند حمل و نقل، هتلداری و مراکز تفریحی و سیاحتی در ابتدایی ترین وضعیت ممکن نسبت به کشورهای دیگر قرار دارد. به همین دلیل ما باید با بستر سازی مناسب از نظر فرهنگی و اجتماعی و با سیاست های تشویقی از نظر اقتصادی و ایجاد نمایشگاه های بین المللی در تمام زمینه ها بتوانیم شرایط مناسب سرمایه گذاری خارجی را فراهم سازیم و در نتیجه باعث توسعه گردشگران و افزایش میزان سرمایه گذاری های خارجی در داخل کشورمان شویم.

● تاثیر گردشگری الکترونیک بر صنعت توریسم

گردشگری الکترونیک نقطه عطفی بین گردشگری و فناوری اطلاعات است. امروزه این دو پدیده از فعالیت های عمده و بسیار مهم در ایجاد درآمد و ایجاد فرصت شغلی در جهان بشمار می آیند. فناوری اطلاعات از حدود دو دهه گذشته در بخش گردشگری بکار گرفته شده و در این مدت روند رو به رشدی داشته است. به عنوان نمونه استفاده از اینترنت برای رزرو جا در هتل، رزرو بلیت هواپیما در همه جای دنیا امری رایج است. بر اساس آمار کمیسیون گردشگری کانادا، یک چهارم مردم کانادا و ۳۵ درصد از خانواده های آمریکایی سفر اینترنتی می کنند و تقریبا بدون صرف هزینه و وقت، به همه جا می روند و لذت می برند. هرچند در کشور ما تاکنون هیچ اثری از گرایش به این سود دیده نمی شود با وجود این در صورت اعتقاد به رقابتی بودن این بخش، استقبال از فناوری اطلاعات و زمینه سازی توسعه گردشگری الکترونیک از موضوع های اساسی و تعیین کننده خواهد بود. این نوع گردشگری برای معرفی جاذبه های باستانی ، بناهای جذاب، اشیای قیمتی و هر پدیده مادی دارای فرم، حجم و اندازه کاربرد دارد و برای تمامی کشورها به خصوص کشورهای توسعه نیافته و در حال توسعه که اغلب از امکانات و زیر ساخت های مناسب و کافی برخوردار نیستند یا احداث و توسعه آنها بسیار گران و در کوتاه مدت غیر ممکن است مناسب تر است. بنابراین توسعه این نوع گردشگری در مناطق و کشورهایی اهمیت تعیین کننده خواهد داشت که عمده ترین تایید آنها بر بازدید از میراث باستانی و سایر پدیده های مادی دارای فرم و حجم و اندازه است. این نوع گردشگری در کشورهای دارای مشکل در خصوص نیروی انسانی آموزش دیده از جمله تورگردانی و راهنمایان تور موثر خواهد بود. گردشگری الکترونیک برای افرادی مانند محققان که صرفا برای مطالعه بر روی یک جاذبه از آن بازدید می کنند بسیار مفید است. چرا که امکان بررسی و مطالعه را تا حدی در محل زندگی یا تحقیق خود خواهند داشت. در این نوع گردشگری امکان معرفی صنایع دستی وجود داشته و حتی از طریق تجارت الکترونیک به فروش تولیدات و صنایع دستی کمک می شود. همچنین این نوع گردشگری گزینه ای جدید برای کنترل و مهار آثار منفی اجتماعی و نگرانی های بالقوه گردشگری برای برخی کشورها است. بعنوان نمونه کشورهایی که از ارتباط مستقیم افراد جامعه خود با خارجی ها نگران هستند از این طریق می توانند جاذبه ها و میراث خود را معرفی کنند. در کشور ما در زمینه گردشگری الکترونیک دو مشکل اساسی وجود دارد:

۱) رشد ناچیز فناوری اطلاعات در کشور

۲) فاصله اطلاعاتی و به عبارتی تفاوت و فاصله در دستیابی به فناوری اطلاعات در میان افراد جامعه بسیاری از نهادها و سازمان های دولتی و حتی خصوصی مرتبط با گردشگری در ایران فاقد نشانی اینترنت هستند و غالبا در مراحل ابتدایی به سر می برند. به عنوان مثال تعداد کاربران اینترنت در ایران در حدود ۲ میلیون نفر و در کشور کره جنوبی بیش از ۳۰ میلیون نفر است. با در نظر گرفتن تعداد جمعیت دو کشور ضریب نفوذ اینترنت در کره جنوبی ۴۲درصد و در کشور ایران ۵/۲ درصد است و به عبارتی فاصله الکترونیکی ما با آنها حدود ۳۰ برابر است.

● پیامدهای بالقوه توسعه گردشگری بر اشتغال

در حال حاضر گردشگری فعالیتی قدرتمند و حرفه ای بزرگ در سطح جهان است. به نحوی که ابتدا قبل از نفت، آنگاه هم ردیف آن سپس بالاتر از آن قرار دارد. در سال ۱۹۹۲ از هر ۱۵ نفر شاغل در جهان، یک نفر در بخش گردشگری فعال بوده اند. و کل شاغلان این بخش در همان سال ۱۳۰ میلیون نفر بوده است. در حال حاضر میزان ۱۰ درصد از شاغلان دنیا در مشاغل وابسته به بخش گردشگری فعالیت دارند. میزان درآمد فعالیت گردشگری از سال ۱۹۵۰ تا ۱۹۹۲، ۱۳۲ برابر شده و طبق برآوردهای قبلی ، در سال ۲۰۰۵ بیش از ۱۵۰ میلیون نفر در این بخش مشغول به کار شده اند. از سال ۱۹۹۰ تا ۲۰۰۵ حدود ۴۰ میلیون شغل در این بخش ایجاد شده است و از سال ۲۰۰۰ تا کنون نیز هر ساله ۷۵۰ میلیون نفر به گردشگری می پردازند. درآمد گردشگری در سال ۲۰۰۵ حدود ۵/۶ درصد از درآمد ناخالص جهان بوده است. بر اساس پیش بینی سازمان جهانی گردشگری در سال ۲۰۱۰ در حدود یک میلیارد و ۱۸ میلیون نفربه گردشگری خواهند پرداخت و درآمد ناشی از گردشگری بین المللی در همان سال به حدود یک هزار میلیارد دلار خواهد رسید. بیشتر آگاهان، ایران را از نظر جاذبه های گردشگری جزو ۱۰ کشور اول جهان و اولین کشور جهان سوم می دانند. لذا اگر ایران بتواند تنها ۵ درصد از این درآمدها را به خود اختصاص بدهد می تواند چیزی فراتر از درآمدهای نفتی را به خود اختصاص دهد و با این پتانسیل های موجود در کشور این کار زیاد هم دور از دسترس نیست. اگر به عنوان یک منبع درآمد عمده به آن اهمیت دهیم، همچنین طبق آمارهایی که ارائه شده است به ازای هر ۶ نفر گردشگر خارجی که وارد کشور شود یک شغل و به ازای هر ۲۵ گردشگر داخلی نیز یک شغل ایجاد می شود لذا می توان برای هزاران نیروی انسانی بیکار شغل ایجاد کرد.

● ارزش و اهمیت صنعت جهانگردی

نوعی تفکر سنتی مبنی بر اینکه مشاغل وابسته به صنعت گردشگری به لحاظ مهارت و میزان مزد دریافتی در رده پایینی قرار دارند در میان سیاستمداران به چشم می خورد. به نظر آنها ادامه این روش برای قرن ۲۱ اصلا اقتصادی و مقرون به صرفه نیست. اما به نظر می آید که این قبیل افراد در هنگام ارزیابی مشاغل مربوط به این صنعت عواملی از جمله مسائل ذیل را در نظر نمی گیرند.

صنعت جهانگردی نمی تواند به دور از بهره مندی از پیشرفت حاصله در علوم مختلف باشد، این صنعت دنبال موقعیت هایی است که مدیران با تکنیک بالا را در پست ها و مناصب مختلف، دفتر هواپیمایی و مشاغل وابسته به کار بگمارند. آنها دنبال فرصتی هستند که سیستم های مرتبط با کار خود را به آخرین تجهیزات کامپیوتری مجهز سازند و البته به دنبال این هستند تا طراحی و برنامه ریزی های اصولی را مدنظر خود قرار دهند و آنها را پیاده کنند.

در مورد مزد و پاداش افراد با مشاغل مختلف در این صنعت، باید اظهار داشت که میزان دستمزد در این بخش از دستمزدهایی که به دیگر صنعتگران پرداخت می شود نه تنها کمتر نیست بلکه در مواقعی حتی بیشتر می باشد.در سطوح مختلف این صنعت می توان مشاغل تخصصی و قابل اهمیتی را مشاهده کرد. در ضمن باید اذعان داشت که افراد بسیاری نیز در این صنعت حضور دارند که دارای سوابق و تجربیات گوناگونی در این بخش هستند. باید در نظر داشت که در هنگام بیکاری، هر شغل ولو ناچیز در سطح پایین می تواند بسیار مهم باشد.بسیاری از کشورهای صنعتی هم اکنون شاهد حضور درصد بالایی از افراد بیکار هستند و در این بین، بیشتر افرادی که به چشم می خورند مهارت و تخصصی ندارند، لذا اینجا ا ست که هر شغلی حائز اهمیت است و در این اجتماعات ، این قبیل شغل های بسیار پایین نیز دارای مرتبه بالایی می باشند.

در جوامع و کشورهایی با اقتصاد برتر که مشکل بیکاری کمتری دارند، نیز افراد با تخصص بالا و حتی افراد با تخصص پایین نیز می توانند دارای جایگاه مربوط به خود باشند. آنها در هر صورت قادر هستند موجبات افزایش درآمد بیشتر در جامعه را فراهم سازند.

آنچه در این راستا می تواند اهمیت داشته باشد فرصت مناسب و بجایی است که برای جذب و بکارگیری افراد مختلف و به واسطه سرمایه گذاری های هر چند اندک در بخش صنعت جهانگردی به وجود خواهد آمد. به طور مثال می توان ایجاد خط پرواز بین نقطه ای تا نقطه دیگر را عنوان کرد که بلافاصله پس از برقراری این خط پرواز تعدادی مشاغل جانبی نیز به وجود خواهد آمد. ایجاد و توسعه حالاتی از این دست می تواند منجر به شکوفایی اقتصادی در مناطقی خاص شود.

انعطاف پذیری و پویایی از عوامل برجسته و مشاغل وابسته به صنعت جهانگردی است و افرادی که در این بخش فعالیت می کنند این فرصت را دارند تا به راحتی به نقطه ای دیگر در داخل و بعضا خارج از کشور سفرهایی را داشته باشند، ضمنا کسانی که سعی دارند از طریق انجام فعالیت های نیمه وقت برای خود شغلی را انتخاب کنند قادر باشند به صورت فصلی در این قسمت کارهایی را انجام دهند.

در مجموع تاکید می شود که صنعت جهانگردی همواره در پی ایجاد فرصت هایی برای جذب افراد بیکار و از جمله جوانان هر جامعه ای است و این به معنای مقابله با یکی از بزرگ ترین معضلات کشورهای در حال توسعه می باشد. اغلب فعالیت ها و تلاش هایی که در جهت به وجود آمدن مشاغل جدید به کار بسته می شوند ، توام با یکسری دگرگونی و تغییراتی بوده و اغلب در جهت کمتر کردن هزینه های مربوط به تولیدات بخش کشاورزی، رهایی از بخش های تولیدی بیمار یا ضعیف یا بخش های جنبی و خدماتی است که تمامی موارد برشمرده شده نیز در کنار مشکلات خاص و مربوط به خود می باشند. صنعت جهانگردی، دنیای مربوط به خود را دارد و به لحاظ شکل و محتوای کار، چشم اندازها و امتیازات ، برتری های نسبت به مشاغل دیگر دارد. در صنعت جهانگردی و مشاغل وابسته به آن می توان شاهد بکارگیری افراد متخصص تا رده های بسیار پایین شغلی بود. دراین راستا افراد جوان امکان جذب بیشتری در این بخش دارند. همچنین افرادی که نمی توانند جذب کارهای تمام وقت شوند در این صنعت فرصت جذب خواهند داشت.صنعت جهانگردی با گسترش فراگیر و همه جانبه، فرصت انتخاب بیشتری برای جویندگان کار فراهم می سازد و افراد قادر هستند در مراکز مختلف شهری و یا روستایی حسب میل و اراده خود جذب این بخش شوند.

بخش های وابسته به جهانگردی تا حد بسیار زیادی در امور صادرات کشور ذی نفع هستند، ضمنا اشاره می شود که ویژگی ها و مشخصه های ذیل می توانند دلیلی برای در نظر گرفتن صنعت جهانگردی به عنوان صنعت به وجود آورنده مشاغل جدید در قرن ۲۱ باشد.تقاضای صنعت جهانگردی برای استخدام و بکارگیری افراد در این بخش در سال ۱۹۹۸ بالغ بر ۱۰ درصد از کل اشتغال جهان بوده است. پیش بینی و محاسبات مربوط چنین است که استخدام و بکارگیری در این بخش نسبت به کل مشاغل تا سقف ۴۳ درصد ظرف ۱۲ سال آینده افزایش یابد، چون این به معنای ایجاد ۱۰۰ میلیون شغل جدید خواهد بود. با تاملی بیشتر پیرامون وضع موجود به راحتی می توان بر نقش سازنده دولت ها در امر بهبود شرایط و ارتقای وضعیت صنعت جهانگردی پی برد که با انجام توصیه هایی مناسب به بخش های مختلف و از طرفی به وجود آوردن شرایط سرمایه گذاری و خصوصی سازی تغییراتی جدی در این صنعت حاصل شود.

خاطر نشان می سازد مهمترین عواملی که در جذب سرمایه های سرگردان به بخش جهانگردی و در نتیجه به سرمایه گذاری بیشتر منجر می شود عبارتند از:

۱) جدیت بیشتر در امر تبلیغ صنعت جهانگردی به عنوان منبعی برای استخدام و به کارگیری افراد بیشتر

۲) انجام تلاش هایی در امر روشن ساختن ارتباط موجود بین صنعت جهانگردی و استخدام افراد و ارائه آمار و ارقام مربوط به این بخش

۳) پرهیز و جلوگیری از بروز مسائل دست و پا گیر از جمله موانعی که در بخش جذب نیروی کار وجود داشته یا احیانا در سازمان ها و بخش های مختلف صنعت وجود دارد و جهت دهی برای رسیدن به نوآوری، خلاقیت و تشویق به امر تحقیق بیشتر در زمینه صنعت جهانگردی برای رسیدن به شرایط بهتر و جایگزینی نوآوری ها

۴) رفع موانع موجود در خصوص مسائل مربوط به صنعت جهانگردی از طریق تقویت بخش خصوصی و روشن ساختن و صراحت دادن به قوانین مربوطه

۵) سرمایه گذاری در امور زیر بنایی کشور که منجر به گسترش و توسعه فرودگاه ها، جاده ها و خطوط راه آهن و... خواهد شد. در صنایع وابسته به صنعت جهانگردی در هر حال باید مراعات دریافت مالیات مشاغل گوناگون را کرد.

۶) انجام تلاش هایی برای شناساندن اهمیت صنعت جهانگردی به مردم و اینکه افراد بدانند جماعت بسیار زیادی در بخش های مختلف این صنعت مشغول به کار هستند یا می توانند باشند.

۷) همچنین باید تلاش هایی را در جهت افزایش سطح سواد و معلومات و اجرا برنامه هایی جهت تعلیم تخصص های لازم برای بهبود مهارت ها و خلاقیت ها و خدمات جانبی انجام داد.

● دیپلماسی گردشگری

به اعتقاد بسیاری از کارشناسان موفقیت یا شکست صنعت جهانگردی در هر کشور به طور مستقیم به اعمال سیاست های حمایتی دولت باز می گردد به نحوی که هر چه چتر حمایتی دولت نسبت به گردشگری گسترده تر باشد، شکوفایی این بخش هم بیشتر خواهد شد.

تجربه چین، امارت متحده عربی و بسیاری از کشورهای دیگر در سال های اخیر حاکی از این است که فراهم کردن زیر ساخت های مناسب در خصوص گردشگری، رشد اقتصادی و افزایش قابل توجه درآمد را برای این کشورها به ارمغان آورده است. از سوی دیگر مجموعه عوامل طولی و عرضی سبب گشته تا دولتمردان به پدیده گردشگری به دلیل نقش موثری که می تواند ایفا کند به عنوان یک اهرم در روابط دیپلماسی بنگرند چرا که این صنعت می تواند کشور را از حالت اقتصاد تک محصولی رهایی بخشد.

امروزه بازار نفت،قهوه ، کائوچو و بسیاری از کالاهای دیگر که به عنوان منبع درآمد برخی از کشورها محسوب می شود، می تواند به وسیله قدرت های ذی نفع و رقیب دچار تلاطم یا افت و خیز شود. ( نظیر اتفاق ها اخیر خاور میانه) اما سرمایه گذاری اندک در گردشگری نسبت به دیگر صنایع می تواند تغییرهای بسیار مثبتی را به همراه داشته باشد. از سوی دیگر تاثیر گذاری که گردشگری در اقتصاد کشور ها دارد موجب شده تا گردشگری به عنوان یکی از موضوع های گفت و گو بین هیات های بلند پایه خارجی به شمار آید. به عبارت دیگر «دیپلماسی بر پایه گردشگری » شکل گرفته و از این رو موفق شده به تدریج جای خود را در معاهدات و قراردادهای بین المللی باز کند.

با توجه به اینکه راه گردشگران برای ورود به کشور از سفارتخانه ها می گذرد و دولت هم به سفیرانش به عنوان بلندپایه ترین نمایندگان خود اختیارات زیادی اعطا کرده و آنها به طور مستقیم و غیر مستیم نقش بارزی را در پذیرش گردشگران ایفا می کنند، لذا سفیران محترم با اعمال دیپلماسی خاص و با رعایت تمامی جوانب و مسائل داخلی و خارجی و منطقه ای گردشگران را مورد توجه قرار دهند، چرا که اجرایی شدن « دیپلماسی گردشگری» تاثیر بسیار مستقیمی در مسائل اقتصادی، سیاسی، فرهنگی و اجتماعی خواهد داشت.

● تنگناهای صنعت گردشگری در ایران

اگر چه توسعه و گسترش ایرانگردی و جهانگردی به منظور استفاده هر چه بیشتر از مزایای متعدد اجتماعی و فرهنگی و اقتصادی آن اجتناب ناپذیر است ولی مشکلات و تنگناهای متعددی در راه رشد و صنعت گردشگری ایران وجود دارد که نباید از نظر ها دور بماند. مهم ترین مشکلات و چالش های موجود در این زمینه را می توان این گونه برشمرد:

▪ مشخص نبودن هدف ها و سیاست های ایرانگردی و جهانگردی

▪ وجود تبلیغات منفی در رسانه های خارجی به منظور ارائه تصویری نامطلوب از کشور و منزوی نمودن ایران

▪ عدم تطبیق و هماهنگی فرهنگی، جهانگردان برخی از کشورهای خارجی با فرهنگ اسلامی در روابط و برخوردهای فرهنگی

▪ عدم اطلاع رسانی کافی از جاذبه های گردشگری و تبلیغات موثر جهت روشن نمودن افکار جهانی نظیر سازما ن ها، دفاتر و نمایندگی های اطلاع رسانی در امور سیاحتی در داخل و خارج کشور

▪ فقدان نیروی انسانی کارآزموده و متخصص در امور جهانگردی و بی اطلاعی کادر شاغل در موسسات جهانگردی ( از قبیل هتل ها، کارکنان آژانس ها و راهنمایان جهانگردی)

▪ فقدان تسهیلات لازم برای وارد کردن تجهیزات و تاسیسات مورد نیاز صنعت جهانگردی ، با استفاده از تخفیف های ویژه گمرکی و سود بازرگانی و ترخیص سریع

▪ هماهنگی و همکاری سازمان های دولتی که در بهبود وضع جهانگردی موثرند مانند: استانداری ها، فرمانداری ها، شهرداری ها، وزارت امور خارجه، وزارت راه و ترابری، سازمان تبلیغات و گمرک

▪ فقدان تسهیلات لازم به منظور اعطای وام با شرایط مناسب برای تشویق بخش خصوصی و عدم نظارت کافی و کمبود تسهیلات لازم در زمینه نگهداری و حفظ اماکن باستانی و تاریخی کشور

▪ کمبود امکانات اقامتی در بین شهر ها و نبود وسایل حمل و نقل کافی مطابق با استانداردهای جهانی و غیر استاندارد بودن راه های ارتباطی بین شهر ها در ایران

▪ عدم تمایل و تضمین سر مایه گذاری داخلی و خارجی نسبت به مشارکت و احداث اماکن و تاسیسات جهانگردی

● پیشنهاد ها و راهکارها

ارتقای ظرفیت های کمی و کیفی تاسیسات جهانگردی به ویژه تعداد تورهای داخلی و خارجی به منظور تعدیل شکاف موجود در مقایسه با کشورهای پیشرفته جهانگردی

توسعه و تقویت برنامه های تبلیغاتی جهت معرفی جاذبه های گردشگری ایران اسلامی

تامین تدریجی شرایط خودکفایی در صنعت جهانگردی

اصلاح قوانین ورود و خروج اتباع خارجی به ویژه مقررات موجود در مبادی ورودی کشور

فعال کردن بخش خصوصی

آموزش نیروی انسانی جهت تربیت کادر متخصص

ایجاد شبکه کارت اعتباری برای رفاه گردشگران خارجی

ایجاد پایگاه اطلاع رسانی و بانک اطلاعات گردشگری

       
   

   



            مرضیه مروج خراسانی   


            روزنامه دنیای اقتصاد