سالهاست كه علم اقتصاد به عنوان يكي از مهمترين رشته هاي آموزشي در كليه دانشگاههاي جهان تدريس مي شود و روز به روز بر اهميّت و حوزة فعاليت آن در ساير رشته ها نيز افزوده مي شود. در كشورهاي غربي انتشار «كتاب ثروت ملل» درسال 1876 را به عنوان سر آغاز علم اقتصاد به صورت مدون و آدام اسميت را به عنوان پدر علم اقتصاد مي شناسند هر چند در كشورهاي اسلامي از «ابن خلدون» به عنوان پدر علم اقتصاد چندين قرن قبل از آدام اسميت (يعني قرن هشتم هجري) به عنوان آغاز كننده علم اقتصاد به صورت مدون ياد مي كنند.

به هر حال آنچه كه امروزه دانشمندان در كشورهاي توسعه يافته و در حال توسعه همگي بر آن متّفق القول مي باشند آن است كه رشته اقتصاد از نظر اهميّت دست كمي از ساير رشته ها از جمله پزشكي و مهندسي ندارد و حتي با توجه به حوزه وسيع آن كه همه افراد را از سنين كودكي تا كهولت در بر مي گيرد و بخش عمده فعاليت هاي افراد در هر روز به مسائل اقتصادي بر مي گردد، آموزش آن براي همه دوره هاي مختلف تحصيلي از دبيرستان تا دانشگاه شديداً توصيه مي شود.

علم اقتصاد به عنوان يكي از جامع ترين علوم مي باشد زيرا توانسته است ازساير علوم از جمله علوم سياسي، رياضيات، آمار، روانشناسي، جامعه شناسي، فيزيك، محيط زيست و ... براي تكامل و پيشرفت خود بهره برداري نمايد و ديد وسيعي نسبت به رفتار بشر به عنوان يك فرد اقتصادي و اجتماعي داشته باشد. اهداء جايزه نوبل اقتصاد از سال 1969 به عنوان يك علم با اهميّت پس از رشته هاي علوم ديگر مثل فيزيك، شيمي و پزشكي نشانه اي از درك اهميّت اقتصاد به عنوان يك علم با همة ابعاد آن مي باشد.

متأسفانه در جريان تجديد نظر در برنامه هاي درسي دانشگاه ها پس از انقلاب فرهنگي، برنامه ريزان دروس دانشگاهي با تأكيد بر تخصصي نمودن دروس، اقدام به جايگزيني دروس اقتصاد كه در برنامه درسي كليه رشته ها وجود داشت با دروس تخصصي خود نمودند. در عمل رشته هاي مهندسي و پزشكي 2 درس پايه اي اصول علم اقتصاد را حذف و دروس اقتصاد فقط در برخي رشته هاي علوم انساني مثل حقوق، علوم سياسي، حسابداري، مديريت، علوم اجتماعي و علوم تربيتي و چند رشته ديگر به صورت كمرنگ تدريس مي شود. اكثر مدّرسان اين رشته ها نيز به جاي استادان اقتصاد با تجربه و متبحر از استادان غير اقتصادي هستند كه در دوران تحصيل خود چند درس اقتصاد نيز خوانده اند. كتابهاي درسي خاص براي اين دانشجويان وجود ندارد و كتابهاي اقتصاد موجود در رشته اقتصاد به صورت ناقص تدريس مي شود.

از آن جا كه بسياري از فارغ التحصيلان رشته هاي غير اقتصادي ناگزير هستند به خاطر مشاغل مديريتي و يا هر گونه مشارمت در امور معاش و فعاليت اجتماعي خود تصميمات اقتصادي اتخاذ كنند، عدم آشنايي آنها با علم اقتصاد و مفاهيم خاص آن، آنها را با مشكلات عديده اي در امور روزمره و حائز اهميّت روبرو كرده است. برخي از آنها ناگزير گرديده اند كه به مطالعه كتابهاي علم اقتصاد روي آورند و برخي ديگر نيز ناگزير به مشورت با افراد مطلع در زمينه مسائل اقتصادي شده اند.

ابعاد مسائل اقتصادي روز به روز پيچيده تر و وسيع تر مي شود و امروزه ارتباط همه مردم به خصوص افراد تحصيلكرده با مسائل اقتصادي بيشتر شده است. ضروري است نسبت به كاركرد مكانيزهاي اقتصادي شناخت حاصل شود و نسبت به چگونگي تأثير اين ساز و كار ها بر زندگي و معيّشت خود درك علمي كسب شود. خريد و فروش سهام، فعاليت هاي بانكي، بيمه و ماليات، معاملات تجاري و پولي و ارز، قراردادهاي اقتصادي، ارزيابي طرحها، فعاليت ها و دارائي ها و حيطه هاي ديگر مربوط به گروه خاصي نمي گردد و همه افراد جامعه را در بر گرفته است.

سياستمداران، مسئولين واحدهاي اقتصادي و صنعتي بزرگ و كوچك كشور با توجه به مسائل اقتصادي كه در نحوه مديريت اين واحدها و تصميم گيري وجود دارد، نقش مهمتري را براي مسائل اقتصادي نسبت به مسائل فني و تخصصي خاص قائل هستند و از ضعف خود در مسائل اقتصادي شديداً نگرانند زيرا اين مسائل مي تواند تصميمات مديريتي آنها را به شدت خدشه دار نمايد.

گسترش رشته هاي اقتصاد كماكان ادامه دارد و رشته هاي جديدي چون اقتصاد محيط زيست، حقوق اقتصادي، اقتصاد كار، اقتصاد صنعتي، اقتصاد حمل و نقل، اقتصاد پزشكي، اقتصاد آموزش و پرورش، اقتصاد انرژي و دهها رشته مرتبط با اقتصاد در دانشگاههاي مختلف دنيا به وجود آمده اند تا نياز ساير رشته ها به علم اقتصاد را بپوشانند.

عليرغم وجود دهها دانشكده اقتصاد در سراسر كشور و تدريس اين علم در دوره هاي كارشناسي، كارشناسي ارشد و دكترا و هزاران فارغ التحصيل اين رشته، هنوز مسئولين به اهميت اين رشته و نقش آن از نظر توسعه كشور واقف نيستند. نبود فارغ التحصيلان بيكار در رشته اقتصاد و وجود هزاران فارغ التحصيل بيكار ساير رشته ها از جمله مهندسي و پزشكي نشان مي دهد كه جامعه تا چه اندازه نياز به اين رشته دارد. در برخي موارد فارغ التحصيلان ساير رشته ها از روي اجبار با داشتن امتيازات بيشتر سمت هاي اقتصادي را عهده دار شده اند كه خود باعث پائين آمدن كارآيي در فعاليت ها يشان مي گردد.

با توجه به تقاضاي وسيع دانشجويان رشته هاي غير اقتصادي و برخي از مسئولين در ملحوظ داشتن حداقل دو درس اصول علم اقتصاد براي آنها، تا به حال چندين بار درخواست آنها براي تصميم گيري به مقامات وزارت علوم، تحقيقات و فنآوري ارسال شده است كه متأسفانه به علت اصرار برخي از استادان رشته ها مبني بر عدم نياز دانشجويان رشته هاي مهندسي، فني و پزشكي و برخي رشته ةاي علوم انساني به دروس اقتصادي با توجه به اين كه اين امر مستلزم كاهش دروس تخصصي يا افزودن سقف واحدها مي باشد، اين درخواست ها به بايگاني فرستاده شده است.

نمي توان تصور كرد كه امروزه با توجه به ابعاد جهاني شدن اقتصاد، تحوّلات اقتصادي و سياسي كشورها، گسترش فنآوري هاي جديد و باز شدن حوزه هاي جديد علوم، كشوري بدون دانستن علم اقتصاد و آموزش گسترده آن در دانشگاهها به دانشجويان رشته هاي مختلف، بتواند با تصميم گيري هاي صحيح اقتصادي، كارآيي و رشد اقتصادي را هم پايه ساير كشورها ارتقاء دهد.

نبايد فراموش كرد كه جنگ امروزي بين كشورها ديگر مبارزة نظامي با تانك و توپ نيست و جنگ اقتصاد هاست و صحنة جنگ به وسعت تمام قارّه ها و كشورها اعم از توسعه يافته يا توسعه نيافته است و آنچه امروزه باعث گرديده كشور چين در دنيا به عنوان يك كشور قدرتمند ظاهر شود، ميليون ها سرباز آن يا هزاران هواپيماي جنگده اش نمي باشد؛ بلكه استفاده از قدرت توليد اقتصادي آن پس از اصلاحات اقتصادي است كه آنرا امروزه در ردة چهارم جهان پس از آمريكا، ژاپن و آلمان قرار داده و پيش بيني مي شود به زودي در ردة اول از نظر قدرت اقتصادي ـ سياسي قرار گيرد.

بسياري از تصميمات سياسي كشورها تحت تأثير مسائل اقتصادي قرار مي گيرد و قدرت هاي سياسي كشورها در خدمت فعالان اقتصادي براي توسعه بازارهاي محصولات خود قرار مي گيرند و از اهرم اقتصاد براي تهديد و تطميع كشورها در جهت تصميم گيري سياسي استفاده مي شود. از اينرو هر سياستمداري امروز بايد اقتصاددان يا اقتصاد خوانده هم باشد زيرا هر تصميم سياسي يك پي آمد اقتصادي دارد كه عدم توّجه به آن ممكن است عواقب شديدي در بر داشته باشد.

آموزش علم اقتصاد ديگر نمي تواند محدود به تعدادي خاص از دانشجويان رشته هاي اقتصاد و وابسته به آن باشد بلكه علم اقتصاد جزء لايتجزاي همة علوم است و دانستن آن براي همة مردم به ويژه دانشجويان دانشگاه ها براي به كارگيري تخصص علم اقتصاد در حرفة خود ضروري مي باشد.

تبیان